درس خارج فقه استاد مرتضی ترابی

موضوع: مسائل مستحدثه/بانکداری /ماهیت رمز ارزها

نکاتی به مناسبت سالگرد انقلاب

به جاست که به مناسبت سالروز پیروزی انقلاب شکوهمند انقلاب اسلامی ایران نکاتی عرض شود:

این انقلاب در اثر مجاهدت مردم مؤمن، پاکان، اولیاء الهی، روحانیون، خصوصاً در رأس آن ها حضرت امام رضوان‌الله علیه، به وجود آمده و این ظفر را خداوند نصیب ملت ایران کرد. این نعمت عظماست. واقعاً انسان از هر بعدی نگاه بکند این یک نعمت بزرگی است که در این عصر نصیب ملت ایران شده و شاید تحقق آن وعده‌هایی است که در قرآن خطاب به قریش و اعراب آمده که اگر شما از نصرت دین خدا دست بردارید خداوند یک قومی را می‌فرستد که آن ها در راه این دین جان‌فشانی می‌کنند. [1]

و طبق احادیث، هم شیعه و هم اهل‌سنت، از جمله ابن کثیر در تفسیرش، و دیگران سؤال شد از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم این قوم کیست؟ ایشان دست مبارک خود را روی شانه‌ی سلمان گذاشته و فرمودند قوم این مرد است. [2] ان‌شاءالله تحقق آن وعدۀ الهی است و یک طلیعه‌ای است برای ظهور حضرت مهدی صلوات الله و سلامه علیه.

چون طبق روایات قبل از ظهور مهدی صلوات الله و سلامه نهضت‌هایی، قیام‌هایی صورت می‌گیرد تا اینکه متصل می‌شود به قیام جهانی آن حضرت. این‌ها از بین نمی‌روند البته ممکن است ضعیف بشوند در یک دوره‌ای ضعیف بشوند در یک دوره‌ای قوی باشند بالاخره تا متصل می‌شوند این حرکت‌ها به آن قیام جهانی حضرت مهدی صلوات الله و سلامه علیه.

این نعمت البته وظیفۀ سنگینی را بر عهدۀ همۀ مؤمنین گذاشته و آن هم این است که چگونه با این نعمت برخورد کنند شکرش را به جا بیاورند همیشه اهمیت این نعمت را در نظر بیاورند برای دیگران بازگو کنند در رفتار کاری انجام بدهند که این نعمت از دست مردم گرفته نشود.

چون قرآن کریم دراین‌رابطه هشدارهای زیادی دارد مخصوصاً در مورد قوم یهود که آن ها بعد از ذلت به عزت رسیدند ولی آن شکر لازم را انجام ندادند و لذا نعمت از دست آن ها گرفته شد.

﴿فإن احسنتم احسنتم لأنفسکم﴾[3] یا می‌فرماید که ﴿ثم جعلناکم خلائف فی الارض من بعدهم لننظر کیف تعملون﴾.[4] شما را خلیفه قرار دادیم جانشینان آن قبلی‌ها قرار دادیم قدرت آن ها را به شما دادیم که ببینیم شما چه‌کار می‌کنید. یا می‌فرماید که ﴿تلک الایام نداولها بین الناس و لیعلم الله اللذین آمنوا منکم و یتخذ منکم شهداء. ﴾[5] شاهدان و پاکان مشخص بشوند. بالاخره این سنت‌های الهی جاری است و ما باید با تمام توان اولاً متوجه این نعمت باشیم که این آسان به دست نیامده خون پاکان مجاهدت مجاهدان همه‌اش جمع شده ماحصلش این انقلاب شده ممکن است در تاریخ قیام امام حسین علیه‌السلام شوری ایجاد کرده در قلب‌ها تا قیام‌های بعدی تا حرکت‌های ائمه علیهم‌السلام تا تلاش‌های علما همه‌اش جمع شده ماحصلش یکی از نتایجش نمی‌گوییم همۀ نتایجش یکی از نتایجش این حرکتی است که در ایران به وجود آمده. انسان اگر به این انقلاب خدایی نکرده خیانت بکند به همۀ آن تلاش‌ها خیانت کرده باید قدرش را بداند و اشتباه مسائل را بررسی نکند و مسائل را درست متوجه بشود.

