«درس طب در روایات»
استاد تبریزیان
95/02/05
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: ادامه بحث پاکیزگی (انواع غسل ها) – معرفی داروی باه و نازایی مردان (تین فیل)
صحبت راجع به بهداشت عمومی و بهداشت اسلامی است.
بحث به انواع غسل ها رسید.
عرض کردیم یک سری از امور در بهداشت اسلامی به عنوان کثیف کننده مطرح است و یکی از آن ها جنابت بود.
جنابت بدن را کثیف میکند و ماندن موادی که موقع جنابت از بدن ترشح میشود برای بدن ضرر دارد.
شاید مردم خیلی به این مسئله اهمیت نمیدهند که جنابت کثیفی است و فقط برای خواندن نماز غسل میکنند در حالیکه بعد از جنابت بدن کثیف میشود.
حیض
امروز بحث حیض است.
خانمی که قاعده و پریود میشود بدن او کثیف میشود و بدن او دیگر پاکیزه نیست. در این مورد شاید روایت صریح نداشته باشیم ولی شاید از مجموع روایات این مطلب استفاده بشود، بلکه بعضی از روایات اشعار یا دلالت هم دارند.
از بعض روایات استفاده میشود کثیفی حیض بیشتر از جنابت است بلکه اگر جنابت کثیفی میآورد به جهت شباهت آن به حیض است.
گویا کثافت حیض در زمان های قدیم مسلم بوده است تا جائیکه عرب ها حتی قبل از اسلام او را در یک اتاق جداگانه قرار میدادند و اصلا نزدیک او نمیشدند.
در روایت آمده است:
قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَرَى الدَّمَ وَ هِيَ جُنُبٌ أَ تَغْتَسِلُ مِنَ الْجَنَابَةِ أَمْ غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَيْضِ فَقَالَ قَدْ أَتَاهَا مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ ذَلِكَ.[1]
یعنی به امام صادق(ع) عرض کردم زنی که جنب است خون میبیند آیا غسل جنابت کند یا اینکه غسل جنابت و حیض را با هم انجام دهد؟ امام (ع) فرمود مبتلا به چیزی شده است که بزرگ تر و شدیدتر از جنابت است.
این روایات متعدد است و ما یک روایت را میخوانیم.
اساس غسل جنابت به جهت کثیفی است:
عِلَّةُ غُسْلِ الْجَنَابَةِ النَّظَافَة[2]
یعنی علت غسل جنابت پاکیزگی است.
و اینجا میفرماید زنی که جنب باشد و حیض شود، غسل جنابت ندارد زیرا چیزی بیشتر از جنابت بر او عارض شده است.
گویا جنابت در کنار حیض چیزی محسوب نمیشود بنابراین حیض کثافت بیشتری دارد به طوری که آثار جنابت با وجود آن چیزی محسوب نمیشود.
یعنی اگر هم زن حائض غسل جنابت هم انجام دهد پاکیزه نمیشود.
از روایت قبل استفاده میشود که بدن در زمان حیض کثیف میشود به گونه ای که از آثار جنابت بیشتر است.
در روایت دیگر آمده است:
فَمَا عِلَّةُ الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ إِنَّمَا أَتَى حَلَالًا وَ لَيْسَ فِي الْحَلَالِ تَدْنِيسٌ؟ قَالَ ع إِنَّ الْجَنَابَةَ بِمَنْزِلَةِ الْحَيْض وَ ذَلِكَ أَنَّ النُّطْفَةَ دَمٌ لَمْ يَسْتَحْكِم ْ وَ لَا يَكُونُ الْجِمَاعُ إِلَّا بِحَرَكَةٍ شَدِيدَةٍ وَ شَهْوَةٍ غَالِبَةٍ فَإِذَا فَرَغَ تَنَفَّسَ الْبَدَنُ وَ وَجَدَ الرَّجُلُ مِنْ نَفْسِهِ رَائِحَةً كَرِيهَةً فَوَجَبَ الْغُسْلُ لِذَلِك[3]
یعنی علت غسل جنابت چیست درحالیکه از حلال جنب شده است امام (ع) فرمود زیرا جنابت مانند حیض است و منی هم خونی است که مستحکم و کامل نشده است و جماع به همراه حرکت شدید است و به همراه شهوت غالب است پس زمانیکه همبستری تمام شود بدنش نفس میکند و مرد از بدن خود بوی نامطبوعی احساس میکند به همین جهت غسل جنابت واجب شده است.
