«درس طب در روایات»
استاد تبریزیان
96/01/28
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: ادامه بحث گوشت – معرفی بیماری تنگی نفس
راجع به مقدار و اندازه و نحوهی مصرف گوشت صحبت میکنیم. برخلاف آنچه شایع شده است مبنی بر خوب بودن مصرف نکردن گوشت قرمز، روایات بر مصرف گوشت تاکید دارند.
از روایات استفاده میشود که دوست داشتن گوشت، خوب است. ائمه(ع) مرتب از گوشت استفاده میکردند.
پیامبر(ص) فرموده است:
نَحْنُ مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ قَوْمٌ لَحْمِيُّون[1]
یعنی ما جمعیت پیامبران قومی هستیم که گوشت زیاد میخوریم.
در روایتی معتبر آمده است:
وَ قَدْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَحِماً يُحِبُ اللَّحْم[2]
یعنی پیامبر(ص) زیاد گوشت مصرف میکرد و گوشت را دوست میداشت.
«لحم» به فردی میگویند که بیشتر از غذاهای دیگر، گوشت مصرف میکند.
بنابراین دوست داشتن گوشت چیز بدی نیست زیرا پیامبر(ص) گوشت را دوست میداشت.
روایت دیگر میفرماید:
إِنَّا مَعْشَرَ قُرَيْشٍ قَوْمٌ لَحِمُونَ[3]
یعنی ما جمعیت قریش قومی هستیم که گوشت را دوست داریم و زیاد گوشت میخوریم.
کسی که فقط گوشت میخورد «لحم» گفته نمیشود بلکه کسی که زیاد گوشت بخورد و بیشتر غذای او گوشت باشد «لحم» نامیده میشود.
بیشترین استفادهی ما نان است ولی نان دوست نداریم ولی پیامبر(ص) هم گوشت را دوست داشته است و هم گوشت بیشتر از غذاهای دیگر مصرف میکرده است.
بله در روایت آمده است:
لا تجعلوا بطونكم مقابر الحيوان[4]
یعنی شکم های خود را قبرستان حیوانات قرار ندهید.
ولی این روایت توانایی مقابله با این همه روایات معتبر را ندارد و ممکن است تعارض نداشته باشد زیرا اگر انسان یک گوسفند کامل بخورد شکم قبرستان آن میشود، اگر چند گوسفند باهم خورده بشود، شکم قبرستان حیوانات میشود.
اللَّحْمُ حَمْضُ الْعَرَب[5]
یعنی گوشت چیزی است که عرب دوست دارد و طالب آن است.
«حمض» یعنی چیزی که نمیتوان از او بی نیاز بود. «تاکله و تشتهیه» یعنی گوشت میخورند و به آن میل دارند.
در روایت آمده است:
أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ إِنَّ مَنْ قِبَلَنَا يَرْوُونَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْغِضُ بَيْتَ اللَّحِمِ فَقَالَ صَدَقُوا وَ لَيْسَ حَيْثُ ذَهَبُوا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْغِضُ الْبَيْتَ الَّذِي تُؤْكَلُ فِيهِ لُحُومُ النَّاس[6]
یعنی مردی به امام صادق(ع) گفت افرادی هستند که میگویند خداوند از خانه ای که در آن گوشت زیاد خورده بشود مبغوض است امام فرمود اینگونه نیست بلکه خداوند خانه ای که در آن گوشت مردم خورده بشود(غیبت بشود) مبغوض است.
بنابراین در خوردن گوشت و دوست داشتن گوشت هیچ منقصتی نیست.
اگر قصد دارید که گوشت به شما آسیبی نرساند، به طور مداوم گوشت مصرف نشود به گونه ای که هر روز گوشت مصرف بشود.
به اعتقاد بنده سفارش به عدم مداوت گوشت، بحث اقتصادی است و ارتباطی به سلامتی ندارد. زیرا هر روز گوشت خوردن به جهت گران بودن به اقتصاد ضربه میزند و یا اینکه اگر مداوم گوشت مصرف بشود چیزی دیگری برای انسان لذیذ نخواهد بود.
