درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: طرق ایصالی الفاظ، افعال و تقاریر صادره از شارع/اخبار /نکته چهارم: حجّیّت و اعتبار خبر

ادامه دلیل سوّم: إجماع

بیان شد سوّمین دلیلی که برای اثبات حجّیّت خبر واحد عادل مورد استناد قرار گرفته است، اجماع می باشد. بیان گردید اجماع بر حجّیّت خبر واحد عادل به دو کیفیّت بیان شده است: اجماع قولی و اجماع عملی. بحث در اجماع قولی بود و بیان گردید برای اجماع قولی، دو راهکار مطرح شده است: اجماع محصّل و اجماع منقول. راهکار اوّل یعنی اجماع محصَّل بیان گردید. بحث در راهکار دوّم یعنی اجماع منقول بود که در این زمینه اجماع منقول در کلام شیخ طوسی «رحمة الله علیه» بیان گردید. در ادامه به نقد و بررسی اجماع منقول در کلام شیخ طوسی «رحمة الله علیه» خواهیم پرداخت.

نقد و بررسی اجماع منقول شیخ طوسی «رحمة الله علیه»

در رابطه با اجماع منقول در کلام مرحوم شیخ اشکالی به ذهن تبادر می کند و آن اینکه استاد ایشان مرحوم سیّد مرتضی، دقیقاً در مقابل ایشان مدّعی اجماع امامیّه بر عدم حجّیّت خبر واحد شده و ادّعای اجماع مرحوم سیّد مرتضی با ادّعای اجماع مرحوم شیخ طوسی تعارض می نمایند.

کسانی که برای حجّیّت خبر واحد عادل به اجماع منقول در کلام شیخ طوسی «رحمة الله علیه» استناد نموده اند در جهت رفع اشکال تعارض، راهکار هایی ارائه داده اند که به دو راهکار اساسی باز می گردند:

راهکار اوّل ترجیح اجماع مرحوم شیخ طوسی بر اجماع مرحوم سیّد مرتضی می باشد. دلیل بر این ترجیح آن است که تخصّص مرحوم شیخ طوسی، فقه، حدیث و بررسی استنادات علماء به احادیث بوده و نسبت به فتاوای فقهاء آشنایی بیشتری نسبت به مرحوم سیّد مرتضی داشته اند که تخصّص ایشان علم کلام می باشد.

راهکار دوّم، جمع ادّعای اجماع شیخ طوسی «رحمة الله علیه» و ادّعای اجماع سیّد مرتضی «رحمة الله علیه» می باشد که سه وجه برای این جمع مطرح شده است:

وجه اوّل آنکه به قرینه تخصّص مرحوم سیّد مرتضی در علم کلام، معقد اجماع منقول توسّط ایشان بر عدم حجّیّت خبر واحد، عدم حجّیّت خبر واحد در کلام و مسائل اعتقادی باشد و به قرینه تخصّص مرحوم شیخ طوسی در علم فقه و حدیث، معقد اجماع منقول توسّط ایشان بر حجّیّت خبر واحد، حجّیّت خبر واحد در فروع فقهی باشد؛ مؤیّد این جمع نیز آن است که مرحوم شیخ، هیچ اشاره ای به اجماع مرحوم سیّد مرتضی نمایند و این مؤیّد آن است که مرحوم شیخ نیز اجماع سیّد مرتضی بر عدم حجّیّت خبر واحد عادل را ناظر به مسائل اعتقادی و کلامی دانسته و لذا در مقام ادّعای اجماع بر حجّیّت خبر واحد در مسائل فقهی هیچ اشاره ای به اجماع مرحوم سیّد مرتضی ننموده اند؛

وجه دوّم اینکه گفته شود اجماع سیّد مرتضی «رحمة الله علیه» بر عدم حجّیّت خبر واحد ناظر به اخبار غیر امامیّه بوده و اجماع شیخ طوسی «رحمة الله علیه» بر حجّیّت خبر واحد ناظر به اخبار امامیّه می باشد؛

و وجه سوّم آنکه معقد اجماع مرحوم سیّد مرتضی بر عدم حجّیّت خبر واحد، ناظر به اخبار آحادی است که فاقد قرائنی است که موجب وثوق به صدور آنها شود و اجماع مرحوم شیخ طوسی بر حجّیّت خبر واحد، ناظر به اخبار آحادی است که برخوردار از قرائنی است که موجب وثوق به صدور آنها می شود.