اگر غسل جنابت واجب است به این جهت است که به حیض شباهت دارد.
علت غسل جنابت خون غیر مستحکم است و خانمی که حیض میشود و خون مستحکم از او خارج میشود به طریق اولی باید غسل کند و کثیف تر خواهد بود.
نبابراین این روایت علت غسل جنابت و حیض را بیان میکند.
خود حیض باعث کم خونی نمیشود ولی خون ریزی بیشتر از قاعدگی باعث کم خونی میشود.
بله حیض حتما پاک سازی خون است و یک حجامت برای زن محسوب میشود.
روایتی هم داریم در مورد زن جنب که حیض میشود میفرماید اگر خواست غسل جنابت کند و اگر خواست صبر کند و غسل حیض و جنابت را با هم انجام دهد.
بنابراین این گونه نیست که غسل جنابت برای زن حیض هیچ فائده ای نداشته باشد.
در روایت آمده است:
سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ يُوَاقِعُهَا زَوْجُهَا ثُمَّ تَحِيضُ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ إِنْ شَاءَتْ أَنْ تَغْتَسِلَ فَعَلَتْ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ لَيْسَ عَلَيْهَا شَيْءٌ فَإِذَا طَهُرَتْ اغْتَسَلَتْ غُسْلًا وَاحِداً لِلْحَيْضِ وَ الْجَنَابَةِ.[4]
یعنی از امام(ع) در مورد زنی که با همسرش همبستر میشود و سپس قبل از غسل جنابت حیض میشود سوال کردم فرمود اگر خواست غسل جنابت کند انجام دهد و اگر غسل نکرد باکی بر او نیست وقتی از حیض پاک شد یک غسل برای حیض و جنابت انجام دهد.
استحمام در زمان قاعدگی
زیاد میپرسند که آیا زن حیض نباید حمام برود و غسل کند یا نه؟ از این روایت استفاده میشود که اشکالی ندارد زن های حائض بدن را بشویند یا غسل کنند.
خانمی که مبتلا به حیض است اگر غسل کند هم کثیفی قطع نمیشود به همین جهت سفارش نشده است که غسل کند و بدنش را بشوید فقط مستحب است زن حائض وضوء بگیرد و در جانماز بنشیند و ذکر بگوید.
صرفا تطهیر دست و صورت است و مشابه آن در جنابت داشتیم که اگر ناچار به خوردن یا آشامیدن است میتواند دست و صورت را بشوید و مضمضه و استنشاق کند و بعد مصرف کند که البته کراهت آن برداشته نمیشود بلکه کراهت کمتر میشود.
درد هنگام حیض شدن در طب اسلامی علاج دارد و داروی درد رحم باید مصرف شود و خوردن مسکن چیز خوبی نیست و در روایات نهی شده است.
علت درد هنگام حیض میتواند متعدد باشد که یکی از آن ها غلظت خون است. خون به راحتی خارج نمیشود و درد احساس میشود.
مانند کسی که ادرار دارد ولی ادرار خارج نمیشود که درد زیادی دارد. خون هم باید خارج بشود و به دیوارهی رحم فشار آورده است ولی خارج نمیشود به همین جهت سبب درد میشود.
به همین جهت اگر داروی قاعده آور مصرف کند یا صاف کنندهی خون مصرف کند سبب میشود که درد کمتر شود.
غسل جنابت از غسل های دیگر کفایت میکند ولی دلالت بر شدیدتر بودن غسل های دیگر نیست. همهی حرف ها در صورتی است که نیت معتبر باشد اگر گفتیم بحث پاکیزگی فقط در میان است دیگر غسل ها با یکدیگر تفاوتی نمیکنند و همهی غسل ها بدن را پاکیزه میکنند.