پیامبر(ص) برای کل بشر الگو است.
در روایت آمده است:
كَانَ عَلِيٌّ ع يَكْرَهُ إِدْمَانَ اللَّحْمِ وَ يَقُولُ إِنَّ لَهُ ضَرَاوَةً كَضَرَاوَةِ الْخَمْر[7]
یعنی حضرت علی (ع) مداوم و پشت سرهم خوردن گوشت را خوشایند نمیدانست و میفرمود گوشت اعتیاد آور است مانند اعتیاد خمر.
یعنی اگر گوشت مداوم مصرف بشود دیگر غذاهای دیگر برای انسان مزه پیدا نمیکند.
ضراوه به معنای ورع و اعتیاد است به گونه ای که ترک آن سخت است. انسان نباید به چیزی وابسته باشد و همیشه قدرت ترک چیزی را باید داشته باشد.
ادمان نکنید یعنی گوشت را به فاصلهی چند روز بخورید.
اینکه پیامبر(ص) گوشتخوار بوده است به معنای خوردن هر روز گوشت نیست زیرا حتی غذای پیامبر(ص) هم هر روزی نبوده است. در روایت آمده است که پیامبر(ص) شاید سه روز یکبار یا دو روز یکبار غذا میخورده است.
پیامبر(ص) کم غذا میخورد و در همان مقدار کم نیز بیشتر مصرفشان گوشت بوده است و این اشکالی ندارد.
در روایت آمده است:
بِأَبِي وَ أُمِّي مَنْ لَمْ يَشْبَعْ ثَلَاثاً مُتَوَالِيَةً مِنْ خُبْزِ بُرٍّ حَتَّى فَارَقَ الدُّنْيَا وَ لَمْ يُنْخَلْ دَقِيقُه[8]
یعنی حضرت علی (ع) فرمود پدر و مادرم فدای کسی (پیامبر ص) که سه روز پشت سر هم از نان سیر نشد و آرد نانش پالایش نشد تا اینکه از دنیا رفت.
در روایت آمده است:
مَا أَكَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص خُبْزَ بُرٍّ قَطُّ وَ لَا شَبِعَ مِنْ خُبْزِ شَعِيرٍ قَطُّ[9]
یعنی پیامبر(ص) اصلا نان گندم نخورد و هیچگاه سیر از نان جو نخورد.
در جریان خندق که حضرت زهرا(س) غذایی برای پیامبر(ص) آورد و پیامبر(ص) فرمود این اولین غذا بعد از سه روز است.
خداوند به پیامبر(ص) فرمود اگر بخواهی تمام جزیره العرب را برایت طلا کنم، پیامبر(ص) عرض کرد نه میخواهم اینگونه باشم که یک روز بخورم و سیر بشوم و خداوند را شکر بگویم و یک روزی هم نخورم و از خداوند طلب کنم و دعاء کنم.
سویق سحری پیامبر(ص) بوده است و همیشه نمیخورد.
روایاتی میفرماید گوشت هر سه روز یکبار مصرف بشود.
سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ شِرَاءِ اللَّحْمِ فَقَالَ فِي ثَلَاثٍ قُلْتُ لَنَا أَضْيَافٌ وَ قَوْمٌ يَنْزِلُونَ بِنَا وَ لَيْسَ يَقَعُ مِنْهُمْ مَوْقِعَ اللَّحْمِ شَيْءٌ فَقَالَ فِي كُلِّ ثَلَاثٍ قُلْتُ لَا نَجِدُ شَيْئاً أَحْضَرَ مِنْهُ وَ لَوِ ائْتَدَمُوا بِغَيْرِهِ لَمْ يَعُدُّوهُ شَيْئاً فَقَالَ فِي كُلِّ ثَلَاث[10]
از امام صادق(ع) در مورد خریدن گوشت سوال کردم فرمود هر سه روز یکبار عرض کردم ما مهمان زیاد داریم و هر غذایی برای آن ها گوشت نمیشود فرمود هر سه روز یکبار عرض کردم چیزی در دسترس برای ما بهتر از گوشت نیست و چیزی غیر از گوشت را حساب نمیکنند فرمود سه روز یکبار.
