موضوع: مغص (نوعی شکم‌درد)، اسهال خونی

مغص

مغص همان شکم‌درد است و شبیه به دل‌پیچه است ولی علت آن شنیدن خبر ناگوار یا هیجانات عصبی است.

در روایت آمده: «بينما رسول الله (صلى الله عليه وآله) في المسجد إذ خفض له كل رفيع ورفع له كل خفيض حتى نظر إلى جعفر (عليه السلام) يقاتل الكفار قال: فقتل فقال رسول الله (صلى الله عليه وآله): قتل جعفر وأخذه المغص في بطنه.»[1] یعنی «روزی پیامبر (ص) در مسجد بودند، هر بالایی برای او پایین آمد و هر پایینی برای او بالا آمد (هر سرزمین برای او هموار شد) تا اینکه حضرت جعفر طیار را مشاهده کرد که در تبوک در حال جنگیدن با کفار بود و در این هنگام جعفر کشته شد، پیامبر (ص) به اصحاب خبر دادند که جعفر کشته شد و نیز مبتلا به مغص (شکم‌درد) شدند (از فرط ناراحتی).» این نوع شکم‌درد با داروهای معمولی که قبل‌تر ذکر شد، درمان نمی‌شود، زیرا علت عصبی است. البته برای این بیماری درمانی مجرب وجود دارد.

اولین درمان گردو کباب شده است، در روایت آمده: «شكا رجل الى أبى الحسن علي بن موسى الرضا عليه السلام مغصا كاد يقتله وسأله ان يدعو الله عز وجل له فقد اعياه كثرة ما يتخذ له من الاودية وليس ينفعه ذلك بل يزداد عليه شدة قال فتبسم صلوات الله عليه وقال ويحك ان دعاءنا من الله بمكان وانى اسال الله ان يخفف عنك بحوله وقوته فإذا اشتد بك الامر والتويت منه فخذ جوزة واطرحها على النار حتى تعلم انها قد اشتوى ما في جوفها وغيرت النار قشرها كلها فانها تسكن من ساعتها قال فو الله ما فعلت ذلك إلا مرة واحدة فسكن عني المغص باذن الله عز وجل.»[2] یعنی «مردی به امام رضا (ع) شکایت کرد که مبتلا به مغص بود و گاهی چنان شدید می‌شد که نزدیک بود او را بکشد و از امام خواست که برای او دعا کند و خسته شده از مصرف زیاد دارو، هیچ نفعی برای او نداشته و حتی دردش شدیدتر شده، امام فرمودند همانا دعای ما جایگاهی دارد (مستجاب می‌شود) و از خدا می‌خواهم که بر شما آسان‌تر بگیرد، هرگاه درد شدید شد و دل‌پیچه گرفتی یک گردو بگیر و روی آتش قرار بده تا بدانی که مغز گردو پخته‌شده و بدانی که آتش حداقل تغییری در درون آن به وجود آورده، پوستش را بکن و آن را بخور، همانا فوراً درد تسکین می‌یابد، مرد گفت قسم به خدا فقط یک‌بار این کار را انجام دادم و شکم‌درد تسکین یافت به اذن خدا.» با توجه به‌ظاهر روایت گردو را باید بعد از پخته شدن مصرف نمود ولی احتمال دارد که بتوان در زمان دیگری هم آن را مصرف کرد، اگر چنین باشد حتی می‌توان مغز گردویی را که به این شکل پخته‌شده را آسیاب کرد و از آن دارو ساخت. شاید گفته شود که در این بیماری اگر داروهای تقویت اعصاب استفاده شود مفید است، البته شاید برای درمان مشکلات عصبی مفید باشد ولی آسیبی که به خاطر فشار عصبی به دستگاه گوارش وارد آمده را نمی‌تواند درمان کند ازاین‌رو بهتر است برای رفع این نوع شکم‌درد از همین دارو که معرفی شد استفاده گردد. هرچند در روایت فرد بیمار بعد از یک‌بار استفاده درمان شده ولی با توجه به کلام امام که گفته هرگاه احساس درد کردی از این استفاده کن، می‌توان گفت که استفاده چندباره هیچ مانعی ندارد. نکته دیگر اینکه امام فرمودند هرگاه دچار دل‌پیچه شدی از این درمان استفاده کن درحالی‌که بیمار از مغص شکایت داشت، شاید این دو باهم تلازم دارند و اگر کسی مبتلا به مغص شود دل‌پیچه هم دارد و احتمال دیگر اینکه مراد شدید شدن درد باشد نه بیماری دل‌پیچه، همچنین شاید این دارو برای دل‌پیچه یا انواع دیگر شکم‌درد هم مفید باشد.