آن روایاتی که احیاناً می‌فرمایند که قیام قبل از قیام حضرت مهدی جایز نیست یا صاحبش طاغوت است آن ربطی به این حرکت اسلامی ندارد. اگر آن روایات را شما درست نگاه کنید همان روایات گویاست که منظور حرکت‌هایی است که شخص دعوت به خودش می‌کند یعنی به نام ائمه ع می‌خواهد خودش به ریاست برسد. قیام‌های مخلصانه را قطعاً شامل نیست.

چون همان زمانی که این روایات صادر شدند و ائمه ع بعضی از قیام‌ها را مورد تأیید قرار نمی‌دادند همان زمانی که این روایات را می‌فرمودند، می‌فرمودند شما در این قیام‌ها عضو نشوید شرکت نکنید مثل قیام عباسی‌ها و غیر این‌ها ولی همان زمان می‌فرمودند که قیام زید قیام درستی بود که شهید شد. همچنین بعضی از قیام‌های دیگر را تأیید می‌کردند البته می‌فرمودند الآن موقعش نیست به نتیجه نمی‌رسد ولی نمی‌فرمودند باطل است پس معلوم می‌شود آن که می‌فرمود باطل است منظور آن قیام‌هایی است که برای ریاست و برای دنیا بوده نه برای خدا بوده خود آن روایات در کنار این روایات مبین این هستند.

می‌گفتند زید حسابش جداست آن دعوت به خودش نمی‌کرد. پس بنابراین، این قیام قیامی است در چهارچوب اصول اسلام در چهارچوب مرام ائمه ع و دعوت به شخص نبوده دعوت به ریاست نبوده دعوت به اعتلای کلمةالله بوده لذا بعضی‌ها که مسائل را درست درک نمی‌کنند درست درس نخوانده‌اند می‌بینی که این جاها دچار مشکل می‌شوند از نظر فکری و می‌روند خارج از صف انقلاب. می‌گویند روایات این‌گونه می‌گوید و پس بنابراین اصلاً نباید حکومتی باشد و نباید قیامی باشد و همان نظام سکولار باشد و این حرف‌ها. این درست نیست این درست نفهمیدن روایات است باید این‌ها را درست شما ببینید.

اصول اسلام مقدماتش مسائلش را همه را باید دید بعد به نتیجه رسید که این قیام چگونه است و باید این را حفظ کرد در راهش فداکاری کرد و شکرگزاری کرد. به‌هرحال این نکته را می‌خواستم عرض کنم که ان‌شاءالله تعالی ما هم به‌نوبهٔ خودمان باید برای تحکیم این حرکت اگر از دستمان چیزی برمی‌آید کوتاهی نکنیم هرکسی در آن حیطۀ کاری وظایفی که دارد می‌تواند با عمل به آن، در راه استحکام و اعتلای این انقلاب مؤثر باشد ان‌شاءالله تعالی و وظیفۀ ما هم بیش از همه این است که ان‌شاءالله از لحاظ فکری بتوانیم به این انقلاب کمک کنیم به اسلام کمک کنیم و این هم نیازمند درس‌خواندن جدی هست که انسان درس بخواند مطالعه بکند همین روشی که بزرگان ما داشتند. ره چنان رو که رهروان رفتند. امام خمینی رضوان‌الله علیه همین راه را رفته همین اصول را خوانده تدوین کرده مباحثه‌اش کرده دقیق هم مباحثه کرده و همچنین فقه را، ما اگر از این راه تخطی کنیم از فقه جواهری تخطی کنیم این انقلاب پایه‌هایش سست می‌شود پایه‌هایش بر فقه جواهر الکلامی استوار است که باید آن خوب دریافت شود بر آن اساس مشکلات مختلفی که عرضه می‌شود سؤالات مختلفی که عرضه می‌شود آن ها جواب داده بشوند بر آن اساس تا دیگران میدان پیدا نکنند که این راه را منحرف کنند روش دیگری روی کار بیاورند.