احتمال دارد که قانون این باشد که گوشت باید سه روز یکبار مصرف شود ولی به اعتقاد بنده این روایت برای تدبیر زندگی است. زیرا انسان نباید هر روز گوشت بخرد و مبتلا به بدهی بشود.
این روایت دقت دارد زیرا از خورن گوشت سوال نشده است بلکه در مورد خریدن گوشت سوال شده است.
با این همه اصرار شخص برای خرید زیاد گوشت، امام (ع) تاکید به خرید سه روز یکبار گوشت دارد. احتمال دارد این مسئله ارتباط به سلامتی داشته باشد ولی در اینصورت با روایاتی که تاکید روی گوشت داشت و میفرمود هر روز گوشت بخورید تعارض پیدا خواهد کرد.
این روایت از لحاظ سند ضعیف است زیرا «حکم بن مسکین» در کتب رجال توثیق نشده است و روایت قبلی نیز مرسله است و سند ندارد.
در روایت دیگر آمده است:
كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَذُكِرَ اللَّحْمُ فَقَالَ كُلْ يَوْماً بِلَحْمٍ وَ يَوْماً بِلَبَنٍ وَ يَوْماً بِشَيْءٍ آخَر[11]
یعنی نزد امام صادق(ع) بودم که یاد گوشت شد، فرمود یک روز گوشت بخور و یک روز شیر بخور و یک روز چیز دیگر بخور.
این روایت هم از لحاظ سند ضعیف است.
کتاب قدیمی به نام «سته عشر» وجود دارد که یکی از این اصول «اصل زید نرسی» است. در مورد درست بودن کتاب «سته عشر» اختلاف است.
در این کتاب آمده است:
وَ كُلُوا اللَّحْمَ فِي كُلِ أُسْبُوعٍ، وَ لَا تُعَوِّدُوهُ أَنْفُسَكُمْ وَ أَوْلَادَكُمْ؛ فَإِنَّ لَهُ ضَرَاوَةً كَضَرَاوَةِ الْخَمْرِ، وَ لَا تَمْنَعُوهُمْ فَوْقَ الْأَرْبَعِينَ يَوْماً؛ فَإِنَّهُ يُسِيءُ أَخْلَاقَهُم[12]
یعنی گوشت را در هر هفته بخورید و خودتان و فرزندانتان را به گوشت عادت ندهید زیرا اعتیادی مانند اعتیاد خمر دارد و بیشتر از چهل روز مانع گوشت خوردن آن ها نشوید زیرا اخلاق آن ها بد میشود.
معلوم میشود اگر بیشتر گوشت خورده بشود ضرر دارد.
این چند روایت از لحاظ سند مشکل دارند ولی روایاتی داریم که میفرماید اگر هر روز هم گوشت بخورید اشکالی ندارد.
روایت صحیح آمده است:
تَغَدَّيْتُ مَعَ أَبِي جَعْفَرٍ ع خَمْسَةَ عَشَرَ يَوْماً بِلَحْم[13]
یعنی پانزده روز به همراه امام باقر(ع) صبحانه گوشت خوردم.
معلوم میشود خوردن گوشت به صورت روزانه ضرری ندارد. روایاتی که میگویند سه روز یکبار یا هفته ای یکبار به جهت مراعات حال اقتصاد مخاطب است. کسی که امکان مالی خوب ندارد سه روز یا هفته ای یکبار گوشت مصرف کند ولی کسی که امکانات مالی دارد هر روز هم میتواند گوشت مصرف کند.
در روایت دیگر آمده است:
مَنْ أَكَلَ اللَّحْمَ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً قَسَا قَلْبُه[14]
یعنی کسی که چهل روز گوشت بخورد به قساوت قلب مبتلا میشود.