دومین درمان دعا است، در روایت آمده: «حكي انه مغص بعض الخلفاء فعجز بختيشوع النصراني عن دوائه واخذ جليدا فأذابه بدواء ثم اخذ ماء وعقده بدواء وقال: هذا الطب إلا ان يكون مستجاب دعاء ذا منزلة عند الله يدعو لك، فقال الخليفة: علي بموسى بن جعفر، فاتي به فسمع في الطريق أنينه فدعا الله سبحانه وزال مغص الخليفة، فقال له: بحق جدك المصطفى ان تقول بم دعوت لي ؟ فقال (ع) قلت: اللهم كما أريته ذل معصيته فأره عز طاعته فشفاه الله من ساعته.»[3] یعنی «یکی از خلفا عباسی مبتلا به مغص شد و بختیوشع از درمان عاجز ماند، یخ گرفت و با دارو آب کرد و آب گرفت و با دارو مخلوط کرد و گفت نهایت طب این است و اگر اثر نکرد راهی نداری جز این‌که کسی که دعایش مستجاب است و پیش خدا منزلتی دارد، برایت دعا کند، خلیفه گفت که امام کاظم (ع) را بیاورند، پس امام را آوردند و صدای ناله امام (دعا کردن) در راه شنیده می‌شد و دعا کرد و خلیفه خوب شد، خلیفه گفت تو را به جدت که پیامبر (ص) است قسم می‌دهم که بگویی چه دعا کردی، امام فرمودند این را گفتم خدایا همان‌گونه که عقوبت معصیتت را به او نشان دادی عزت اطاعتت را نیز به او نشان بده.»

خانواده بختیوشع طبیب خلفا عباسی بودند و نصرانی بودند و طب سنتی را این‌ها برای مسلمانان آوردند. شاید این دعا را فقط اگر امام بخواند اثر داشته باشد ولی بااین‌حال دعا خواندن ضرر و هزینه‌ای ندارد.

سومین درمان یک داروی ترکیبی است، در روایت آمده: «يؤخذ كف كفرة ، وقليل كمون وكرويا ، وكف صعتر وأنجدان ، وكف حب رمان ، ويطبخ جيداً ، ويؤخذ من مائه نصف رطل ويصب عليه اوقية مري ، ويضرب ويشرب ، فإنه يسكن في الوقت ، إن شاء الله تعالى.»[4] یعنی «مقدار یک‌مشت کفره و مقدار کمی زیره و شاه‌زیره و یک‌مشت آویشن و انجدان و یک‌مشت هم دانه انار بگیر و همه را خوب بپز و نصف رطل (۲۱۰ گرم) از آب آن را بگیر و ۳۰ گرم هم مَری روی آن بریز و مخلوط کن و بنوش، همان زمان ساکن می‌شود به اذن خدای تعالی.»

بنده تاکنون گیاهی به نام کفره را نیافتم و تنها گیاهی به نام کفری وجود دارد از طرفی احتمال دارد که این کلمه در اصل کزبره به معنی تخم گشنیز بوده باشد که بعداً تصحیف شده. شاه‌زیره شبیه به زیره است ولی بوی آن را ندارد. انجدان هم تخم انغوزه است. مری هم نوعی ادویه است که گاهی از آرد جو و گاهی از ماهی خشک یا دودی درست می‌کنند، البته امروز شناخته‌شده نیست و معلوم نیست که چیست.