ماهیت پول‌های رمز پایه دیجیتال

راجع به این پول‌های دیجیتال که رمز پایه هستند خوب است که مختصری بحث کنیم. هرچند در جلسۀ قبل بحث شد اما یک جلسه هم امروز مختصر عرض می‌کنیم تا وارد ادامۀ بحث بعد بشویم که آیا افت ارزش پول ضمان آور هست یا ضمان آور نیست؟ چون ماهیت پول را بررسی کردیم خوب است که همین‌جا به ماهیت این پول جدیدی که الآن در دنیا مطرح است و هر روز هم پیشرفت می‌کند خوب است به ماهیت این پول هم بپردازیم ببینیم این هم داخل پول است یا نیست در همین یک‌هفته‌ای که گذشت، یک بیت‌کوین که یکی از پول‌های معروف رمز پایه است حدود هفت هشت هزار دلار ترقی قیمت داشته است. حالا ما بگوییم این برای ما فعلاً مبهم است ما نمی‌دانیم، این نمی شود. به‌عنوان یک طلبه ما باید برویم دنبالش بفهمیم ببینیم چیست. نمی‌دانیم؟ خب درست است نمی‌دانیم ولی وظیفه این است که شما این را باید بررسی بفرمایید. مخصوصاً بنا بر آن مبنایی که عرض کردیم که تشخیص موضوعات کلی بر عهدۀ مجتهد است و لذا از مجتهدین می‌پرسند و باید این بررسی بشود تا ماهیتش روشن بشود ببینیم که این [چیست] متأسفانه اکثراً الآن فتوا به احتیاط داده شده به جهت این که می‌گویند نمی‌دانیم هنوز برای ما روشن نیست. اکثر فتاوی تا آن جایی که من دیدم می‌گویند چون روشن نیست ما می‌گوییم این حرام است، احتیاط بکنید.

شاگرد: حضرت آقا چه؟

استاد: حضرت آقا چنان‌که نقل شده باز یک مقداری راه را بازکرده‌اند فرمودند اگر در ایران تولید می‌شود یعنی در ایران اگر استخراج می‌شود این بیت‌کوین این اشکال ندارد اما اگر در خارج استخراج می‌شود این را اجازه نداده‌اند. هنوز آن ابهام‌زدایی در استفتا ایشان هم نشده یعنی ایشان در یک‌جاهایی در برخی از اجوبه فرمودند که حقیقتش برای ما روشن نیست همین جمله است در جواب. ولی اخیراً یک کسی نقل کرد که استثناء کرده‌اند بیت‌کوین‌های استخراجی ایران را یا پول‌های رمز پایه‌ی استخراجی ایران را استثناء کرده‌اند.

شاگرد: آقای سیستانی هم احتیاط نمودند؟

استاد: ایشان هم احتیاط نمودند.

اشکالات مطرح شده بر پول دیجیتال و پاسخ به آنها

حالا ما این را بررسی می‌کنیم ان‌شاءالله تعالی. در جلسۀ قبلی و در آن جلسه عرض کردیم که برای حرمت خریدوفروش این پول‌های رمز پایه چندین وجه گفته شده عمده وجهی که گفته شده دو وجه است.

مال بودن رمز ارزها

یکی این است که این مال نیست و در بیع یکی از شروط عوضین این است که مال باشد. اگر خاطرتان باشد ما تعریف پول و مال را که انجام دادیم، با آن تعریفی که از پول‌های رمز پایه و بالخصوص بیت‌کوین، در جلسۀ قبلی اشاره کردیم اشکال از این ناحیه رفع شد. به نظر ما این مال است. یعنی اگر از این نظر بگویید که یکی از شروط عوضین مال بودن است و این مال نیست می‌گوییم نه این مال است برای این که تعریف مال بر این صادق است. خصوصیاتی که برای مال ذکر شده آن پنج تا خصوصیت در این جا هست. منفعت داشتن و مورد رغبت بودن و بعد کمیابی نسبی و بعد قابل استیلاء و اختصاص و بعد حرمت دلیل خاصی هم بر حرمتش وارد نشده باشد مثل خمر و این‌ها [روایت بر حرمتش وارد شده]. این پنج تا در این مال هست فقط گفتیم فرقش با اموال دیگر این است که این جا منفعتش اعتباری است خب منفعت اعتباری در پول‌های اسکناس هم منفعت اعتباری است یعنی آن پنج تا خصوصیت یکی‌اش این است که منفعت داشته باشد منفعت در اموال حقیقی ذاتی است ولی در این جا چیست؟ اعتباری است در اسکناس هم اعتباری است اگر می‌گویید منفعت اعتباری را ما قبول نداریم باید بگویید در اسکناس مورد قبول نیست و اسکناس‌ها مال نیست.

