موضوع: اخلاق نبوی (صلی الله علیه و آله)/خصوصیات اخلاقی پیامبر (صلی الله علیه و آله) /سخن گفتن در موارد ضرورت - برقراری انس و الفت بین مردم

1- بحث اخلاقی (اخلاق نبوی صلی‌الله‌علیه‌وآله)

در سیره رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم که برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای خود و خانواده و دوستان‌شان داشتند. برای قضای حاجت مؤمن در روایت داریم که برابر با چندین حج مقبول است.[1] توصیه ما به خودم و شما این است که تا می‌توانید در رفع و دفع حوائج مردم بکوشید؛ ولو اینکه اگر دستش نمی‌آید که کاری را انجام دهد، دعا کنیم که حاجت‌روا باشید. امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرمایند:

«فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَخْرَجِ رَسُولِ اللَّهِ كَيْفَ كَانَ يَصْنَعُ فِيهِ فَقَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ يَخْزُنُ لِسَانَهُ إِلَّا عَمَّا يَعْنِيهِ وَ يُؤْلِفُهُمْ وَ لَا يُنَفِّرُهُمْ».[2]

1.1- توصیه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به رفع حوائج دیگران

«فسألته عن مخرج رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) کیف کان یصنع فیه»؟ ورودی حضرت این‌گونه بود. حوایج مردم را رفع می‌کردند و توصیه می‌کردند که حاجات مردم را به مسئولین برسانید. نسبت به ظهور و بروزی که برای دیگران داشتند، چگونه بودند؟

1.2- سخن گفتن در موارد ضرورت

«فقال: کان (صلی‌الله‌علیه‌وآله) یخزن لسانه إلّا عمّا یعنیه»؛

آن‌قدر مراقب زبان‌شان بودند که تنها در مواردی که ضرورت داشت صحبت می‌کردند. پرگویی نداشتند. یکی از اولیای الهی فرمودند: «ا گر می‌خواهید جان‌تان بمیرد، پرگو باشید و اگر می‌خواهید جان‌تان زنده شود، کم‌گو و گزیده‌گو باشید. صمت و سکوتی که در روایات توصیه شده برای همین است.

دل ز پر گفتن بمیردجان ز کم گفتن بماند

کمتر حرف بزنیم؛ مگر به ضرورت.

1.3- سعی حضرت در ایجاد انس و الفت بین مردم و پرهیز از سخنان تفرقه‌انگیز

«و یؤلفهم و لا ینفّرهم»؛

الفت و مهربانی را بین دیگران پخش می‌کردند؛ نه زشتی و دوری را. مؤلف را مؤلف می‌گویند، چون مطالب و حروف را جمع می‌کند و نتیجه‌گیری می‌کند.

1.4- کلام علامه حسن‌زاده (رحمه‌الله) در مورد تفاوت بین تألیف و تصنیف

روزی در محضر علامه (رحمه‌الله) از تألیف و تصنیف صحبت شد، فرمودند: «مؤلف جمع می‌کند و مصنف انشاء و ایجاد می‌کند».

1.5- مؤلف، مظهر اسم شریف خالق و مبتکر

همه‌ی این‌ها به این می‌رسد که مظهر اسم شریف خالق و مبتکر است. سعی کنید در علوم، مؤلفی باشید که مدقّق و مصنف است.

1.6- ارزش سکوت

اگر برخی چیزها با سخن نشر می‌یابد، علم با سکوت نشر می‌یابد. هر کس داناتر شد، ساکت‌تر شد. برخی نذر سکوت می‌کردند. حرف نمی‌زدند.

1.7- لزوم سخن و سکوت به موقع

جایی که باید حرف زد، باید حرف زد و جایی که باید ساکت بود، باید ساکت شد. اگر موضوع‌شناس شدیم، می‌توانیم سیروسلوک‌مان را مدیریت کنیم.