چهارمین درمان یک دعا است، در روایت آمده: «بسم الله الذي اتخذ إبراهيم خليلا وكلم موسى تكليما وبعث محمدا بالحق نبيا سپس بگو: يا ريح أخرجي بإذن الله تعالى سه مرتبه.»[5]

اسهال خونی

اگر همراه مدفوع خون خارج شود یا به‌طورکلی دستگاه گوارش دچار خون‌ریزی شود، شامل اسهال خونی می‌شود و شاید درمان‌های آن برای سرطان روده هم مفید باشند. در بیماری طحال هم خون به همراه مدفوع خارج می‌شود با این تفاوت که بیماری طحال همراه با یبوست است و اسهال خونی همراه با اسهال است.

اولین درمان گل ارمنی است، در روایت آمده: «ان رجلا شكا إليه الزحير فقال له خذ الطين الارمني وقليه بنار لينه واستف منه فانه يسكن عنك.»[6] یعنی «مردی به امام باقر (ع) شکایت کرد از اسهال خونی، امام فرمودند گل ارمنی بگیر و با آتش ملایم تفت بده و خشک بخور، همانا بیماری تسکین می‌یابد.»

خوردن گل حرام است ولی دو نوع گل استثنا شده، یکی تربت امام حسین (ع) و یکی گل ارمنی که بنا بر روایتی خاک قبر حضرت ذوالقرنین (ع) است. متأسفانه آنچه در بازار به‌عنوان گل ارمنی موجود است خاکی معمولی است که از کوه‌ها آورده می‌شود. مقدار مصرف گل ارمنی یک قاشق مرباخوری است.

دومین درمان تربت امام حسین (ع) است، در روایت آمده: «سئل أبو عبد الله (ع) عن طين الارمني ، فيؤخذ للكسير والمبطون ، أيحل أخذه؟ قال : لا بأس به ، أما أنه من طين قبر ذي القرنين. وطين قبر الحسين (ع) خير منه.»[7] یعنی «از امام صادق (ع) سؤال شد درباره گل ارمنی برای کسی که دچار شکستگی شده و کسی که اسهال دارد، آیا مصرف آن جایز است؟ امام فرمودند اشکالی ندارد، همانا این گل قبر ذوالقرنین (ع) است و تربت امام حسین (ع) بهتر از گل ارمنی است.»

سومین درمان یک داروی ترکیبی است، امام باقر (ع) می‌فرمایند: «انه قال في الزحير تأخذ جزءا خزف ابيض وجزءا من بزر قطونا وجزءا من صمغ عربي وجزءا من طين ارمنى يقلى بنار لينه ويستف.»[8] یعنی «مقداری از خربق سفید بگیر و همین مقدار اسفرزه بگیر و همین مقدار صمغ عربی و همین اندازه گل ارمنی بگیر و با آتش ملایم تفت‌داده شود و خشک خورده شود.»

این دارو بسیار مؤثر است و سخت‌ترین حالت بیماری را هم درمان می‌کند. با توجه به‌ظاهر روایت برای هر بار مصرف به مقدار نیاز درست شود و تفت‌داده شود و مصرف شود نه اینکه مقدار زیاد درست شود و کم‌کم مصرف شود. مقدار مصرف یک قاشق است. صمغ عربی، صمغ درختان مناطق عرب نشین است و اگر از درختان ایران صمغ تهیه کنند به آن صمغ فارسی می‌گویند که آن‌هم خوب است ولی اثرش از صمغ عربی کمتر است. توجه شود که اسفرزه نباید آسیاب شود ولی دیگر مواد را می‌توان آسیاب کرد.