درس طب استاد ضیائی

94/02/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: العُنّاب (میوه ی عناب)
الْمَحَاسِنُ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ إِلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ ع قَالَ اثْنَتَا عَشْرَةَ خَصْلَةً يَنْبَغِي لِلرَّجُلِ أَنْ يَتَعَلَّمَهَا عَلَى الطَّعَامِ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا فَرِيضَةٌ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا سُنَّةٌ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا أَدَبٌ فَأَمَّا الْفَرِيضَةُ فَالْمَعْرِفَةُ وَ التَّسْمِيَةُ وَ الشُّكْرُ وَ الرِّضَا وَ أَمَّا السُّنَّةُ فَالْجُلُوسُ عَلَى الرِّجْلِ الْيُسْرَى وَ الْأَكْلُ بِثَلَاثِ أَصَابِعَ وَ أَنْ يَأْكُلَ مِمَّا يَلِيهِ وَ مَصُّ الْأَصَابِعِ وَ أَمَّا الْأَدَبُ فَغَسْلُ الْيَدَيْنِ وَ تَصْغِيرُ اللُّقْمَةِ وَ الْمَضْغُ الشَّدِيدُ وَ قِلَّةُ النَّظَرِ فِي وُجُوهِ الْقَوْمِ[1]
نشستن سر سفره ی غذای حلال موجب رعایت کردن دوازده صفت پسندیده است. این صفات به سه گروه چهارتایی تقسیم می شود. چهار تای آن فریضه و واجب مؤکد است، چهار تا سنت می باشد و چهار تای آن ادب می باشد.
چهارتای فریضه عبارت است از: معرفت به خدا و اینکه انسان بداند که خالق این غذا و آشامیدنی خداوند است.
دوم اینکه باید فرد بسم الله بگوید. بسم الله گفتن هرچند از نظر فقهی مستحب مؤکد است ولی از نظر اخلاقی واجب مؤکد می باشد.
سوم اینکه باید نعمت های موجود و از جمله غذایی که بر سر آن نشسته است را شکر کند. (این نیز مستحب مؤکد فقهی است و واجب اخلاقی می باشد.)
چهارم اینکه باید به رضای خداوند و آنچه از نعمات به او داده است راضی باشد. انسان نباید توقع بیجا داشته باشد. انسان باید بداند که هنوز شکر آنچه به او داده شده است را به جا نیاورده است. اگر هم بیشتر به او داده شود و او از پس شکرش بر نیاید، وزر و وبال بر گردن او می شود. شکر هم باید لسانی باشد و هم عملی.
اما چهارتایی که سنت و مستحب است عبارت است از:
انسان بر سر سفره به این گونه بنشیند که سنگینی اش بر روی ران چپ باشد و مانند عبید بنشیند و اگر خسته شد روی پای راست بنشیند و یا دست را بر زمین تکیه دهد.
دوم اینکه غذا را با سه انگشت دست بخورد (البته باید دست ها شسته و ناخن ها گرفته شده باشد و بیماری خاص پوستی نداشته باشد و بعد از اینکه دست را شسته است با چیزی خشک نکند.)
سوم اینکه از جلوی خود غذا را شروع کند یعنی از بشقاب خود و آنچه در کنار خودش است بخورد و از غذایی که در جلوی دیگران است بر ندارد.
چهارم اینکه انگشتان خود را بعد از غذا بلیسد.
اما چهار موردی که ادب است عبارت است از:
لقمه های غذای خود را کوچک بر دارد. اگر انسان لقمه را بزرگ بردارد مخصوصا اگر هنگام آن بخندد و یا حرف بزند گاه موجب خفگی می شود.
دوم اینکه غذا را باید خوب بجود به گونه ای که غذا با بزاق و آنزیم های دهان مخلوط شود. زیرا یک سوم هضم غذا در دهان صورت می گیرد، یک سوم دیگر در معده و یک سوم دیگر در کبد. یکی از علل سردل و تخمه و یبوست، کم جویدن و خوب نجویدن غذا است. اگر غذا خوب جویده نشده باشد، بدون اینکه مواذ مغذی غذا جذب بدن شود، غذا دفع می شود.
چهارم اینکه انسان حواسش به غذای خودش باشد و به صورت مردم نگاه نکند.

انسان مستحب است که قبل از غذا اگر دست هایش را می شوید با چیزی خشک نکند ولی بعد از غذ که دستش را می شوید خشک نماید. البته باید با پارچه ی نخی خشک کرد نه با پارچه ی غیر نخی و یا دستمال کاغذی و یا پنبه ی نسوز و مانند آن. لا اقل اگر انسان با چیزهای دیگری دستش را خشک کرد دستش را به چشمش نزند زیرا گاه موجب بیماری های چشمی می شود.