بنابراین اگر سی و نه روز پشت سر هم گوشت بخوریم ضرری و اشکالی ندارد. باید به گونه ای باشد که انسان بتواند هرگاه خواست خوردن گوشت را قطع کند.
قساوت معلول دم است. گوشت خون را زیاد میکند و خواندیم غلبه دم چه بسا انسان را بکشد.
گوشت باید حتما پخته شود، ائمه(ع) از خوردن گوشت نپخته نهی کرده اند. بعضی کشورها مانند لبنان گوشت را نپخته میخورند.
در روایت آمده است:
أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَهَى أَنْ يُؤْكَلَ اللَّحْمُ غَرِيضاً وَ قَالَ إِنَّمَا تَأْكُلُهُ السِّبَاعُ وَ لَكِنْ حَتَّى تُغَيِّرَهُ الشَّمْسُ أَوِ النَّار[15]
یعنی پیامبر (ص) از خوردن گوشت نپخته یا خوب پخته نشده نهی کرد و فرمود این غذای درندگان است مگر اینکه آتش یا خورشید آن را تغییر داده باشد.
گوشت با آتش پخته شده باشد یا با آفتاب خشک شده باشد. گوشت خشک در روایات بدترین غذا معرفی شده است که به آن «قدید» گفته میشود.
شَيْئَانِ صَالِحَانِ لَمْ يَدْخُلَا جَوْفَ وَاحِدٍ قَطُّ فَاسِداً إِلَّا أَصْلَحَاهُ وَ شَيْئَانِ فَاسِدَانِ لَمْ يَدْخُلَا جَوْفاً قَطُّ صَالِحاً إِلَّا أَفْسَدَاهُ فَالصَّالِحَانِ الرُّمَّانُ وَ الْمَاءُ الْفَاتِرُ وَ الْفَاسِدَانِ الْجُبُنُّ وَ الْقَدِيدُ[16]
یعنی ... دو چیز فاسد هستند که به درون وارد نمیشوند مگر اینکه فاسد میکنند ... آن دو پنیر و گوشت خشک هستند.
با این حال گوشت خشک از گوشت خام بهتر است. معلوم میشود ضرر گوشت خام خیلی زیاد است.
در روایت دیگر داریم خوردن گوشت خام موجب ابتلاء به انگل میشود. در طب امروزی ثابت شده است که گوشت کرم کدو دارد. اگر گوشت خوب پخته نشود کرم کدو یا تخم آن وارد بدن انسان میشود. کرم گاوی و کرم خوکی هر دو وجود دارند که ضرر کرم خوکی خیلی زیاد است زیرا شاخ دارد و موجب خراشیدگی در روده میشود که باعث بروز مشکلات جدی و سرطان میشود.
استفاده از مایکروویو به صلاح نیست زیرا گرمی ندارد بلکه به وسیلهی امواج میپزد.
در روایت آمده است:
سَأَلْتُهُ عَنْ أَكْلِ اللَّحْمِ النِّيءِ فَقَالَ هَذَا طَعَامُ السِّبَاع[17]
یعنی از امام صادق(ع) در مورد گوشت خام پرسیدم فرمود این غذای درندگان است.
بنابراین گوشت خام برای انسان خوب نیست. معلوم میشود که گوشت خام غذای انسانی نیست و غذای درندگان است. گفتیم که بعضی چیزها غذای انسانی نیست و چون غذای انسانی نیست نهی شده است.
درندگان گوشت خام و گندیده میخورند.
در روایت دیگر آمده است:
وَ أَكْلُ اللَّحْمِ النِّيِّ يُورِثُ الدُّود فِي الْبَطْن[18]
یعنی خوردن گوشت خام موجب کرم در شکم میشود.
در علم امروزی هم ثابت شده است که گوشت خام به خصوص گوشت گاو و جگر گوسفند اگر پخته نشود سبب انگل کیسه ای میشود.
