درس رجال استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: توثیقات عامه/اسند الیه /بررسی و نقد وجه ششم (گروه اول)

بحث در رابطه با مقصود شیخ طوسی ازجمله اَسند عنه یا اُسند عنه در وصف بعضی روات بود، عرض کردیم وجوه و اقوال متعددی در مفهوم این جمله مطرح‌شده است و سخن در جلسه قبل به بررسی اولین وجه از وجوهی که در گروه اول بود که لو ثبت این جمله دلالت دارد بر توثیق آن‌کسی که شیخ این جمله را برای او ذکر کرده است که وجه ششم که محدث نوری مطرح کرده بودند اما در جهت نقد این وجه در جلسه قبل نقد اول مطرح شد.

اما نقد دوم اساساً ثابت نشده است که ابن عقده کتابی را که درباره راویان از اصحاب امام صادق علیه‌السلام نوشته است مختص به راویانی است که از نگاه او ثقه هستند، بلکه ثابت نشده است که ابن عقده در کتابش چهار هزار راوی از اصحاب امام صادق علیه السلام را ذکر کرده باشد.

بر این اساس دو ادعا مطرح می‌شود ادعای اول این است که ثابت نشده که ابن عقده کتابی که درباره اصحاب امام صادق نوشته‌شده است از نگاه او ثقه هستند، به این دلیل که در کتاب الخلاصه علامه[1] می‌گوید: ابن عقده در کتابش چهار هزار اسم از اصحاب امام صادق علیه السلام را بیان کرده است و نمی‌فرماید چهار هزار اسم از اصحاب ثقه امام صادق علیه السلام را ذکر کرده است، اگر این‌گونه بود اضافه می‌کرد که از اصحاب ثقه را ذکر کرده است، بله البته شیخ مفید در کتاب الارشاد دارد که اصحاب حدیث اسمای روات از امام صادق علیه السلام را که ثقه هستند برحسب آرا و مقالاتی که دارند ذکر کردند و آن‌ها چهار هزار راوی هستند.[2]

همین کلام شیخ مفید در الارشاد گویا باعث شده کسانی مثل شیخ حر عاملی[3] بپندارند آن چهار هزار راوی ثقه که میگویند اصحاب حدیث جمع کردند، بپندارد که منظور ابن عقده است

حمل کلام شیخ مفید بر خصوص ابن عقده حمل خلاف ظاهر است.

اما ادعای دوم یعنی اینکه اساساً معلوم نیست که ابن عقده چهار هزار راوی را در کتابش ذکر کرده باشد، به این دلیل است که شیخ طوسی رضوان‌الله تعالی علیه در مقدمه کتاب رجالش می‌گوید:[4] هر آنچه را ابن عقده در کتاب رجالش ذکر کرده ما در اینجا ذکر می‌کنیم، بااین‌وجود وقتی به رجال شیخ مراجعه می‌کنیم می‌بینیم شیخ طوسی فقط سه هزار و دویست را راوی را ذکر می‌کند، چگونه می‌تواند در کتاب ابن عقده چهار هزار راوی ذکرشده باشد از طرفی شیخ طوسی بگوید آنچه را که ابن عقده در رجالش ذکر کرده را ذکر می‌کنیم بااین‌وجود هشت‌صد راوی کمتر از ابن عقده آورده باشد، کلام شیخ طوسی قرینه است که ابن عقده چهار هزار راوی ذکر نکرده است.

فعلی هذا وجوه ششم از وجوهی که ذکر شد، این وجه قابل‌قبول نیست.