موضوع: داروهای مرکبه
از امروز به بیان
دارویی جامع که از امام رضا علیه السلام نقل شده است می
پردازیم:
طب الأئمة عليهم السلام
عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَخِيهِ عَبْدِ اللَّهِ
قَالَ:
لَدَغَتْنِي الْعَقْرَبُ فَكَادَتْ شَوْكَتُهُ
حِينَ ضَرَبَتْنِي تَبْلُغُ بَطْنِي مِنْ شِدَّةِ مَا ضَرَبَتْنِي وَ كَانَ أَبُو
الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيُّ ع جَارَنَا فَصِرْتُ إِلَيْهِ فَقُلْتُ إِنَّ ابْنِي
عَبْدَ اللَّهِ لَدَغَتْهُ الْعَقْرَبُ وَ هُوَ ذَا يُتَخَوَّفُ عَلَيْهِ فَقَالَ
اسْقُوهُ مِنْ دَوَاءِ الْجَامِعِ فَإِنَّهُ دَوَاءُ الرِّضَا ع فَقُلْتُ وَ مَا
هُوَ قَالَ دَوَاءٌ مَعْرُوفٌ قُلْتُ مَوْلَايَ فَإِنِّي لَا أَعْرِفُهُ قَالَ
خُذْ سُنْبُلَ (مراد سنبل رومی است نه سنبل الطیب)
وَ زَعْفَرَانَ وَ قَاقُلَّةَ وَ عَاقِرْقِرْحَا (نام
گیاهی است)
وَ خَرْبَقَ أَبْيَضَ وَ بَنْجَ
وَ فُلْفُلَ أَبْيَضَ أَجْزَاءً سَوَاءً بِالسَّوِيَّةِ وَ إِبْرِفْيُونَ
جُزْءَيْنِ يُدَقُّ دَقّاً نَاعِماً وَ يُنْخَلُ بِحَرِيرَةٍ وَ يُعْجَنُ بِعَسَلٍ
مَنْزُوعِ الرَّغْوَةِ وَ يُسْقَى مِنْهُ لِلَسْعَةِ الْحَيَّةِ وَ الْعَقْرَبِ
حَبَّةً بِمَاءِ الْحِلْتِيتِ فَإِنَّهُ يَبْرَأُ مِنْ سَاعَتِهِ قَالَ
فَعَالَجْنَاهُ بِهِ وَ سَقَيْنَاهُ فَبَرَأَ مِنْ سَاعَتِهِ وَ نَحْنُ
نَتَّخِذُهُ وَ نُعْطِيهِ لِلنَّاسِ إِلَى يَوْمِنَا هَذَا[1]این داروی
جامع برای درمان آنی بسیاری از بیماری ها
مفید است. از جمله درد شدید ناشی از نارسایی شدید
طحال که به مقدار یک حبه از این دارو (هر حبه چهار گرم و یک دهم
گرم است) را با آب خنک مخلوط کند و با آن یک جرعه سرکه ی طبیعی
انگور بخورند.
برای
بیماری پارکینسون (عدم تعادل در حرکت) یا فلج و شبه
فلجی و سستی او باید یک حبه از داروی مزبور را با
آب گیاه مرزنجوش مخلوط کرده و به بینی بکشند.
اگر کسی
سردی معده دارد (که اگر میوه های جالیزی ماندن
خیار، طالبی، خربزه، هندوانه بخورد حال تهوع به او دست می زهد)
و یا اگر کسی گرفتگی رگ دارد یک حبه از داروی مزبور
را که با آب کَمّون طبخ شده باشد مصرف کند.
اگر کسی
دردهای پهلو دارد (که ناشی از بیماری ذات الجنب
نیست) ابتدای برای درمان درد پهلوی چپ یک حبه از
داروی مزبور با آب ریشه ی تازه ی کرفس مخلوط کند طبخ کند
و مصرف کند. اگر کسی درد پهلوی راست دارد یک حبه از آن دارو را
با آب کمّون طبخ کند و مصرف کند.
اگر کسی (مخصوصا
اگر مرد باشد) و به بیماری مبطون مبتلا باشد یک حبه از
داروی مزبور را با آب برگ ها مورد طبخ کند و مصرف نماید.
عاقرقرحا در فارسی همان
ترخون است آیت الله شیخ عباس تبریزیان در کتاب طب الرسول
المصطفی ج 1، ص 440 روایت هشتم به آن اشاره کرده هکذا کتاب اسرار
گیاهان دارویی نوشته ی احمد حاجی
شریفی، ص 318. به آن در زبان هندی آکاراکارا می
گویند. مخفی نماند که این گیاه با گیاه عاقرقرها
(با هاء دو چشم) متفاوت است. در کتاب اسرار گیاهان دارویی ص 744
آن را ذکر می کند و به اشتباه آن را با عاقرقرحاء یکی دانسته
است.
اما خَرْبَقَ أَبْيَضَ
در کتاب اسرار گیاهان دارویی ص 466 ذکر شده است.
مراد از سنبل در
روایت نیز سنبل رومی است نه سنبل الطیب و در کتاب اسرار
گیاهان دارویی ص 650 از آن سخن به میان آمده است که نام
دیگر آن ناردین یا ناردین هندی یا
ناردین رومی است.
بنج نیز همان شاه
دانه است که گاه از آن ماده ی افیونی می گیرند که
خوردن آن حرام است زیرا هرچیزی که مسکر است خوردن آن حرام است.
مراد روایت از بنج همان شاه دانه است نه ماده ی افیونی.
نام های دیگر آن ورق الجبار، نشاط افزا، قِنَّب و امثال آن است. در
عطاری ها برای اینکه از شاه دانه سوء استفاده نکنند آن را
کمی تفت داده شور می کنند.
إِبْرِفْيُونَ
اسامی مختلفی دارد و در کتاب اسرار گیاهان دارویی ص
775 ذکر شده است.
فلفل سفید در
کتاب اسرار گیاهان دارویی ص 792 ذکر شده است و مراد از آن
این است که تخم های فلفل سیاه را هفت، هشت روز در کیسه
ی نخی می گذارند و بعد آن را هفت، هشت رو در آب
طبیعی می گذارند و بعد حسابی آن را مشت و مال
میدهند تا پوست ها مغز آن جدا می شود و مغز آن چون سفید است به
آن فلفل سفید می گویند.