موضوع: بیماری‌های معده

در جلسه گذشته چیزهایی که معده را دباغی می‌کنند معرفی شد، می‌توان از این موارد برای تهیه یک داروی تقویت معده استفاده کرد. دباغی کاری است که برای تبدیل پوست به چرم انجام می‌شود، در دباغی رطوبت و آلودگی پوست گرفته می‌شود و جلوی پوسیدگی آن گرفته می‌شود و تبدیل به چرم مقاوم و مستحکم و درعین‌حال انعطاف‌پذیر می‌شود، همچنین ورم پوست هم گرفته می‌شود و صاف و یکدست می‌شود. مواردی که در روایات برای دباغی معده آمده به‌عنوان غذا معرفی‌شده‌اند و باید به مقدار زیاد مصرف شود ولی اگر از خشک‌شده مجموع آن‌ها قرصی تهیه شود مصرف روزانه دو یا سه عدد از این قرص کافی است.

چیزهایی که معده را طبیب می‌کند

در روایات مواردی معرفی‌شده که معده را طیب می‌کنند، طیب به معنی پاک و پاکیزه است، ازآنجاکه معده در معرض غذا و آلودگی است و دارای پرز است نیاز به پاک شدن دارد.

اولین مورد به است، امام علی (ع) می‌فرمایند: «أكل السفرجل قوة القلب الضعيف، ويطيب المعدة، ويذكى الفؤاد، ويشجع الجبان.»[1] یعنی «خوردن به تقویت‌کننده قلب ضعیف است و معده را پاک می‌کند و قلب را تیز می‌کند و آدم ترسو را شجاع می‌کند.» مراد از تقویت قلب هم می‌تواند تقویت عضو تپنده بدن باشد هم تقویت در برابر ترس و دلهره، اما ازآنجاکه در ادامه روایت آمده ترسو را شجاع می‌کند پس مراد از تقویت قلب در ابتدای روایت همان تقویت عضو تپنده است، البته به را باید با هسته‌اش مصرف کرد. به را به اشکال مختلف می‌توان مصرف نمود، یا خود به خورده شود یا آب آن مصرف شود یا آن را ورق‌ورق کرده و خشک و آسیاب کنید و از آن سویق و قرص درست کنید.

در مورد دم‌نوش یا چای به باید گفت که دلیلی برای توصیه به مصرف یا نهی از مصرف آن نداریم، در روایات آمده که بعد از میوه نباید آب خورد ولی چون در این حالت میوه خشک است به‌احتمال‌زیاد مشکلی ندارد و مانند خورش آلو است که توصیه هم شده، اما چون به را بیشتر می‌پزند و حتی می‌سوزانند تا رنگ بدهد و شبیه چای شود شاید این مشکل داشته باشد.

در روایت دیگر آمده: «فعليك باكل السفرجل الحلو مع حبه فانه يقوى الضعف ويطيب المعدة ويزكي المعدة»[2] یعنی «بر تو باد خوردن به شیرین با دانه‌اش، زیرا ضعیف را قوی می‌کند و معده را پاک می‌کند و معده را زیاد می‌کند.» تعبیر یزکی که در این روایت آمده هم به معنی پاکی است هم به معنی زیادی است.

دومین مورد خرمای برنی است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «إن هذا جبرئيل (ع) يخبرني أن فيه تسع خصال: يطيب النكهة، ويطيب المعدة، ويهضم الطعام ...»[3] یعنی «جبرئیل (ع) مرا باخبر کرد که خرمای برنی هفت خاصیت دارد دهان (بدن) را خوش‌بو می‌کند و معده را پاک می‌کند و غذا را هضم می‌کند و ...»

چیزهایی که معده را انقا می‌کند

از تعابیر دیگر که درباره معده در روایت آمده ینقی است، انقا به معنی نهایت پاکیزگی است و مرتبه‌ای بالاتر از طیب است، مانند اینکه یک‌بار شیشه‌ای را با دستمال پاک‌کنیم و یک‌بار شیشه را با آب بشوییم که در این صورت از پاک کردن با دستمال بسیار بهتر و تمیزتر خواهد شد.

آب ولرم، در روایت آمده: «ان رسول الله (صلى الله عليه وآله) كان يفطر على الحلو فإذا لم يجده افطر على الماء الفاتر، وكان يقول: هو ينقى الكبد والمعدة.»[4] یعنی «هرگاه پیامبر (ص) می‌خواستند افطار کنند، با شیرینی افطار می‌کردند و اگر چیز شیرین نمی‌یافتند با آب ولرم افطار می‌کردند و می‌فرمودند این کبد و معده را پاک می‌کند.» در روایت تعبیر ماء فاتر بکار رفته که به معنی آبی است که به جوش آمده سپس کمی خنک شده. در زمان پیامبر (ص) چیزهای شیرین با شکر سالم نیشکر یا عسل درست می‌شده نه شکری که امروز رایج است و از چغندر درست می‌شود. شاید بتوان گفت که در ناشتا هم استفاده از چیز شیرین یا آب ولرم بهتر است زیرا در این حالت هم مانند روزه شکم خالی است و حتی در زبان عربی به صبحانه فطور گفته می‌شود که مانند افطار از ریشه فطر است.

چیزی که معده را باز می‌کند

در روایات درباره معده تعبیر یفرج آمده، افراج به معنی بزرگ کردن و باز کردن است، در عربی به زاویه باز (بیشتر از ۹۰ درجه) منفرجه گفته می‌شود همچنین انفراج می‌تواند به معنی گشایش بعد از سختی و بلا هم باشد، البته در مورد معده بیشتر معنی اول مراد است. کوچک بودن معده بعضی مواقع بیماری محسوب می‌شود مخصوصاً در مورد کودکان، اگر معده کودک کوچک باشد نمی‌تواند خوب غذا بخورد یا غذا را برمی‌گرداند. ما به این افراد به و سیب را توصیه می‌کنیم، اگر نتوانند از خود میوه استفاده کنند از آب آن استفاده کنند.

اولین بازکننده معده به است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «السفرجل يفرج المعدة، ويشد الفؤاد، وما بعث الله نبيا قط إلا أكل السفرجل.»[5] یعنی «به معده را باز می‌کند و قلب را تقویت می‌کند و خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نفرمودند مگر اینکه به بخورد.»

دومین بازکننده معده سیب است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «التفاح يفرج المعدة.»[6] یعنی «سیب معده را باز می‌کند.»

چیزهایی که نضوح معده هستند

نضوح به معنی عطر است، خاصیت عطر این است که سبب رشد و چاق شدن می‌شود، در روایات مواردی به‌عنوان نضوح معده معرفی‌شده‌اند، این امور سبب رشد و بهبود فعالیت معده می‌شوند. البته ینضح به معنی پاشیدن هم است برای مثال در فقه داریم که برای ادرار بچه شستن نیاز نیست و کافی است روی آن آب بپاشید و تعبیر ینضح بالماء استفاده می‌شود. همچنین ممکن است که مراد خوش‌بو شدن معده باشد.

سیب، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «التفاح نضوح المعدة.»[7] یعنی «سیب عطر معده است.»

امام علی (ع) می‌فرمایند: «التفاح يصوح المعدة.»[8] یعنی «سیب عطر معده است.» در این روایت کلمه یصوح آمده که تفاوت آن با نضوح در نقطه‌هایش است و شاید صحیح همان نضوح باشد.