استحاضه
در روایات شواهدی وجود دارد که استحاضه کثیف تر و شدید تر از قاعدگی است.
در بعضی استحاضه ها مانند استحاضهی کبیره باید سه غسل در روز انجام شود و در متوسطه هر روز باید یک غسل انجام بدهند ولی در حیض فقط یک غسل انجام میشود.
خواهیم خواند که دلیل آن فقط نماز نیست بلکه مسئلهی پاکیزگی هم درمیان است.
این ها شواهدی است که استحاضه از حیض کثیف تر است.
در روایات برای حیض میفرماید:
إِنَّ دَمَ الْحَيْضِ حَارٌّ عَبِيطٌ أَسْوَدُ لَهُ دَفْعٌ وَ حَرَارَة[5]
یعنی خون حیض گرم و سیاه است
و در مورد خون استحاضه آمده است:
وَ دَمُ الِاسْتِحَاضَةِ دَمٌ فَاسِدٌ بَارِد[6]
یعنی و خون استحاضه فاسد و سرد است
چون خون فاسد است باید غسل انجام شود. بنابراین خون حیض فاسد نیست ولی استحاضه خون فاسد است و خون فاسد بدن را بیشتر کثیف میکند.
روایاتی هم میفرماید علت استحاضه میکروب و ویروس است. بنابراین این معنا به دست میآید که استحاضه یک نوع بیماری است ولی حیض بیماری محسوب نمیشود و درمان استحاضه همین غسل ها میباشد.
در روایت آمده است:
دَمُ الْحَيْضِ لَيْسَ بِهِ خَفَاءٌ هُوَ دَمٌ حَارٌّ تَجِدُ لَهُ حُرْقَة وَ دَمُ الِاسْتِحَاضَةِ دَمٌ فَاسِدٌ بَارِد[7]
یعنی در خون حیض خفائی نیست و خون گرم است و همراه با سوزش است و خون استحاضه خونی سرد و زرد و فاسد است.
استحاضه یک نوع بیماری است
در روایت آمده است:
إنما هى رَكْضَةٌ من الشيطان[8]
یعنی استحاضه رکضهی شیطان است.
پا زدن به پهلوی حیوان برای حرکت سریع تر در عربی «رکضه» نامیده میشود و استحاضه هم به سبب پا زدن شیطان یعنی میکروب و ویروس است.
به علت آسیب میکروب و ویروس زن مستحاضه میشود.
در روایت دیگر آمده است:
وَ سُئِلَ عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ فَقَالَ إِنَّمَا ذَلِكَ عِرْقٌ غَابِرٌ أَوْ رَكْضَةٌ مِنَ الشَّيْطَان[9]
یعنی از امام باقر(ع) در مورد مستحاضه سوال شد فرمود رگ کهنه یا پا زدن شیطان است.
رگ خونی پوسیده و متلاشی شده متلاشی میشود و سبب خونریزی خانم می شود یا اینکه میکروب و ویروس عفونت و التهابی در رحم به وجود میآورد که سبب خروج خون میشود.
خفاء درخون حیض نیست یعنی اشتباهی نمیشود زیرا با گرمی و سیاهی و حرارت معلوم است ولی خون استحاضه نامحسوس و سرد و زرد رنگ است.
امام(ع) تفاوت بین دو خون را میفرماید تا احکام آن رعایت شود.
شاید یکی از آشغال ها و کثافات خون رسوبات سوداء باشد.
خون قاعدگی خون رسمی است که باید خارج بشود ولی مستحاضه مانند عفونتی است که اگر در هر قسمت باشد یک خون زرد رنگی از آن خارج میشود.
برای خانم ها همین حیض و استحاضه کافی است و خیلی آن ها را به حجامت تشویق نمیکنیم ولی کاری میکنیم که قاعدگی آن ها بیشتر بشود.
