درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: طرق ایصالی الفاظ، افعال و تقاریر صادره از شارع/اخبار /نکته چهارم: حجّیّت و اعتبار خبر

ادامه بررسی دلالت أخبار بر حجّیّت خبر واحد

بیان شد اخباری که برای اثبات حجّیّت خبر واحد عادل مورد استناد قرار گرفته اند، چند طائفه می باشند که باید هر کدام به صورت جداگانه مطرح گردیده و مورد بررسی قرار گیرند. طائفه اوّل از این اخبار یعنی اخبار علاجیّه بیان گردیده و سه تقریب در راستای استدلال به این طائفه برای اثبات حجّیّت خبر واحد عادل مطرح گردید. در ادامه به نقد و بررسی استدلال به این طائفه برای اثبات حجّیّت خبر واحد عادل خواهیم پرداخت.

نقد و بررسی طائفه اولی

راهکاری که در اخبار علاجیّه جهت مواجهه با اخبار متعارضه بیان گردیده است، اجمالاً اخذ به یکی از این دو خبر و طرح دیگری می باشد و این راهکار با دو برداشت از این خبر سازگاری دارد:

برداشت اوّل اینکه گفته شود مراد امام (ع) در این اخبار آن است که هر دو خبر متعارض، حجّت هستند، ولی خبری که مثلاً موافق با کتاب الله یا مخالف عامّه می باشد بر خبری که مخالف کتاب الله یا موافق عامّه می باشد در مقام استناد و احتجاج، ترجیح داده می شود؛

و امّا برداشت دوّم آنکه گفته شود مراد امام (ع) از اخبار علاجیّه آن است که اگرچه این دو خبر متعارض، هر دو سند معتبر داشته و فی حدّ نفسه، هیچکدام بر دیگری ترجیحی ندارد، ولی به لحاظ تعارض میان آنها، صدور هر دو از معصوم (ع)، ممکن نمی باشد، لذا هر دو نمی توانند حجّت باشند، لذا در مقام تعارض راهی برای تشخیص حجّت از لا حجّت به شما معرّفی می گردد به این صورت که عرضه این دو خبر بر کتاب الله روشن می نماید، کدام یک حجّت و به تعبیری صادق بوده و از امام (ع) در واقع صادر شده است و کدام یک لا حجّت و به تعبیری کاذب بوده و از امام (ع) در واقع صادر نشده است.

همانطور که واضح است، بنا بر برداشت اوّل، اخبار علاجیّه دلالت بر حجِّیّت مطلق خبر واحد عادل خواهند داشت، چه مطابق با کتاب الله باشد و چه نباشد و چه مخالف با عامّه باشد و چه نباشد و هکذا امّا بنا بر برداشت دوّم، اخبار علاجیّه صرفاً دلالت بر حجّیّت خبر واحدی خواهد داشت که مطابق با کتاب الله یا مخالف با عامّه باشد و از آنجا که اخبار علاجیّه ظهور در هیچکدام از این دو برداشت ندارد، لذا دلالت آنها مجمل گردیده و استناد به آنها برای اثبات حجّیّت مطلق خبر واحد عادل، چه موافق با کتاب الله باشد و چه نباشد و چه مخالف با عامّه باشد و نباشد،

صحیح نخواهد بود، بلکه چه بسا گفته می شود سیاق برخی از این اخبار و الفاظ به کار گرفته شده در آنها استظهار برداشت دوّم را تقویت می نماید، زیرا در بسیاری از این اخبار، آنچه به عنوان راهکار رویارویی با دو خبر متعارض مطرح شده است، عدم التفات و بی توجّهی به خبر مخالف کتاب الله و معرّفی آن به عنوان «زخرف»، «ما لم أقله» و «باطل» می باشد و این تعابیر، ظهور در لا حجّت بودن خبر مخالف کتاب الله دارد، نه حجّت بودن آن.