موضوع: ضربان قلب و بلند نفسی، ریاح الفؤاد، قلب‌درد، سنگینی سینه، کم‌خونی

برای تپش قلب درمان‌هایی معرفی شد که شامل داروی جامع امام رضا (ع) با آب زیره و مرکب دو و حجامت بین دو کتف هستند و علت آن‌هم بیشتر پرخوری و فشار معده به قلب است.

ضربان قلب و بلند نفسی

بحث بعدی ضربان قلب همراه با بلند نفسی است، شخص علاوه بر تپش شدید قلب دچار حالتی شبیه تنگی نفس شده و نفس‌بریده و با صدای بلند نفس می‌کشد.

اولین درمان مرکب چهار است، شاخص‌ترین درمان این بیماری مرکب چهار است و این دارو درمان دیابت نیز هست. در روایت درباره مرکب چهار آمده: «هو نافع لوجع الخاصرة والبطن ولرياح البطن ولرياح المفاصل ولمن يشق عليه البول ولمن لا يستطيع ان يحبس بوله ولضربان الفؤاد والنفس العالي والنفخة والتخمة ...»[1] یعنی «این برای پهلودرد مفید است و برای شکم‌درد و باد (التهاب) شکم و باد مفاصل و کسی که نمی‌تواند ادرار کند (پروستات) و برای کسی که کنترل ادرار ندارد و برای ضربان قلب و بلند نفسی و نفخ و احساس سیری مفرط ...»

دومین درمان مرکب دو است، مرکب دو درمان خوبی برای بیماری‌های معده است، در روایت درباره مرکب دو آمده: «دواء لخفقان الفؤاد والنفس العالي ووجع المعدة»[2] یعنی «این دارو برای تپش قلب مفید است و برای بلند نفسی و معده‌درد.» ملاحظه می‌کنید که در هر دو درمان علاوه بر تپش و ضربان قلب و بلند نفسی اشاره به مشکلات معده و گوارش هم شده است و شاید بتوان گفت که بین این بیماری‌ها رابطه‌ای وجود دارد و احتمال دارد که مشکلات معده سبب تپش قلب و بلند نفسی شود.

سومین درمان ثفا است، در روایت آمده: «الثفاء دواء لكل داء ولم يداو الورم والضربان بمثله.»[3] یعنی «ثفا درمان کل بیماری‌هاست، انواع ورم و ضربان دارویی بهتر از ثفا ندارد.» در مورد اینکه ثفا چیست سه احتمال وجود دارد، ثفا یا زنیان است یا خردل است یا تخم شاهی، با توجه به خواصی که برای آن ذکرشده به‌احتمال‌قوی همان زنیان است. نام دیگر زنیان نانخواه است و مقدار مصرف هم به‌اندازه صدق است و حداقل باید یک قاشق مرباخوری مصرف نمود.

ریاح الفؤاد

کلمه ریاح در روایات به چند معنی آمده، یکی از معانی آن التهاب است و معنی دیگر نفخ شکم و معنی دیگر باد یا درد متحرک است گاهی به خود درد هم ریاح گفته می‌شود. ممکن است مراد از ریاح الفؤاد قلب‌درد یا التهاب قلب باشد.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «أربعة أشياء تجلو البصر وتنفع ولا تضر ، فقيل له : ما هي؟ فقال : السعتر والملح والنانخواه والجوز إذا اجتمعن ، ... والسعتر والملح يطردان الرياح عن الفؤاد ويفتحان السدد ...»[4] یعنی «چهار چیز بینایی را جلا می‌دهند و نفع دارند و ضرر ندارند، از امام سؤال شد این چهار چیز چیست؟ امام فرمودند آویشن و نمک درصورتی‌که جمع شوند و زنیان و گردو درصورتی‌که جمع شوند ... آویشن و نمک ریاح را از قلب طرد می‌کنند و راه بسته‌شده را باز می‌کنند ...» احتمال دارد که آویشن و نمک برای گرفتگی عروق هم مفید باشد و شاید از همین طریق قلب‌درد را برطرف می‌کند.

