درس طب استاد ضیائی

93/09/08

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: صیام (روزه ی شرعی)
در روایت است که برای ورود به ماه مبارک رمضان باید آمادگی لازم در فرد وجود داشته باشد مانند اینکه فردی به مهمانی می رود که برای آن باید آماده شود. ماه رمضان، شهر الله است. گناهان انسان در این ماه بخشوده می شود و اخلاق سیئه و ناهنجاری های اخلاقی و آسیب های اجتماعی کم می شود. انسان باید در ماه رمضان در راستای اراده ی خداوند حرکت کند.
برای ایجاد آمادگی در ماه رمضان باید به نکاتی توجه داشت:
کسلی و تنبلی و سستی و کاهلی که حرام است را ترک کند. همچنین باید ورع داشت و تمامی محرمات را ترک کرد.
باید جد و جهد در انجام خوبی ها داشت. باید واجبات را انجام داد. واجبات گاه آکد است (فریضه) که خود بر دو قسم است: گاه اکبر آکد است مانند نیکی به پدر و مادر که در روایت است بزرگترین واجب آکد می باشد: 
الْآمِدِيُّ فِي الْغُرَرِ، عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنَّهُ قَالَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ أَكْبَرُ فَرِيضَةٍ[1]
گاه مراد پدر و مادر جسمانی اند و گاه پدر و مادر روحانی که همان چهارده معصوم می باشند.
واجب گاه فریضه است ولی غیر اکبر می باشد مانند قوت فقراء که در اموال اغنیاء می باشد:
السَّيِّدُ الرَّضِيُّ فِي نَهْجِ الْبَلَاغَةِ، عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنَّهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاء[2]
گاه مانند طلب علم است که در روایت آمده است: طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ[3]
واجبات همچنین گاه آکد نیستند که خود بر دو نوع هستند: گاه اهم اند و گاه مهم. در بحث تزاحم این مطلب آمده است که گاه چیزی مانند تطهیر مسجد که واجب فوری و اهم است ولی گاه واجبی است که زمان انجامش غیر فوری است و وسعت دارد که واجب مهم است. بنا بر این اگر بین تطهیر مسجد و نماز در اول وقت مزاحمت ایجاد شود تطهیر مسجد که اهم است مقدم می شود. البته اگر وقت نماز یومیه ضیق شده باشد بر تطهیر مسجد مقدم می شود.
بنا بر این باید با ترک محرمات و انجام واجبات، برای ماه رمضان آماده شد.
احسان به والدین به این معنا است که فرد قبل از درخواست والدین، نیاز آنها را برطرف کند.
بر الوالدین یک نوع واجب فوری است و واجب فوری بر واجب موسع مقدم است به شرطی که البته موجب ضایع شدن واجب موسع نشود.
بر الوالدین مخصوص به زمانی که والدین زنده هستند نیستند حتی بعد از وفات آنها نیز باید برّ به آنها ادامه یابد زیرا روایت است که بچه وارد بهشت نمی شود و تقاضا می کند که ابتدا والدین من وارد شوند.
در روایت است که اگر کسی در زمان حیات والدین به آنها خدمت کند ولی بعد از وفات، به یاد آنها نباشد، والدین در سختی قرار می گیرند و این یک نوع عاق والدین محسوب می شود.
چهارده معصوم نیز که پدران واقعی ما هستند اگر ببینند که ما گناه می کنیم ناراحت می شوند و ناراحت کردن آنها حرام است. بنا بر این کمترین خدمت به امام زمان (عج) گنان نکردن است.
از دیگر واجبات صله ی ارحام است و اگر کسی به صله ی ارحام رود هفتاد هزار ملک او را مشایعت می کنند.
از دیگر واجبات امر به معروف و نهی از منکر است که برای محقق شدن اوامر خداوند و ترک گناه باید در جامعه اقامه شود. جریان امام حسین علیه السلام یک نوع اتمام حجّت با دشمنان بوده است و حضرت، مرحله ی عالیه ی این واجب را انجام داد.