حال‌آنکه قطعاً مال است پس منفعت اعتباری هم کافی است منفعت اعتباری چیست؟ وسیلۀ مبادله شدن، وسیلۀ ذخیرۀ ارزش شدن و وسیلۀ سنجش ارزش شدن. این‌ها هم در پول اعتباری هست هم در این پول‌های رمز پایه هست. پس بنابراین تعریف مال قطعاً بر این صدق می‌کند و از این ناحیه اشکالی وجود ندارد.

غرری در معامله با رمز ارزها

ناحیۀ دومی که اشکال را وارد کرده‌اند مسئلهٔ مجهول بودن است و غرر است. گفته‌اند که درست است مال است ولی یکی از شرایط عوضین غیر از این که مال باشد این است که باید معلوم باشد ثمن باید معلوم باشد مثمن هم باید معلوم باشد. حقیقتش معلوم باشد کمیتش معلوم باشد کیفیتش معلوم باشد. هر چیزی که در قیمتش تأثیر دارد باید معلوم باشد. حال آن که این پول معلوم نیست حقیقتش معلوم نیست پس بنابراین غرر صدق می‌کند این جا مجهولیت هست و لذا خریدوفروش آن باطل است. معلومیت ثمن و مثمن در معامله جزء شرایط صحت بیع است معامله است.

جواب این است که مراد از این که باید معلوم باشد یعنی عرفاً معلوم باشد نه این که شما حقیقتش را بتوانید بیایید تحلیل بکنید. حقیقت خیلی از چیزها را ما نمی‌دانیم. همین پول اعتباری که اسمش را می‌گویند فیات، همین اسکناس‌هایی که الآن ما داریم همین پول‌ها را مگر حقیقتش را چند نفر می‌تواند تبیین کند یک‌وقت خود رهبری فرمودند حقیقت پول هنوز معلوم نیست. حوزه‌های ما بحث کنند روشن کنند حقیقت پول چیست. یعنی در سطح عموم معلوم نیست یا در کسانی که مطالعه ندارند برایشان معلوم نیست. پس با این که حقیقتش [معلوم نیست] ولی مردم می‌گویند این وسیلۀ مبادله است این وسیلۀ ذخیره‌ی ارزش است همین مقداری که می‌دانند کافی است. این جا هم می‌گوییم این چیست؟ این یک رمزی است و این رمز خصوصیتش این است که این وسیلۀ مبادله قرار می‌گیرد چنان که این رمزهایی که در دستگاهتان هست در کارت‌هایتان این‌ها هم رمزند. بعد آن رمز، رمزی است که پشتوانه‌اش دولت نیست. ولی این پشتوانه‌اش دولت است. پس این که شما بگویید آقا این حقیقتش برای من معلوم نیست می‌گوییم آقا چقدر معلومیت می‌خواهید؟ معلومیت در حد این که مردم بدانند این یک پولی است که قابل معامله است و ارزش دارد و به‌صورت رمزی هم است رمزش هم در اختیار شماست همین مقدار فهمیدن کافی است دیگر کمیتش هم که معلوم است کمیتش هم یک عدد است می‌گویند یک بیت‌کوین، نیم بیت‌کوین؛ هم کمیت دقیقاً روشن است هم کیفیتش روشن است هر بیت‌کوینی الآن به صد میلیون واحد تقسیم می‌شود. یک صد میلیونم بیت‌کوین می‌شود ساتوشی. پس بنابراین هم تعدادش مشخص است که دقیقاً شما چقدر معامله می‌کنید هم ماهیتش روشن است یک پولی است الکترونیکی.