غسل مستحاضه موقتا یک پاکی میآورد و نشانهی آن این است که باید شب برای نماز دوباره غسل کند ولی در غسل حیض اینگونه نیست و اگر در ایام حیض غسل صورت بگیرد اصلا پاکیزگی نمیآورد.
ولی در عین حال خون استحاضه کثیف تر است به دلیل اینکه خون فاسد است و باید سه مرتبه در روز غسل شود و اعمال دیگری هم وجود دارد که این ها در حیض نیست.
استذفار(خوشبو کردن و استعمال عطر) و استثفار(دستمال گذاشتن) و تبدیل پنبه و وضوء و شستن در استحاضه است ولی در حیض نیست.
در روایت دیگر آمده است:
الْمُسْتَحَاضَةُ تَغْتَسِلُ عِنْدَ صَلَاةِ الظُّهْرِ فَتُصَلِّي الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ ثُمَّ تَغْتَسِلُ عِنْدَ الْمَغْرِبِ فَتُصَلِّي الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ ثُمَّ تَغْتَسِلُ عِنْدَ الصُّبْحِ فَتُصَلِّي الْفَجْرَ وَ لَا بَأْسَ أَنْ يَأْتِيَهَا بَعْلُهَا إِذَا شَاءَ إِلَّا أَيَّامَ حَيْضِهَا فَيَعْتَزِلُهَا بَعْلُهَا قَالَ وَ قَالَ لَمْ تَفْعَلْهُ امْرَأَةٌ قَطُّ احْتِسَاباً إِلَّا عُوفِيَتْ مِنْ ذَلِكَ.[10]
یعنی مستحاضه موقع نماز ظهر غسل میکند و نماز ظهر و عصر را (بدون فاصله) بخواند و هنگام مغرب غسل کند و نماز مغرب و عشاء را (بدون فاصله) بخواند سپس صبح هم غسل کند و نماز صبح بخواند و زنی نیست که این کارها را برای رضای خدا انجام بدهد مگر اینکه درمان میشود.
از اینکه فرمود «عوفی» معلوم میشود استحاضه بیماری است و انجام سه غسل درمان استحاضه است و این مربوط به بهداشت است.
الان از خونریزی تعبیر به عفونت میشود. میکروب و ویروس یا عفونت و یا التهاب در رحم به وجود میآورد و این مشکلات به وجود میآید.
البته بعضی فقهاء ممکنه بگویند اگر منشا خون رخم یا عفونت باشد دیگر نه حیض و نه استحاضه است و باید با دارو درمان بشود ولی آیا از بین بردن موضوع لازم است؟ وگرنه همهی استحاضه ها قابل درمان است و ما نباید حکم استحاضه داشته باشیم و ما دارویی به نام سماق رومی داریم که استحاضه را قطع میکند.
شاید بعض فقهاء خونریزی از زخم بکارت یا زخم دهانهی رحم را مراد داشته باشند.
در روایت دیگر آمده است:
وَ قَالُوا مَا فَعَلَتْ هَذَا امْرَأَةٌ مُؤْمِنَةٌ مُسْتَحَاضَةٌ احْتِسَاباً إِلَّا أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهَا ذَلِكَ الدَّاء[11]
یعنی زن مومنی نیست که این کار (غسل های استحاضه) را انجام نمیدهد برای رضای خدا مگر اینکه خداوند این بیماری را از او برطرف میکند.
بنابراین استحاضه یک بیماری است و غسل ها و اعمال استحاضه مربوط به بهداشت اسلامی است البته شاید بخشی از آن ها مربوط به اعمال عبادی باشد ولی بیشتر آن ها مربوط به بهداشت و سلامتی است زیرا از آن به بیماری تعبیر شده است.
«داء» به معنای بیماری است.
«احتساب» به معنای اطاعت و تسلیم است.
تشدید اعمال در استحاضه مانند پنبه گذاشتن و عوض کردن پنبه و استذفار کردن و استثفار کردن و مرتب وضوء گرفتن نشان می دهد که استحاضه مشکل ساز است.
«استذفار» به معنای این است که از عطر استفاده کند که بوی خون توسط اطرافیان احساس نشود.