عناب به خاطر لعابی که دارد نرم کننده ی سینه است. ملین نیز می باشد یعنی بواسیر را درمان می کند. مخصوصا اگر عناب رسیده را با آب یا شیر کم چرب گاو مصرف کنند.
کسانی که کم خون هستند اگر آن را با عسل بخورند هم کمخونی آنها خوب می شود و هم ملین می باشد.
عناب ادرار آور است در نتیجه کسانی که کلیه های کم کار دارند می توانند از آن استفاده کنند. کاهو و خربزه نیز همین کار را انجام می دهد.
کسانی که ضعف اعصاب دارند و یا دنبال خواب آور طبیعی هستند می توانند از عناب رسیده و یا خشک شده ی آن که جوشانده شده است استفاده کنند. نعناع و آویشن با دوغ شیرین کم چرب قبل از شام نیز همین کار را انجام می دهد. البته عناب را صبح و یا عصرانه و یا بین مغرب و شام باید مصرف کرد.
عناب رقیق کننده ی خون است و خون سالم تولید می کند مخصوصا اگر با مصلح آن که عسل است مصرف شود.
جوشانده ی عناب ضد سرفه است.
پوست درخت عناب برای کسی که اسهال دائم دارد مفید است.
کسانی که آسم و تنگی نفس دارند مصرف عناب با عسل و یا شیر برایش خاصیت درمانی دارد. مانند کاهو و یا مغز بادام شیرین درختی و یا انار شیرین که ریه را تقویت می کند.
برای التیام زخم های کهنه، پودر ریشه ی خشک شده ی درخت عناب را بر زخم بپاشند. جوشانده ی برگ شاه بلوط و یا خوردن میوه ی آن نیز همین کار را می کند و خونریزی درونی و باز بیرونی را خوب می کند.
خوردن عناب با عسل (مخصوصا عسل آویشن) خستگی شدید را برطرف می کند، رشد موی سر را زیاد می کند. (همانند خرما و یا شیره ی آن.)
اگر کسی گرفتگی صدا دارد و به یبوست نیز مبتلا است می تواند از جوشانده ی عناب استفاده کند. جوشانده ی عناب را در این صورت باید با عسل گون مخلوط کرد. گل ختمی خبازی نیز برای درمان یبوست مفید است که جوشانده ی آن را با عسل گون و یا دوغ شیرین کم چرب بخورند.
برای ورم چشم یا ملتحمه می توان پودر عناب را بر چشم کشید.
هسته ی عناب سمی است و از این رو مخدر و خواب آور می باشد (و به خاطر سمی و مخدر بودنش ایجاد خواب می کند.). بنا بر این خوردن آن ممنوع است. اگر کسی نور چشمش کم شده است قبل از خواب، با پودر میوه ی عناب (که پوست و گوشت و هسته همه با هم پودر شده باشد) سرمه بکشد.
عناب با عسل، سوء هاضمه را نیز درمان می کند و دستگاه هاضمه ی بدن را تقویت می کند. حافظه را نیز تقویت می کند.
کم اشتهایی التهابی و عصبی را برطرف می کند بنا بر این باید عناب را با عسل مصرف کرد.
کسانی که احساس غمگینی می کنند و یا گریه های بی مورد دارند می توانند از عناب با عسل مخصوصا آویشن استفاده کنند. بنا بر این اکثر افراد بعد از زایمان که مبتلا به افسردگی می شوند می توانند از آن استفاده کنند. مخصوصا که عناب تولید خون می کند و خون رفتگی زن را درمان می کند.
جوشانده ی میوه عناب بعد که صاف می شود اگر با آب کاهو برای پیشگیری و درمان انواعی از سرطان ها مفید است.
اگر کسی در مصرف عناب زیاده روی کند دچار نفخ شکم می شود برای رفع این مشکل باید عناب را با شکل طبیعی مصرف کرد و یا اینکه عناب را با مویز (بدوه هسته) مصرف کنند. عناب را باید در طول بیست و چهار ساعت چهارده عدد مصرف کرد.
اگر دیگر عوارض زیاد خوردن عناب و یا دمکرده ی میوه ی آن این است که نیروی جنسی آن کم می شود بنا بر این برای کسی که ازدواج نکرده است مفید است. (خوردن سرکه ی طبیعی مفید است و اینکه با سرکه ی طبیعی سیب از ناف به پائین تا پائین رانها را بمالند و بعد که خشک شد استحمام کنند و هفته ای دو بار این کار را انجام دهند.)



[1] بحار الانوار، علامه مجلسی، ج66، ص420، ط بیروت.