می‌ماند که بله شما برخی از کیفیاتش را نمی‌دانید. لازم نیست که کیفیتش را بدانید. عرض کردم خیلی چیزها را ما کیفیتش را نمی‌دانیم و هر چیزی به‌حسب خودش باید روشن باشد ممکن است یک چیزی را باید رنگش را بدانی برای معلومیت یک چیزی را باید بو کنی برای معلومیت مثل عطرو یا اینکه ببینی طعمش چگونه است. یک چیزی هم نه این‌ها را نمی‌خواهد همین مقداری که بدانی هست و به ه کار میاید کافی است.

نوسان قیمت

بله ممکن است اشکال شود که این نوسان دارد یعنی قیمتش بالا و پایین می‌رود. گاهی ممکن است بشود که این در عرض دو روز قیمتش مثلاً پنجاه میلیون تومان برود بالا روز بعد مثلاً بیاید پایین. البته در عرض این ده سالی که این پول ایجاد شده ترقی داشته تقریباً از نزدیک صفر شروع شده قیمتش الآن به چهل و چند هزار دلار رسیده چون مردم منافعش را که بدانند به سراغ این خواهند آمد. حالا منافعش را هم یک چند جمله اشاره می‌کنم. اگر نوسان اشکالش است می‌گوییم نوسان که دلیل بر مجهولیت نمی شود. در این پول‌های معمولی ما مگر نوسان نیست؟ ببینید در ونزوئلا کشوری که الآن با آمریکا طرف شده آن جا واحد پولشان ظاهراً بولیوار است طی چند ماه نود درصد سقوط ارزش داشته، به طوری که می‌گویند گاهی آن فروشنده‌ها به‌جای این که بشمارند پول را وزن می‌کنند. این‌قدر پول زیاد چاپ کردند تا از ارزش افتاد. ولی شما می‌گویید که چه؟ این باز مالیت دارد شما اگر آن جا زندگی بکنید مگر آن پول را نمی‌برید برای خرید اجناس؟

از مالیت نمی‌افتد. در دوران صدام اواخر صدام پول عراق همین‌گونه بود یک کاغذهایی چاپ کردند ارزشی هم نداشت مگر مردم آن جا معامله نمی‌کردند با دینار و درهم آن جا؟ معامله می‌کردند. پس بنابراین که بگویید نوسان مشکل است نوسان در مثال نزدیک‌تر در سهام بورس هم هست. در عرض این یک سال گاهی دو سوم ضرر کردند. صد میلیون بوده الآن مثلاً شده سی میلیون. صد میلیون تومانش شده سی میلیون. پس بنابراین نوسان دلیل بر مجهولیت، دلیل بر غرر نمی‌شود شما این مال را الآن می‌خرید الآن باید معلوم باشد الآن هم معلوم است امروز معلوم است ممکن است ترقی بکند ممکن است افت کند تابع بازار است. پس بنابراین از این بابت هم شما بیایید بگویید غرری است نه، اگر این را بگویید باید خیلی از اجناس را بگویید حرام است معامله‌اش حال آن که این را کسی نگفته.

شاگرد: شدت نوسان

استاد: نه شدت هم این جا وجود ندارد در بیت‌کوین همه‌اش ترقی بوده من‌حیث‌المجموع اگر حساب بکنید ترقی بوده.

و ثانیاً این نوع نوسان در برخی از پول‌های کشورها مطرح بوده. من حالا فقط ونزوئلا را [گفتم] کشورهای دیگر هم هستند خیلی جاها [بوده] این باعث سقوط مالیت نمی‌شود در سهامی که عرض کردم یکی دیگر از مثال‌های آن است.

حتی حضرت امام خمینی رضوان‌الله علیه ظاهراً غرر را فقط نسبت به ذات آن جنس [می‌دانند] باید ذاتش فی‌الجمله مشخص باشد و کمیتش مشخص باشد کافی است. [6] اما چیزی که دخیل در قیمت است ما بدانیم می‌گوید ما دلیل نداریم. قیمتش بالا می‌رود پایین می‌رود ما دلیل نداریم. غرر فقط همین مقدار است که ذاتش را بدانی چیست این چه نوعی است و کمیتش را هم بدانی. ما الآن ذاتش را می‌دانیم کمیتش را هم می‌دانیم بعد از ده سال مگر نمی‌دانیم این چیست این پول رمزی است که رمزش هم در اختیار ماست این مقدار را که همه می‌دانند کمیتش هم که دقیقاً مشخص می‌شود بله قیمتش حالا. پس این اشکال قطعاً به نظر می‌رسد وارد نیست غرر و جهل و این‌ها که فرموده‌اند از این بابت اشکالی بر این وارد نیست.

