درس طب استاد تبریزیان
94/10/21
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: داروی سودابر – ادامه بحث درمان با صدقه – آب درمانی – درمان با آب باران
داروی سودابر
این دارو خیلی مورد نیاز است و مصرف بالایی دارد بخصوص در این زمان که شرائط مخصوصی دارد. اساس درمان سودا در روایات افتیمون است. امام (ع) به مفضل میفرماید:
فَكِّرْ فِي هَذِهِ الْعَقَاقِيرِ وَ مَا خُصَّ بِهَا كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهَا مِنَ الْعَمَلِ فِي بَعْضِ الْأَدْوَاءِ فَهَذَا يَغُورُ فِي الْمَفَاصِلِ فَيَسْتَخْرِجُ الْفُضُولَ الْغَلِيظَةَ مِثْلَ الشَّيْطَرَجِ وَ هَذَا يَنْزِفُ الْمِرَّةَ السَّوْدَاءَ مِثْلَ الْأَفْتِيمُون وَ هَذَا يَنْفِي الرِّيَاحَ مِثْلَ السَّكْبِينَجِ وَ هَذَا يُحَلِّلُ الْأَوْرَام[1] نگاه کن در این گیاهان دارویی و کاری که هر گیاهی انجام میدهد پس این گیاه وارد مفصل میشود و فضولات در مفصل را بیرون میآورد مانند گیاه شیطرج و این گیاه سودا را به شکل خونریزی از بدن خارج میکند مانند افتیمون و این گیاه بادها را قطع میکند مانند سکبینج و این گیاه ورم های سخت را آب میکند.
امام گیاهی که ورم ها را آب میکند را نفرموده است بنابراین بشر هنوز نتوانسته سرطان را درمان کند.
بشر چیزی ندارد و علمی ندارد و اگر چیزی دارد از اهل بیت است اما کسی اظهار نمیکند. بی جهت نیست که امام (ع) میفرماید:
كل علم لم يخرج من هذا البيت فهو باطل وأشار بيده إلى بيته[2] یعنی هر علمی که از این خانه خارج نشود باطل است و با دست به خانه خود اشاره فرمود.
«نزیف» به معنای خونریزی است. و با شدت مره سودا را از بدن خارج میکند.
درمان دیگر را پیامبر(ص) میفرماید:
الدَّاءُ ثَلَاثَةٌ وَ الدَّوَاءُ ثَلَاثَةٌ فَأَمَّا الدَّاءُ فَالدَّمُ وَ الْمِرَّةُ وَ الْبَلْغَمُ فَدَوَاءُ الدَّمِ الْحِجَامَةُ وَ دَوَاءُ الْبَلْغَمِ الْحَمَّامُ وَ دَوَاءُ الْمِرَّةِ الْمَشِي[3] یعنی بیماری سه چیز است و درمان نیز سه چیز است. اما بیماری دم و مره(سودا و صفرا) و بلغم است پس درمان دم حجامت است و درمان بلغم حمام است و درمان مره مُسهِل است.
پیامبر به ملین خاصی اشاره نکرده اند به همین جهت در انتخاب ملین و مسهل آزادیم به شرط اینکه ملینی را که میخواهیم استفاده کنیم در روایات مجوز استفاده از آن داده شده باشد.
بهترین ملین «سنای مکی» است و در مرحله دوم «گل سرخ» است و در مرحله سوم «فُلوس» و در مرحله چهارم «بسفایج» و در مرحله پنجم هلیله سیاه است.
چون طبع سودا سرد است باید از ملین گرم استفاده کرد به مقتضای روایتی که میفرماید:
أُدَاوِي الْحَارَّ بِالْبَارِدِ وَ الْبَارِدَ بِالْحَار[4] یعنی گرم را با سرد و سرد را با گرم درمان میکنم.
بنابراین با اسفرزه نمیتوان سودا را درمان کرد. آلو ملین است ولی چون سرد است نمیتوان برای درمان سودا استفاده کرد.
ترکیبات داروی سودابر
• افتیمون پنج مثقال
• هلیله سیاه سه مثقال
• بسفایج دو مثقال
• فلوس دو مثقال
• گل سرخ دو مثقال
• سنای مکی دو مثقال
همه مواد آسیاب شوند و به جز افتیمون الک بشوند و با عسل که خود سودا بر است به شکل کپسول درآورده شود و هر کپسول به اندازه یک فندق باشد که وزن هر فندق تقریبا چهار و شش دهم گرم است (یک مثقال).
