موضوع: کندر

 

گفتيم به شيرابه هر گياهي علک گويند و به شيرابه درخت کندر که در مجاورت هوا خشک شود ميگويند سمق کندر يا علک الروم.

 

خانم فاطمه اکبري در کتاب «کليات گياه شناسي»، ص253:

کندر يک درختچه‌ي کوچک، پرشاخه داراي برگ هاي مرکب و متشکل از 7 الي 15برگچه است. برگچه هايش دندانه دار شبيه برگ بلوط است تمام گياه پوشيده از کرک پنبه اي است.

درختچه کندر در قسمت جنوبي عربستان و حبشه انتشار دارد. با شکافي که در درختچه مُوَلِد کندر ايجاد ميشود شيرابه اي سفيد رنگ که همان سمق رزيني کندر است خارج ميشود.(ايشان بايد بگويد سمق رزيني و سمق غير رزيني)

اين شيرابه درمجاورت هوا به تدريج سفت ميشود و به صورت کندر در بازار بصورت قطعات کوچک يا در ابعاد شاه بلوط عرضه ميگردد.(کلي ميگويد. آنکه در مجاورت هوا خشک ميشود اسمش حالا سمق است. بنده خدا اول به شيرابه گفت سمق رزيني کندر)

سمقي است خشک با طعم تلخ و معطر و کمي گس. معمولا در تجارت دو نوع کندر عرضه ميگردد. يکي را از آفريقا و يکي را از هندوستان مي آورند. کندر آفريقا به شکل قطعات کوچک گرد اشکي و يا بزرگتر به قدر شاه بلوط ميباشد. کندر اشکي به رنگ کاه است يعني زرد مات است. زير دندان نرم ميشود. و اگر شکسته شود مقطع آن کندر و به رنگ موم ميباشد. و کندر شاه بلوطي قرمز رنگ است و غير خالص است. و اما کندر هندوستان به صورت يکپارچه است. بزرگتر از قطعات کندر آفريقاست. رنگ آن زرد و کمي تيره و گرد و معمولا داراي بو و طعم معطر شبيه بو و طعم سمق رزيني کاج است.

در بازار غالبا کندر را با سانداراک و مستکي مغشوش مينمايند. که البته از کندر خالص نامرغوبتر است.

 

«معارف گياهي» دکتر حسين ميرحيدر، ج6، ص251:

کندر(واژه کندر در عربي و فارسي گويند) را در فارسي بستج گويند و در کتب طب سنتي با نام هاي کندر و لبان(اللبان الذکر بگوييم بهتر است. به زبان هندي لوبان گويند) سمق کندر که از گياهي گرفته ميشود که درختچه است؛ بوته و درخت نيست....

از گونه‌ي ديگري کندر گرفته ميشود که در مناطق هندوستان ميرويد. لذا در هندوستان دو واريته دارد. يکي برگهايش پوشيده از کرک است و يکي ديگر برگهايش صاف است و کرکي ندارد.

 

مشخصات گياه مولد کندر

درختچه اي کوچک، پرشاخه، برگهايش مرکب، متشکل از 7 الي 15 برگچه. برگچه هايش دندانه دار شبيه برگ بلوط، تمام گياه پوشيده از کرک پنبه اي. اين درختچه در عربستان حبشه انتشار دارد.

با شکافي که در درختچه مولد کندر ايجاد ميشود شيرابه سفيد رنگي که همان سمق رزيني کندر است خارج ميشود.....

کل حرفهاي اين دکتر را آن خانم دکتر در بالا زده است.فقط اين اصلاحيه:

در بازار غالبا کندر با سانداراک و مستکي(سمق درخت پسته جنگلي است) و سمق سنوبر و سمق عربي مغشوش مي نمايند.

 

درختچه معمولا 2 الي 3 ذراع مي آيد اما اين درختچه کندر در آفريقا 5 الي 6 متر رشد ميکند.

در بحث سانداراک(سمق تقلبي است که به کندر اضافه ميکنند) در فارسي ميگويند سندروس. سمق رزيني است که در اثر شکاف در تنه‌ي برخي درختان تيره‌ي کاج ايجاد ميشود. درختي به بلندي 5 الي 6 متر که در شمال آفريقا مي رويد. رزين سندروس در حدود يک درصد اسانس مرکب دارد. داراي ماده تلخ است. سندروس تقريبا مصرف درماني ندارد.

مثلا کسي که بواسير خوني دارد، درمانش: ميوه شاه بلوط روزي 2 عدد، به همراه غذا سبزي تره فرنگي و پودر سماق تازه خالص مصرف شود. خب پودر سماق رنگش مايل به قرمز است. اما سماق بازار اکثرا قهوه ايست براي اينکه ذاتا اصلا سماق نيست بلکه غوره را که تحت فشار آبش را گرفته اند تفاله غوره را خشک ميکنند و پودر ميکنند و به اسم سماق ميفروشند.

پودر غوره براي کسي که سلس مدفوع دارد خوب است. رب غوره و تفاله غوره براي درمان سلس مدفوع خوب است.

 

تره فرنگي هم منظور تره فرنگي گلخانه اي نيست بلکه گياهي است خود رو. برخي هايش سمي است که تربت جامي ها به تره فرنگي ميگويند سيج. تهش زرد است و اينها طولاني تر است و عرضش بيشتر است. با علف هاي سمي که باريک و نوک سوزني است فرق دارد. اينها سمي اند.

هم ضد بواسير خوني است و هم ضد گرفتگي عروق کرونل قلب است.

 

در مورد انواع کندر در کتب طب سنتي شرقي آمده است(التذکر عمر انتاکي ج1 ص339) که کندر مايل به قرمز را کندر مذکر و کندر سفيد را کندر مؤنث گويند.

دکتر ميرحيدر تحقيق جالبي در مورد کندر ياقوتي و کندر سفيد کرده است که از نظر گياه شناسي تيره‌ي اين دو گياه با هم فرق ميکند. ولي در مدارک علمي غربي که مبتني بر مطالعات گياه شناسي است، گياه شناسان گويند که کندر مذکر با نام علمي... سمق رزيني اي است که از گياه... گرفته ميشود و کندر مؤنث که به زبان فرانسوي ... است گفته ميشودکه سمق رزيني است که از سرو است و به نام علمي ... و نيز از سروي ديگر.... به بلندي 8 الي 10 متر است که در آفريقاي جنوبي مي رويد.

کندر از اعصار گذشته مورد شناخت بشر بوده است و به عنوان بخور معطر از سوزاندن آن استفاده ميشده است. و هنوز هم در معابد در ديرها و در کليساهاي مسيحيان.

کندر در اتر، کلوروفرم و اسانس تربانتين حل ميشود اما در آب، قمستي اش حل ميشود. محلول کندر در آب مانند ساير سمق هاي رزيني به صورت شير درمي آيد.

 

ترکيبات شيميايي

از نظر ترکيبات شيميايي کندر داراي حدود 25%سمق محلول در الکل(سمق سنوبري يا راتنجي) است.

يک رزين

اسانس

سمق غيرمحلول در الکل.

 

سمق محلول در الکل از 4 جزء تشکيل يافته : رزين(اولي بانورزن)+اسيد بوسوليک+ماده اي تلخ+اسانس

سمق غيرمحلول در الکل از دو چيز تشکيل شده است: آروبين و باسورين

 

اسانس کندر خودش چند چيز دارد يکي «پي نن» و يکي «دي پانتن»، سوم «فلان درن»، الکلي به نام «اولي بانول». لذا ما نميتوانيم لفظ عام بياوريم.