درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: بیان امور مقدماتی/امور مربوط به ادله احکام و الفاظ شارع /وضع

ادامه امر دوم: وضع

بیان شد آشنایی بیشتر با اموری که به عنوان دال بر احکام شرعی از جانب واضع وضع شده‌اند ذیل چند مطلب پی‌گیری می‌شود. مطلب اول یعنی حقیقت وضع و مطلب دوم یعنی اینکه واضع چه کسی است گذشت. در ادامه به بیان مطلب سوم یعنی تقسیمات وضع خواهیم پرداخت.

مطلب سوم: تقسیمات وضع

از آنجا که وضع، اعتبار ارتباط رسانه‌ای میان لفظ و معنا است، در ابتدا نیازمند تصور هر یک از لفظ و معنا می‌باشد. لذا سه تقسیم برای وضع وجود دارد: تقسیم اول به لحاظ معنای متصور حین الوضع، تقسیم دوم به لحاظ لفظ و تقسیم سوم به لحاظ منشأ وضع. در ادامه به بیان تقسیم اول یعنی تقسیم وضع به اعتبار معنای متصور حین الوضع خواهیم پرداخت.

تقسیم وضع به اعتبار معنای متصور حین الوضع

معنایی که در مقام وضع، اعتبار ارتباط رسانه‌ای میان لفظ و آن معنا لحاظ می‌شود چهار قسم دارد که باید ثبوتاً و اثباتاً مورد بحث قرار گیرد.

اما به حسب مقام ثبوت گفته می‌شود وضع به لحاظ معنا، چهار قسم می‌باشد:

قسم اول: وضع عام و موضوعٌ له عام به این معنا که واضع در حین وضع، معنایی کلی را لحاظ نموده و لفظ را برای همین معنای کلی وضع می‌نماید. مثلاً معنای کلی حیوان ناطق را لحاظ نموده و لفظ انسان را برای همان معنای کلی، قطع نظر از خصوصیات فردی افراد آن وضع می‌نماید؛

قسم دوم: وضع خاص و موضوعٌ له خاص به این معنا که واضع در حین وضع، فردی خاص از یک معنای کلی را لحاظ نموده و لفظ را برای همین فرد خاص وضع می‌نماید. مثلاً فرزند خود را لحاظ نموده و لفظ احمد را برای او وضع می‌نماید؛

قسم سوم: وضع عام و موضوعٌ له خاص به این معنا که واضع در حین وضع، معنایی کلی را لحاظ می‌نماید و از تصور آن معنای کلی به تصور فرد خاصی از افراد آن رسیده و لفظ را برای آن فرد خاص وضع می‌نماید؛

و قسم چهارم: وضع خاص و موضوعٌ له عام است به این معنا که واضع در حین وضع، فردی خاص از یک معنای کلی را لحاظ نموده و از تصور آن فرد خاص به تصور نقطۀ اشتراک میان آن فرد با سایر افراد یعنی معنای کلی مشترک میان آن فرد و سایر افراد رسیده و لفظ را برای آن معنای کلی وضع می‌نماید.