و به مقدار خیلی اندک سیاهدانه نیز اضافه بشود. به شکلی که تعداد سیاهدانه در هر کپسول از هفت دانه تجاوز نکند.
مصرف این دارو تا زمانی است که یبوست برطرف بشود. و بهترین زمان مصرف صبح ناشتا است.
در روایات از هلیله خیلی تعریف شده است و داروی شاخص طب اسلامی است. پیامبر(ص) میفرماید چه بیمار هستید و چه بیمار نیستید هلیله بخورید.
بادمجان (به خلاف چیزی که در طب سنتی گفته میشود) و نوره و فصد نیز سودا بر هستند.
ادامه درمان با صدقه
آیا صدقه مرگ را دفع میکند؟
در روایات خواندیم که سیاهدانه و عسل و شاید قرآن همه بیماری ها به جز مرگ را درمان میکند.
از روایات استفاده میشود که صدقه مرگ را دفع میکند.
در روایت آمده است که به ملکی دستور داده میشود جان فلان شخص را بگیر و آن شخص صدقه میدهد و مرگ از او برداشته میشود.
روایتی داریم که موید این مطلب است:
فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا مُيَسِّرُ قَدْ حَضَرَ أَجَلُكَ غَيْرَ مَرَّةٍ وَ لَا مَرَّتَيْنِ كُلَّ ذَلِكَ يُؤَخِّرُ اللَّهُ أَجَلَكَ لِصِلَتِكَ قَرَابَتَكَ [وَ إِنْ كُنْتَ تُرِيدُ أَنْ يُزَادَ فِي عُمُرِكَ فَبَرَّ شَيْخَيْكَ-يَعْنِي أَبَوَيْهِ][5]
یعنی امام صادق(ع) به میسر فرمود اجل تو چند مرتبه حاضر شد و خداوند مرگت را به تاخیر میاندازد به جهت صله رحم میکنی
صله رحم شامل صدقه میشود.
روایتی داریم که صدقه عمر را زیاد میکند:
الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ مِيتَةَ السَّوْء[6] یعنی صدقه مرگ بد را دفع میکند.
صدقه در حقیقت مرگ را دفع میکند و روایات دیگری به این معنا وجود دارد.
کلینی یک سری داستان هایی درباره طولانی کردن عمر توسط صدقه را نقل میکند:
كَانَ رَجُلٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلَدٌ فَوُلِدَ لَهُ غُلَامٌ وَ قِيلَ لَهُ إِنَّهُ يَمُوتُ لَيْلَةَ عُرْسِهِ فَمَكَثَ الْغُلَامُ فَلَمَّا كَانَ لَيْلَةُ عُرْسِهِ نَظَرَ إِلَى شَيْخٍ كَبِيرٍ ضَعِيفٍ فَرَحِمَهُ الْغُلَامُ فَدَعَاهُ فَأَطْعَمَهُ فَقَالَ لَهُ السَّائِلُ أَحْيَيْتَنِي أَحْيَاكَ اللَّهُ قَالَ فَأَتَاهُ آتٍ فِي النَّوْمِ فَقَالَ لَهُ سَلِ ابْنَكَ مَا صَنَعَ فَسَأَلَهُ فَخَبَّرَهُ بِصَنِيعِهِ قَالَ فَأَتَاهُ الْآتِي مَرَّةً أُخْرَى فِي النَّوْمِ فَقَالَ لَهُ إِنَّ اللَّهَ أَحْيَا لَكَ ابْنَكَ بِمَا صَنَعَ بِالشَّيْخ[7]
یعنی مردی از بنی اسرائیل بود که فرزندی نداشت و صاحب پسری شد و به او گفته شد که این پسر در شب عروسی خواهد مرد غلام ماند تا شب زفاف که به پیرمردی نگاه کرد و به او رحم کرد و او را دعوت کرد و او را اطعام کرد پیرمرد گفت من را زنده کردی خداوند تو را زنده کند. شخصی در خواب به پدر گفت که از پسرت بپرس چه کاری کرده است؟ پدر از پسرش پرسید و پسر به او خبر داد و در شب بعد نیز شخصی به خواب پدر آمد و گفت خداوند پسرت را برای تو به جهت همین خواب زنده کرده است.