«استثفار» به معنای گذاشتن پارچه روی موضع است تا خون به اعضاء دیگر سرایت نکند.
پنبه بگذارد و استجمار انجام دهد یعنی خود را با بخور خوشبو مانند عود هندی بخور دهد.
در روایات میفرماید منشاء خون استحاضه و خون حیض متفاوت است.
خون تا وقتی داخل بدن است تمییز و پاک است و اگر از بدن خارج بشود کثیف میشود.
غسل نفاس
نوعا زایمان به همراه کثافت ها و قذارت ها است. خونی که خارج می شود همان خون حیض است و باید بدن شسته بشود و مشابه غسل حیض باید انجام شود.
اگر نفاس بیشتر از زمان قاعدگی ادامه پیدا کند باید کارهای مستحاضه انجام بشود و خون استحاضه محسوب میشود.
استفاده از وسائل بهداشتی که مواد شیمیایی است خوب نیست و عقیمی میآورد و استفاده از «کفر» و پارچه ای که در روایات هم آمده است خوب است.
ما ندیدیم و بلد هم نیستیم ولی خانم ها در قدیم این وسائل را درست میکرده اند.
وَ الِاسْتِثْفَارُ أَنْ تَجْعَلَ مِثْلَ ثَفْرِ الدَّابَّةِ[12]
یعنی استثفار این است که چیزی پارچه ای مانند پارچه ای که روی حیوان انداخته میشود
و هو أن تَشُدَّ فرجها بخرقة عريضة أَو قطنة تحتشي بها و تُوثِقَ طرفيها في شيء تَشُدُّه على وسطها فتمنع سيلان الدم[13]
یعنی استثفار بستن فرج با یک پارچهی عریض یا پنبه ای که فرج با آن پر میشود و دو طرف آن در چیزی بسته میشود و در وسط بدن (کمر) بسته میشود و مانع از خونریزی میشود.
پوشک بچه و نوار بهداشتی خانم ها مواد شیمیایی دارد که عقیمی میآورد و عمدا این کارها انجام شده است و به همین جهت نزدیک به بیست میلیون نازا داریم که علت های مختلف وجود دارد و یکی از علت های آن همین داروها است.
مهم این است که جلوی سرایت خون گرفته شود.
معرفی داروی باه مردان
تقویت کنندهی جنسی و درمان نازایی آقایان است.
روایت حضرت امیر (ع) به شکل شعر آمده است و ما اسم آن را پودر «تین فیل» قرار داده ایم.
این دارو نه گیاه دارد و به مقدار مساوی هستند و به هر اندازه ای که نیاز دارید می توانید تهیه کنید.
• زنجفیل گیاه شناخته شده است و گرمی بخش است و جزء گیاهان گرم است و بدن را گرم میکند و برای افراد سرد و سرد مزاج و مبتلا به سردی بدن هستند مفید است و بدن را گرم میکند. البته باید تازه باشد و حتی الامکان خودتان زنجفیل تازه بخرید و آسیاب کنید زیرا امکان دارد در پودر زنجفیل آرد هم قاطی کنند.
• میخک شناخته شده است و گلی است شبیه میخ که به همین جهت میخک نام دارد و رنگ قهوه ای دارد. برای عطر و برای درد دندان و برای لثه مفید است.
• سنبل الطیب قبلا عرض کردم که به آن علف گربه میگویند زیرا گربه به این گیاه خیلی علاقه دارد.
• جوزبویا گردویی ریز شبیه به گردو ولی سفت نیست و ترد است. جوزبوا هم نامیده میشود و الان شنیدم که در قم به آن جوزهندی هم میگویند که اشتباه است زیرا جوز هندی به نارگیل گفته میشود. گردو پوست کاغذی گردو است ولی پوست آن نازک است ولی جوزبویا خیلی ریز به اندازه تخم گنجشک یا نهایتا به اندازهی تخم کبوتر است.
• کبابه یک تخم های ریز و گرد است که شبیه به فلفل سیاه است و تفاوت آن ها این است که فلفل سیاه سفت است ولی کبابه ترد است و تندی هم ندارد. به آن کبابه چینی هم میگویند.
