درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

در راستای بیان ادلّه منکرین حجّیّت خبر واحد، استدلال اوّل یعنی استدلال سیّد مرتضی «رحمة الله علیه» به اجماع امامیّه ذکر شده و بیان گردید این استدلال به دو دو جهت مورد مناقشه می باشد. مناقشه اوّل شیخ طوسی «رحمة الله علیه» یعنی عدم اجماع امامیّه بر عدم حجّیّت خبر واحد و بلکه نقل اجماع امامیّه بر حجّیّت خبر واحد در جلسه گذشته بیان گردید. در ادامه ابتدا به توضیح این مناقشه، سپس به بیان مناقشه دوّم شیخ طوسی «رحمة الله علیه» و در پایان با توجّه به این دو مناقشه، به توجیه ادّعای مرحوم سیّد مرتضی مبنی بر اجماع امامیّه بر عدم حجّیّت خبر واحد خواهیم پرداخت.

شیخ طوسی «رحمة الله علیه» پس از مناقشه در اجماع ادّعایی سیّد مرتضی «رحمة الله علیه» بر عدم حجّیّت خبر واحد و ادّعای اجماع امامیّه بر حجّیّت خبر واحد، در مقام تأیید مدّعای خود می فرمایند[1] : «و الذی یکشف عن ذلک انّه لما کان العمل بالقیاس محذوراً فی الشریعة عندهم، لم یعملوا به اصلاً، و اذا شذّ منهم واحدٌ عمل به فی بعض المسائل أو استعمله‌ على‌ وجه‌ المحاجة لخصمه و إن لم یعلم اعتقاده، تركوا قوله و أنكروا علیه و تبرءوا من قوله حتى إنهم یتركون تصانیف من وصفناه و روایاته لما كان عاملا بالقیاس، فلو كان العمل بخبر الواحد یجری ذلك المجرى، لوجب أیضا فیه مثل ذلك، و قد علمنا خلافه».

ادّعای اجماع امامیّه بر عدم حجّیّت خبر واحد با سیره متشرّعه قطعیّه مبنی بر عمل به خبر واحد، منافات داشته و قابل پذیرش نخواهد بود، زیرا همانطور که خواهد آمد، یکی از ادلّه حجّیّت خبر واحد، سیره عقلائیّه بر عمل به خبر واحد است که مستمرّ تا زمان معصوم (ع) بوده و با امضاء شارع، تبدیل به سیره متشرّعه شده است و وجود چنین سیره ای مانع از ادّعای اجماع بر عدم حجّیّت خبر واحد خواهد گردید.

با توجّه به این دو مناقشه، لازم است ادّعای مرحوم سیّد مرتضی مبنی بر اجماع امامیّه بر عدم حجّیّت خبر واحد توجیه گردد. در این زمینه چند توجیه مطرح می شود، هر چند این توجیهات نیز ممکن است قابل نقد باشد:

حاصل آنکه ادّعای مرحوم سیّد مرتضی مبنی بر اجماع امامیّه بر عدم حجّیّت خبر واحد، بی اساس بوده و قابل قبول نمی باشد.