البته این جریان در خواب اتفاق افتاده است ولی چون روایت است و از زبان امام کاظم(ع) نقل شده است حجت میباشد.
روایت دیگر را کلینی نقل میکند:
أَخْبَرْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنِّي أُصِبْتُ بِابْنَيْنِ وَ بَقِيَ لِي بُنَيٌّ صَغِيرٌ فَقَالَ تَصَدَّقْ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ حِينَ حَضَرَ قِيَامِي مُرِ الصَّبِيَّ فَلْيَتَصَدَّقْ بِيَدِهِ بِالْكِسْرَةِ وَ الْقَبْضَةِ وَ الشَّيْءِ وَ إِنْ قَلَّ فَإِنَّ كُلَّ شَيْءٍ يُرَادُ بِهِ اللَّهُ وَ إِنْ قَلَّ بَعْدَ أَنْ تَصْدُقَ النِّيَّةُ فِيهِ عَظِيمٌ[8]
یعنی به امام رضا (ع) عرض کردم که سه پسر داشتم که از بین رفتند و یک پسر کوچک دیگر باقی مانده است امام فرمود از طرف او صدقه بدهد راوی میگوید زمانی که خواستم بروم فرمود به فرزند بگو به دست خودش صدقه بدهد یک تکه نان یا یک مشت گندم هرچند کم باشد زیرا هر چیزی در راه خدا باشد هرچند کم اگر نیت صادق باشد بزرگ است.
از این داستان ها و روایات استفاده میشود که صدقه مرگ را دفع میکند. بنابراین افرادی که مبتلا به بیماری های سخت و صعب العلاج هستند با دست خودشان صدقه بدهند.
مقدار صدقه چقدر است؟
روایات میفرمایند صدقه بده هرچند نصف خرما باشد:
تَصَدَّقُوا ... وَ لَوْ بِشِقِ تَمْرَة[9]
بنابراین مقدار صدقه از ناحیه کمی خیلی معین و محدود نیست. و از ناحیه زیادی هر چقدر که در توان باشد اشکالی ندارد:
أَمَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدَكَ جُهْدَكَ حَتَّى يُقَالَ قَدْ أَسْرَفْتَ وَ لَمْ تُسْرِف[10]
در وصیت پیامبر(ص) به حضرت امیر(ع) آمده است: درباره صدقه هر چقدر توانستی بده حتی اگر بگویند که اسراف کردی و حال آنکه اسراف نکردی.
در خصوص «صدقه دادن برای درمان بیماری» مقدار آن معین شده است که خرج و غذای یک روز باشد:
كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَذَكَرُوا الْوَجَعَ فَقَالَ دَاوُوا مَرْضَاكُمْ بِالصَّدَقَةِ وَ مَا عَلَى أَحَدِكُمْ أَنْ يَتَصَدَّقَ بِقُوتِ يَوْمِهِ إِنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ يُرْفَعُ إِلَيْهِ الصَّكُّ بِقَبْضِ رُوحِ الْعَبْدِ فَيَتَصَدَّقُ فَيُقَالُ لَهُ رُدَّ عَلَيْهِ الصَّكَّ[11]
یعنی نزد امام صادق(ع) بودیم اصحاب صحبت از درد و بیماری کردند امام فرمود بیماران خود را با صدقه درمان کنید و چه اشکالی دارد که غذای روز خود را صدقه بدهد همانا به ملک الموت برگه ای داده میشود و گفته میشود جان فلانی را بگیر و آن بنده صدقه میدهد و به عزرائیل گفته میشود برگرد.
آیا صدقه درمان کل بیماری ها است؟
روایت مطلقی داریم که میفرماید صدقه بیماری ها را دفع میکند. اما روایاتی هم داریم که در آن ها صحبت از هفتاد بیماری شده است:
الصَّدَقَةُ بِالْيَدِ تَقِي مِيتَةَ السَّوْءِ وَ تَدْفَعُ سَبْعِينَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ وَ تُفَكُّ عَنْ لُحِيِّ سَبْعِينَ شَيْطَاناً كُلُّهُمْ يَأْمُرُهُ أَنْ لَا يَفْعَلَ[12]
یعنی صدقه دادن با دست خود جلوی مرگ بد را میگیرد و هفتاد نوع بلاء و بیماری از انواع بلاها را دفع میکند و شخص با صدقه دادن آزاد میشود از وسوسه هفتاد شیطان که همه آن ها به انجام ندادن صدقه امر میکنند.