• مصطکی معروف است و در روایات «علک رومی» یعنی آدامس رومی نام دارد و شبیه آدامس است ولی ترد است و شبیه آدامس نیست و خوب و بد دارد که باید خوب آن انتخاب شود.
• قرفه بیشتر به پوست درخت میخک گفته میشود «قرفه القرنفل» ولی در کشورهای عربی و در عربستان قرفه به دارچین لوله ای یا خطائی میگویند. دارچینی که میپیچد. اگر کسی بتواند قرفه القرنفل تهیه کند به نظر میرسد بهتر باشد. پوست درخت میخک خیلی کم شده است.
• دارفلفل داروی بسیار خوب و جزء گیاهان استلامی است و در بیشتر داروهای موثر مانند مرکب دو استفاده میشود. فلفل دراز هم گفته میشود. فلفل دراز و سیاه رنگی که طول آن به سه سانتی متر و شاید تا ده سانتی متر هم میرسد. و در بازار زیاد است.
• تین فیل تخم گیاهی است که از شام میآورند و در اینجا نیست و کم یاب است و در خود شام هم قیمت بالا دارد و یک کیلو از آن دویست هزار تومان است و با این درگیری هایی که در شام به وجود آمده است سخت تر هم میآید. این دارو درمان شاخص نازایی است. «تین» به معنای انجیر است و شباهت به انجیر دارد ولی خیلی ریز است. در عربی و انگلیسی به خصوص به چیزهای کوچک «فیل» میگویند. به جهت ریزی آن به آن فیل میگویند. موقع مصرف تیز است و گزش دارد.
در شعر منسوب به حضرت امیر(ع) آمده است که اگر در همبستری ناتوان هستید و طوری است که اگر یک بار همبستر شدید دیگر نمیتوانید همبستر شوید این دارو را استفاده کنید.
همهی این ها آسیاب شود و الک شود و دو برابر مجموع عسل اضافه شود و روی آتش ملایم پخته شود و باید مراقب باشید که روی آتش از بین نرود و باید آتش خیلی ملایم باشد و به اندازهی یک یا دو مثقال قبل از همبستر شدن استفاده شود.
برای افرادی که به نازایی مبتلا هستند باید از شب هفتم قاعدگی خانم
قانون در خانم ها این است که روز اول قاعدگی روز اول ماه او است و هفتم که پاک میشود هفتم ماه او است و شب چهاردهم ماه او تخمک از تخمدان در رحم میآید و زن آمادهی بارداری است و اسپرم مرد تا دو روز در رحم زن باقی میماند.
یک روز یا دو روز قبل یا بعد از شب چهاردهم احتمال بارداری زیاد است و یک روز بعد از شب چهاردهم هم احتمال بارداری زیاد است.
همبستری باید در آخر شب باشد زیرا در روایت آمده است:
فَلْيَكُنْ فِي آخِرِ اللَّيْلِ فَإِنَّهُ أَصَحُّ لِلْبَدَنِ وَ أَرْجَى لِلْوَلَدِ وَ أَذْكَى لِلْعَقْلِ فِي الْوَلَدِ الَّذِي يُقْضَى بَيْنَهُمَا[14]
یعنی ... همبستری در آخر شب باشد زیرا ... برای فرزند آوری بیشتر امید است...
آخر شب چهاردهم همبستر شوند و اندازهی یک الی دو مثقال ظاهرا به مدت شش شب از شب هفتم تا شب چهاردهم آقایان مصرف کنند و آخر شب همبستر شوند به همان صفاتی که ذکر خواهیم کرد به احتمال زیاد انشاءالله بچه دار میشوند.
حتی افرادی که نطفهی آن ها صفر است و اسپرم ندارند و توسط دکترها جواب شده اند با این دارو درمان میشوند.
ما به چندین نفری که نطفهی آن ها صفر بوده اند این دارو را دادیم و بچه دار شدند و هیچوقت نباید ناامید شد.