برای غرر یک جمله‌ای [بگویم]. برای غرر سه تا معنا کرده‌اند. همان معنای معروفش همینی است که عرض کردیم. جهالت که مرحوم شیخ انصاری هم در مکاسب دارد که کأنه اتفاق هست که معنای غرر همان جهالت است عرض کردیم جهالت در این جا صدق نمی‌کند چون هم ذاتش مشخص است هم مقدارش مشخص است.

اما غرر را برخی معنا کرده‌اند به معنای خدعه که فریب در کار باشد. می‌گوییم نه فریبی هم در کار نیست. اتفاقاً یکی از ویژگی‌های این پول‌های رمز پایه مخصوصاً این بیت‌کوین آن است که برنامه‌اش باز است. شما می‌توانید دقیقاً ببینید که بر چه اساسی این برنامه کار می‌کند دقیق توضیح داده‌اند و لذا شما می‌توانید یک سطر از برنامه‌اش را عوض کنید یک کوین جدید، یک پول جدید [تولید کنید] آن هم اگر پذیرفته شد آن هم می‌شود یک پول جدید؛ لذا این خصوصیتش این است که اپن‌سورس است یعنی چیزی مخفی در آن نیست برای همه قابل رویت است. پس بنابراین خدعه‌ای هم در کار نیست.

برخی غرر را به معنای خطر معنا کرده‌اند یعنی مال را در معرض خطر قراردادن. مرحوم شیخ می‌گوید خطری که ناشی از جهالت باشد یا جهالت در تسلیم یا جهالت در کمیت و کیفیت. [7] که عرض کردیم نه جهالت در تسلیم هست این جا نه جهالت در کمیت و کیفیت و اما این خطر مطلق که این مال مثلاً فردا بالا می‌رود پایین می‌آید این را دیگر کسی نفرموده که شما بفرمایید از این ناحیه اشکال پیش می‌آید.

رمز ارزها و سلطه کفار

بله یک اشکال دیگر مطرح کرده‌اند که این باعث سلطۀ کفار بر اقتصاد مسلمین می‌شود. البته این عنوان ثانوی است. اگر واقعاً یک جایی باعث سلطه بشود باید متوقفش کرد ولی در اقتصاد ایران فرض کنید که یک ده‌هزارم اقتصاد برود دنبال این چه مشکلی پیش میاید؟ الآن شاید پنجاه‌درصد، چهل درصد اقتصاد وابسته به دلار است، دلار مگر باعث سلطه نمی‌شود؟

اصلاً برای این که دلار را بشکنید بیایید سراغ این و خیلی از کشورهایی که خواسته‌اند از یوغ دلار نجات پیدا کنند آمده‌اند سراغ این. مثل کشور ونزوئلا خودش برای خودش پول رمز پایه درست کرده. پس بنابراین، ضد سلطه می‌شود. ما نمی‌گوییم که اقتصاد را به این وابسته کن. یک هزارم یک ده‌هزارم مثلاً مردم یک معاملاتی داشته باشند. کجای این کار برای اقتصاد خطرساز است؟ اتفاقاً باعث تنوع می‌شود.