روایت دیگری میفرماید:
إِنَّ اللَّهَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَيَدْفَعُ بِالصَّدَقَةِ الدَّاءَ وَ الدُّبَيْلَةَ وَ الْحَرَقَ وَ الْغَرَقَ وَ الْهَدْمَ وَ الْجُنُونَ وَ عَدَّ ص سَبْعِينَ بَاباً مِنَ السُّوءِ[13]
یعنی همانا خداوندی که شریک ندارد با صدقه بیماری و آپاندیس و سوختن و غرق شدن و خرابی دیوار و دیوانگی را دفع میکند و هفتاد باب از بیماری را برشمرد.
هر چند در این روایت هفتاد بیماری فرمود اما یکی از این هفتاد بیماری «داء» است که همه بیماری ها را شامل میشود.
راز درمان بودن صدقه چیست؟
وادار کردن فقیر به دعا کردن برای بیمار
صدقه وسیله ای است برای بدست آوردن دعای فقیر است:
فَإِنَّهُمْ يُسْتَجَابُ لَهُمْ فِيكُمْ وَ لَا يُسْتَجَابُ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِم[14] یعنی دعای فقیر برای شما مستجاب است و برای خودشان مستجاب نیست.
انسان بداند که دعای فقیر در حقش مستجاب است بنابراین به او صدقه بدهد تا دعای فقیر را کسب کند. بنابراین صدقه وسیله ای برای استجابت دعا است. مانند قرائت قرآن که وسیله ای برای استجابت دعا بود.
صدقه باعث آمرزش گناهان است
صدقه غضب الاهی را خاموش میکند و سبب آمرزش گناهان بزرگ است. میدانیم که یکی از اسباب بیماری یا قوی ترین علت آن، گناه است و زمانیکه گناه پاک بشود آثار آن که بیماری است نیز برطرف میشود.
صدقه شیطان را دفع میکند
در روایتی آمده است:
يَا عَلِيُّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَ صَدَقَةَ الْمُؤْمِنِ لَا تَخْرُجُ مِنْ يَدِهِ حَتَّى يُفَكَّ لِحَى سَبْعِينَ شَيْطَاناً[15] یعنی ای علی آیا نمیدانی همانا صدقه شخص مومن از دستش خارج نمیشود تا اینکه مومن از فتاد شیطان رها میشود.
بنابراین صدقه یک جوری شیطان را دفع میکند و یکی از اسباب بیماری شیطان است. وقتی علت برطرف بشود بیماری هم برطرف میشود. البته مختص بیماری هایی است که منشا آن شیطان است.
صدقه اول در دست خدا میافتد
روایت داریم که میفرماید صدقه اول در دست خدا میافتد به همین جهت امام سجاد وقتی به فقیر صدقه میداد آن را میبوسید. بنابراین انسان به وسیله صدقه به نیروی لایزال الاهی متصل میشود و این نیرو سبب درمان بیماری ها میشود.
بنابراین بی جهت نیست که صدقه بلاها را دفع میکند.
درمان با آب
آیا در طب اسلامی آب درمانی وجود دارد؟ بله مسئله آب درمانی در روایات مطرح است. و تئوری اسلامی درباره آب درمانی، کمی با آب درمانی مرسوم امروزی تفاوت دارد. علاوه بر آب درمانی، درمان با آب باران و آب زمزم و آب فرات نیز وجود دارد. درمان با آب های خاص در هیچ طبی وجود ندارد.
قرآن میفرماید:
﴿ وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبارَكاً ﴾[16] یعنی از آسمان آب مبارکی نازل کردیم.
آب آسمان برکت دارد و شاید یکی از برکات آن درمان بیماری ها باشد.
روایتی از امام صادق(ع) میفرماید:
لَكِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَا نَحْتَمِي إِلَّا مِنَ التَّمْرِ وَ نَتَدَاوَى بِالتُّفَّاحِ وَ الْمَاءِ الْبَارِد[17] یعنی ما اهل بیتی هستیم که پرهیز نمیکنیم مگر از خرما و خود را با سیب و آب سرد درمان میکنیم.