باید سنت رسول خدا (ص) را احیاء کرد و باید در انجام واجبات دقیقا روش رسول خدا (ص) را دنبال کرد و انسان نباید از ناحیه ی خود چیزی اضافه کند. همچنین باید شعائر الله را زنده نگه داشت و اعیادی مانند بعثت رسول خدا (ص) و عید غدیر و سالروز میلاد ائمه و تالی تلوهای ائمه مانند حضرت معصومه و حضرت عباس و مانند ایشان را جشن گرفت. زنده نگه داشتن این ایام موجب می شود که انسان نیز مانند ایشان خوب شود و سنت آنها زنده نگه داشته شود. همچنین است احیاء شب های قدر و عزاداری در ایام شهادت معصومین. همچنین است اهتمام به خواندن قرآن و اینکه به تفاسیر معصومین از قرآن توجه داشت.
همچنین است صدقه دادن به نیازمندان البته باید انسان در طول سال صدقه بدهد و در ماه رمضان آن را بیشتر کند نه اینکه فقط در ماه رمضان به صدقه دادن مبادرت ورزد و سپس در طول سال آن را رها کند.
همچنین است رسیدگی به زنان سرپرست خانه دار و علیل و کسانی که شوهر یا فرزندشان مرحوم یا شهید شده اند و به کمک نیاز دارند. در سلام به امام حسین علیه السلام می خوانیم: السلام علیک یا ربیع العجائز.
دیگر، اهتمام به عبادات فردی و اجتماعی است.
عبادات فردی و اجتماعی (مانند شرکت در جماعات یومیه) و یا نماز قبل از افطار (مگر در زمانی که فرد مهمان دارد. حتی در روایت است که مناسب است که انسان گاه نمازها را در خانه بخواند و همیشه به مسجد نرود تا اهل خانه و کودکان نماز خواندن او را ببینند.)
انسان باید از قبل از ماه رمضان این آمادگی را در خود ایجاد کند که قرآن را با تدبر بخواند و در ماه رمضان هر آیه مساوی با یک ختم قرآن است. باید دقت داشت که آنچه مستحب است صوت حسن است نه آوازه خوانی در خواندن قرآن و اینکه قرآن را با غنا بخوانند و حال آنکه هیچ دقتی به معنای آن ندارند. باید در فهم قرآن به روایات معصوم نیز مراجعه کرد و بعد این معارف را منتشر کرد.
ماه های قمری یا بیست و نه روز است یا سی روز بنا بر این اگر کسی اول و آخر ماه رمضان را فراموش کرد و بعد دید که بیست و هشت روز روزه گرفته و بعد هلال ماه شوال دیده شد این علامت آن است که در ابتدا یک روز را نگرفته است.
یکی از سنت های رسول خدا (ص) این بود که ده شب آخر ماه رمضان را به عبادت می پرداخت و شب ها را احیاء داشتند. بنا بر این علاوه بر شب های قدر باید ده شب آخر و یا لا اقل شب آخر را احیاء گرفت.
انسان نباید نسبت به تمام شدن ماه رمضان بی تفاوت باشد بلکه باید دعای وداع ماه رمضان را با توجه بخواند. در صحیفه ی سجادیه این دعا ذکر شده است.
زکات فطره را باید در اول ماه شوال پرداخت کرد زیرا این زکات، قوت لا یموت فقراء است و در روایت آمده است: إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ‏ الْفُقَرَاء[4]
باید شب آخر قبل از افطار این پول را کنار گذاشت و در آن تصور نکرد. کسی که می خواهد در نماز عید فطر شرکت کند باید آن را صبح کنار بگذارد و اگر کسی نمی خواهد در نماز شرکت کند، از صبح تا اذان ظهر فرصت دارد.


[1] مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، ج15، ص178، حدیث21.
[2] مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، ح7، ص9، حدیث12.
[3] مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، ح17، ص249، حدیث17.
[4] نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 328.