حکم استخراج رمز ارزها

می‌ماند مسئلهٔ استخراج. آیا استخراج این چگونه است؟ استخراج این گفته‌اند این استخراجش حرام است به‌خاطر این که شبهۀ قمار هست داخل آن. یعنی شما دستگاه می‌گذارید، کامپیوتر، بیت‌کوین استخراج می‌کند. چون نقل‌وانتقال این پول وابسته به این است که این تأیید بشود. تأییدش در اختیار کسانی است که کامپیوترشان را در اختیار این کار می‌گذارند، وقتی نقل و انتقالات را یک مرکزی تأیید کرد یعنی او اول آن معادله را کشف کرد در تمام دنیا اعلام می‌کند که من کشف کردم آن رمز را و این پول قابل نقل‌وانتقال است کشف که کرد آن‌وقت یک یا چند بیت‌کوین به او می‌دهند برنامه طوری طراحی شده که بیت‌کوین جدیدی به آن کسی که کمک می‌کند به نقل‌وانتقال به او می‌دهند. می‌گویند شما که استخراج می‌کنید یعنی کمک می‌کنید در نقل‌وانتقال که در نتیجه به شما هم یک بیت‌کوین جدید خواهند داد. گفته شده گویند این قمار است چون شما آن جا دستگاه‌ها را می‌گذارید کار می‌کند یا شما برنده می‌شوید شما زودتر آن معادله را کشف می‌کنید نقل‌وانتقال از راه شما انجام می‌گیرد بعد برای تمام دنیا پخش می‌شود مثلاً آن مجموعه در نتیجه به شما جایزه می‌دهند یک بیت‌کوین جدیدی به شما می‌دهند یا دیگران زودتر از شما انجام می‌دهند پس این یک نوع قماربازی است شما وارد یک میدانی شده‌اید یک بازی شده‌اید که ممکن است شما برنده بشوید ممکن است شما برنده نشوید.

شاگرد: اگر استخراج کردم جایزه‌ای به هم ندادند

استاد: ولی جایزه را خود برنامه اتوماتیک به شما می‌دهد. حالا که شما این کار را انجام دادید جایزه‌ات این است که یک بیت‌کوین جدیدی [به شما می‌دهد]

شاگرد: پنج نفر بروند جاهایی که احتمال گنج هست تلاش کنند، اگر گنج پیدا کنند می‌گوییم این قمار کرده؟!

استاد: احسنتم جوابش هم آقا دادند. می‌گوییم این اصلاً ربطی به قمار ندارد یک چیزی است که همه تلاش می‌کنند یک کسی زودتر به نتیجه رسید دیگران هم به نتیجه نمی‌رسند این قمار نیست قمار این است که بردوباخت باشد شرط‌گذاری باشد ما شرط‌گذاری نداریم ما می‌گوییم آقا یک معادله را مطرح شده آن معادله را هر کس جوابش را زودتر توانست پیدا بکند به او این برنامه یک بیت‌کوین جدیدی می‌دهد نه از دیگران بگیرد.

پس بنابراین هیچ نوع [قماری نیست]. هم می‌شود بگوییم جعاله است. می‌گوید هر کس ضالۀ من را پیدا کرد من به او این‌قدر پاداش می‌دهم یک نفر زودتر پیدا می‌کند آن اجرت را می‌گیرد آن جعل را می‌گیرد اگر یک کسی پیدا نکرد چیزی نمی‌گیرد. پس بنابراین این جا ربطی به قمار ندارد. پس استخراجش هم، اشکالی ندارد نقل و انتقالش اشکالی ندارد. البته در حین استخراج در حین نقل‌وانتقال دو نوع پول گیر این آقا می‌آید. یکی از ناحیۀ استخراج یک بیت‌کوین جدیدی به او می‌دهند یکی هم کسی که پولش را نقل‌وانتقال داده از او یک چیزی کم می‌شود مثلاً شما الآن می‌خواهد بیت‌کوینتان را منتقل بدهید به کسی که آن طرف دنیاست یک آقای زیدی هم آن جا نشسته برای این انتقال کمک می‌کند به او دو نوع جایزه داده می‌شود یکی برنامه به او می‌دهد یک بیت‌کوین جدیدی به او می‌دهد یکی هم از پول شما یک مقدار کمی کم می‌کنند می‌گویند آقا این هم اجرت است.