روایت دیگری میفرماید که پیرمردی بخاطر دردهای پیری خمر میخورد ، امام صادق(ع) به او فرمود:
مَا يَمْنَعُكَ مِنَ الْمَاءِ الَّذِي جَعَلَ اللَّهُ مِنْهُ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ [18]
یعنی چه چیزی شما را از درمان با آبی منع میکند که خداوند آن را مایه حیات موجودات قرار داده است.
در این روایت یقینا خوردن آب مراد است چون پیرمرد خمر میخورد امام فرمود چه چیز شما را از آب منع میکند؟ و موجودات هم با خوردن آب زنده هستند. البته درمان های دیگری مانند پاشویه در مورد آب وجود دارد.
علت درمان بیماری ها توسط آب این است که آب مایه حیات است. میشود استفاده کرد که اگر عضوی از کار بیفتد آب درمانی آن را زنده میکند.
روایت دیگری میفرماید:
وَ كَانَ إِذَا اعْتَلَّ إِنْسَانٌ مِنْ أَهْلِ الدَّارِ قَالَ انْظُرُوا فِي وَجْهِهِ فَإِنْ قَالُوا أَصْفَرُ قَالَ هُوَ مِنَ الْمِرَّةِ الصَّفْرَاءِ فَيَأْمُرُ بِمَاءٍ فَيُسْقَى وَ إِنْ قَالُوا أَحْمَرُ قَالَ دَمٌ فَيَأْمُرُ بِالْحِجَامَة[19]
یعنی امام صادق(ع) هنگامی که شخصی از اهل خانه بیمار میشد میفرمود صورت او را نگاه کنید اگر زرد بود میفرمود از صفرا است و به آب بخورانید و اگر صورت او سرخ باشد او را امر به حجامت میکرد.
شاید از این روایت استفاده بشود که کسی اگر غلبه خون دارد آب درمانی برای او مناسب نیست چون خون زیاد است و با خوردن آب خون زیاد تر میشود.
درمان های خاص با آب
آب آسمان، آب زمزم، آب فرات، آب ولرم، آب جوش، آب ناودان کعبه
آب آسمان
از روایات استفاده میشود که آب آسمان درمان کل بیماری ها است. آبی صاف و گوارا و شفاف و رقیق و درمان است. ازد و نیتروژن در آن وجود دارد.
اشْرَبُوا مَاءَ السَّمَاءِ فَإِنَّهُ يُطَهِّرُ الْبَدَنَ وَ يَدْفَعُ الْأَسْقَامَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدام[20]
یعنی آب آسمان بنوشید زیرا بدن را پاک میکند و بیماری ها را دفع میکند خداوند فرمود و برای شما از آسمان آبی نازل کردیم تا خود را با آن تطهیر کنید از شما آسیب شیطان را دور میکند و قلوب شما را تقویت میکند و قدم های شما را ثابت میکند.
تطهیر در این روایت به معنای شرعی نیست بلکه به معنای پاک سازی بدن از آلودگی و میکروب و اسباب بیماری است چون فرمود بنوشید. بنابراین علاوه بر پاک کنندگی ظاهر، داخل بدن انسان را نیز تطهیر میکند.
بنابراین آب باران ظاهر و باطن بدن را پاک سازی میکند. البته باید اجازه بدهند تا آب های آلوده از آب باران جدا شود.
امر به خوردن آب آسمان نشان از مصلحت داشتن آن است. امام به چیز بدون فایده امر نمیکند. و شاید شامل منفعت درمانی هم بشود.
سوال: درمان کیست مویی چیست؟
جواب: داروی جامع امام رضا با عسل هر چه جامع بیشتر باشد بهتر است یا هر کدام به تنهایی را روی آن بمالند تا زخم ها جوش بخورد و ترمیم بشود. بعد از ترمیم زخم ها از داروی پوستی مالیدنی روی آن بمالند. زخم های دیابتی با همین دارو درمان شده است.
سوال: درمان خشکی چشم که اشک مصنوعی برای آن تجویز میکنند چیست؟
جواب: خود عدس و سویق عدس اشک چشم را زیاد میکند. بعضی سفارش میکنند که در محرم به مردم عدس بدهند. در کنار آن از سرفه کافوری استفاده کنند که اگر مجرای اشک بسته باشد با آن باز بشود.