در گذشته چیزی مانند یخچال و فریزر و کنسرو نبوده است و مجبور بودند تا گوشت ها را خشک کنند. بعضی فصل ها شکار زیاد است و بعضی از فصل ها گوشت تازه نیست و از گوشت خشک استفاده میکردند.
در روایت آمده است:
مَا أَكَلْتُ طَعَاماً أَبْقَى وَ لَا أَهْيَجَ لِلدَّاءِ مِنَ اللَّحْمِ الْيَابِسِ يَعْنِي الْقَدِيدَ[19]
یعنی بدترین غذایی که بیماری را نگه میدارد و برمیانگیزاند گوشت خشک است.
بیماری تنگی نفس
بیماری تنگی نفس شایع است که گاهی علت آن اختلالی است که در ریه به وجود میآید. این اختلال بر اثر ضایعات یا وجود تومور یا آب در ریه یا تنگ شدن مجاری ریه و آسیب دیدن آن ها و انسداد مجاری هوایی و بیماری آسم که شایع ترین تنگی نفس است.
نوع دوم تنگی نفسی است که معلول قلب است است. گرفتگی کرونر قلب یا ضعیف شدن قلب یا مشکل دریچهی قلب میتواند سبب این نوع تنگی نفس باشد.
نوع سوم تنگی نفسی است که معلول معده است. معده کم کار میشود و گاز تولید میکند و باعث نفخ میشود و این نفخ روی پرده دیافاگرام فشار وارد میکند و نفس تنگ میشود.
علت های دیگری هم وجود دارد که عرض شد شایع ترین آن تنگی مجاری تنفسی یا همان آسم است.
بیشترین علت تنگی نفس تخم مرغ است به خصوص افرادی که زیاد میخورند و به خصوص خوردن آن به صورت «آب پز» و به خصوص مصرف تخم مرغ در شب باعث تنگی نفس میشود.
در روایت آمده است:
وَ كَثْرَةُ أَكْلِ الْبَيْضِ وَ إِدْمَانُهُ يُورِثُ الطُّحَالَ وَ رِيَاحاً فِي رَأْسِ الْمَعِدَةِ وَ الِامْتِلَاءُ مِنَ الْبَيْضِ الْمَسْلُوقِ يُورِثُ الرَّبْوَ وَ الِابْتِهَار[20]
«ربو» یعنی مشکل ریوی و «ابتهار» به معنای مشکل قلبی است. تخم مرغ کلسترول بالایی دارد و موجب بسته شدن رگ های قلب میشود.
روایت به هردو مشکل اشاره میکند.
روایت دیگر میفرماید سفیدی تخم مرغ غذای سنگینی است و پیامبر(ص) بعد از مصرف سفیدی تخم مرغ، هاضوم(آویشن و زنیان و سیاهدانه) مصرف میکردند.
علت های دیگر مانند کم خونی و ضربه مغزی یا وجود مشکلی در مغز یا مشکلات شیمیایی و عصبی هم میتواند موجب تنگی نفس بشوند.
انسان عصبانی هم نفس کم میآورد، انسان عصبانی هر چند لحظه یک نفس عمیق میکشند و اگر درها بسته بشود نفس کم میآورند.
شاید سل هم تنگی نفس بیاورد.
درمان
در طب اسلامی یکی داروی جامع امام رضا(ع) به اندازهی یک نخود با آب رازیانهی داغ هنگام خواب به مدت سه شب درمان تنگی نفس است و درمان دوم آن کاشم است.
داروی بلغم هم میتواند درمان تنگی نفس باشد زیرا خلط هم میتواند موجب تنگی نفس بشود.
داروی مرکب دو نیز برطرف کنندهی تنگی نفسی است که از ناحیهی معده باشد.
اگر تنگی نفس از ناحیهی قلب باشد، داروی گرفتگی عروق یا قرص خونی که دریچههای قلب را ترمیم میکند یا اگر قلب ضعیف شده باشد داروی تقویت قلب داده میشود.
بهترین درمان برای همهی موارد، استفاده از ادرار شتر است. ادرار شتر داروی تخصصی تنگی نفس است.