بانک‌ها هم معمولاً این کار را انجام می‌دهند شما نقل‌وانتقال بکنید از این جای دنیا به آن طرف دنیا یا از این شهر به آن شهر و از این نفر به آن نفر یک پانصدتومانی هزارتومانی چیزی کم می‌کنند می‌گویند اجرت کار ما. این را هم اتفاقاً نگاه کنید در رساله‌ها آمده در مسائل مستحدثۀ بانک‌ها آمده که وجه شرعی این چیست. وجه شرعی یا به‌صورت اجرت است یا به‌صورت این است که قرض می‌دهد و از شما کمتر می‌گیرد. قرض‌دهنده زیاد بگیرد حرام است کم بگیرد اشکالی ندارد. این جا هم در حقیقت به آن که نقل‌وانتقال می‌کند شما به او می‌دهید که به شما کمتر در شهر دیگر برگرداند. این عکس رباست در ربا بیشتر می‌دهد. شما قرض می‌دهید کمتر می‌گیرید. همین را امام رضوان‌الله علیه و دیگران مطرح کرده‌اند که در نقل و انتقالاتی که بانک‌ها از ما یک پولی می‌گیرند این چه وجهی دارد دو تا وجه ذکر کرده‌اند که هر دو وجه این جا جاری است. [8] پس بنابراین از این بابت هم برای استخراج‌کننده اگر یک پولی می‌رسد یک پول جزئی می‌رسد یک چیز جزئی کم می‌کنند این هم اشکال ندارد. نه آن اجرت نقل و انتقالش اشکال دارد نه آن استخراجش اشکال دارد. پس بنابراین ما دلیل بر حرمت این نوع پول فعلاً نیافتیم. شما هم مطالعه بفرمایید ببینید که آیا واقعاً می‌شود یک دلیل درستی ما پیدا کنیم بگوییم که جایز نیست. مگر همان مسئلهٔ سلطۀ کفار که عرض کردم آن را هم باید دید که در کدام صورت سلطه صورت می‌گیرد.

مزیت رمز ارزها و لزوم طراحی و ایجاد رمزارزهای اسلامی

و سخن نهایی این که ما نمی‌گوییم فقط بیت‌کوین، ما عرض می‌کنیم مهندسان مسلمان باید خودشان پول رمز پایه، رمزارز ایجاد بکنند. چون دنیا به این سمت خواهد رفت. این نوع پول مزایایی دارد یکی از مزایایش این است که دیگر کسی نمی‌تواند جلوی شما را [بگیرد] پول شما را ضبط کند اگر بگذارید بانک، بانک ممکن است یک قانونی بیاورد در خیلی از کشورها دولت‌ها گفتند نصف پول را ما به‌عنوان مالیات برمی‌داریم و یا در مورد نقل‌وانتقال مثلاً ممکن است دچار تحریم شوید. الآن آمریکا می‌گوید که پول من است، من اجازه نمی‌دهم این را منتقل کنی. اما در مورد بیت‌کوین دیگر این کارها ممکن است.

یکی هم یک مزیت دیگرش هم این است که این پول قابل چاپ زیاد نیست اصلاً در اختیار نیست که بتوانند زیاد چاپ کنند. یک محدودیتی دارد مثل طلا که محدودیت دارد و لذا می‌گویند استخراج. یعنی یک چیز محدودی هست تا بیست و یک میلیون هست همه‌اش آماده است باید آن را استخراج کرد بعد از بیست و یک میلیون هم دیگر قابل استخراج نیست نه کسی می‌تواند زیاد کند نه کسی می‌تواند کم کند. یعنی هر پول رمز پایه‌ای یک تعریفی دارد حالا ممکن است یکی هشتاد میلیون باشد یکی کمتر. بیشتر از آن در اختیار کسی نیست که آن را زیاد کند یا کمتر کند. پس بنابراین مزیت‌ها مزیت‌های دیگری هم در کار هست باعث می‌شود که مردم بروند سراغ این پول‌ها. مهندسانمان باید در این زمینه بیشتر تلاش کنند و این نوع پول‌ها را ایجاد کنند تا ما نرویم بیت‌کوین بخریم و معامله کنیم ما بیاییم خودمان آن کوین آن پول رمز پایه‌ی خودمان را ایجاد کنیم و آن را مورد معامله قرار بدهیم که جذب سرمایه بشود از کشورهای دیگر.

پس بنابراین به نظر می‌رسد که این موضوعات باید بررسی شود از نظر فقهی بحث کنند ببینند که کجایش اشکال دارد؟ آن جای اشکالش دقیق مشخص بشود اهل‌فنش را هم بیاورند ولی وقتی روشن شد که اشکال ندارد بگویند اشکال ندارد ما هیچ دلیلی برای حرمت پیدا نکردیم پس چرا بگوییم حرام است.