به نظر می‌رسد که این ترکیبات که در روایت آمده به‌عنوان دارو باید مصرف شوند نه به‌عنوان غذا زیرا این‌ها درمان تعدادی از بیماری‌ها هستند. ترکیب سه‌گانه‌ای داریم شامل آویشن و زنیان و سیاه‌دانه که برای معده است و ترکیب سه‌گانه پیامبر اکرم (ص) است و ایشان هرگاه غذای سنگین می‌خوردند از آن استفاده می‌کردند، در روایت آمده: «... وكان يجعله مع الملح الجريش ويفتتح به الطعام. ويقول : ماأبالي إذا تغاديته ما أكلت من شيء»[5] یعنی «... با نمک و قبل از غذا استفاده می‌نمودند و می‌فرمودند دیگر اهمیت نمی‌دهم غذا چه باشد» شاید با توجه به این روایت بتوان گفت که آویشن با نمک هم باید قبل از غذا و به مقدار یک قاشق چای‌خوری مصرف نمود، توجه شود که بین موادی که در ترکیب سه‌گانه آمده سیاه‌دانه را نباید آسیاب کرد.

قلب‌درد

اولین درمان دراج است، دراج پرنده‌ای است که خیلی کم پرواز می‌کند و کمی چاق است، به‌احتمال‌قوی دراج همان تیهو است که در اطراف خوزستان بیشتر است، البته بعضی می‌گویند که دراج بلدرچین است ولی بعید است. پیامبر (ص) می‌فرمایند: «اشتكى فؤاده وكثر غمه فليأكل الدراج»[6] یعنی «کسی که از قلب‌درد شکایت دارد و هم‌وغم او زیاد شده دراج بخورد.»، در روایت دیگر آمده: «فليأكل لحم الدراج»[7] یعنی «گوشت دراج بخورد.» اگر در تجربه ثابت شود که دراج برای مشکلات قلب مفید است بسیار خوب است که تهیه شود یا پرورش داده شود تا کسانی که نیاز دارند از آن استفاده کنند و سراغ عمل قلب نروند، عمل قلب عوارض زیادی دارد و کمترین آن افسردگی است، اکثر کسانی که عمل قلب باز انجام داده‌اند دچار افسردگی شده‌اند.

دومین درمان سوره رحمان است، در روایت آمده: «يُشْرَبُ لِلطِّحَالِ وَ وَجَعِ الْفُؤَادِ»[8] یعنی «(آب سوره رحمان) را بنوشد کسی که بیماری طحال و قلب‌درد دارد.» برای این کار در یک دیس یا ظرف شیشه‌ای با زعفران یا تربت امام حسین (ع) سوره رحمان را بنویسند و با آب پاک کنند و آن آب را بنوشند. اگر این کار را با آب باران انجام دهند اثر آن بیشتر خواهد بود زیرا آب باران خود نیز درمان است.

سنگینی سینه

گاهی انسان احساس می‌کند روی قلبش چیزی سنگینی می‌کند و معمولاً افسردگی و غم را به همراه دارد، گاهی در مصیبت‌ها یا نگرانی‌ها و گاهی در اثر غذای سنگین و گاهی به علت بیماری این حالت به وجود می‌آید مانند بزرگ شدن قلب.

اولین درمان به است، در روایت آمده: «إذا وجد أحدكم طخاء على قلبه فليأكل السفرجل.»[9] یعنی «هرگاه کسی در خود سنگینی روی قلب را یافت به بخورد.»

پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكم بالسفرجل فانه يجلو القلب، ويذهب بطخاء الصدر.»[10] یعنی «بر شما باد به، زیرا قلب را جلا می‌دهد و سنگینی سینه را از بین می‌برد.»

دومین درمان گلابی است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الكمثرى يدبغ المعدة ويقويها هو والسفرجل سواء، وهو على الشبع أنفع منه على الريق، ومن أصابه طخاء فليأكله يعني على الطعام.»[11] یعنی «گلابی معده را دباغی می‌کند و تقویت می‌کند و گلابی و به هر دو برابر هستند و بعد از غذا بهتر از ناشتا است و کسی که مبتلا به سنگینی قلب است آن را بعد از غذا بخورد.» به باید ناشتا مصرف شود و سیب هم خوب است که اول روز مصرف شود و مرکبات بهتر است بعد از غذا مصرف شود و انار را می‌توان هم بعد از غذا و هم قبل از آن مصرف نمود. میوه را نباید همراه با آب استفاده کرد و نباید بعد از میوه آب خورد.

بیماری‌های خون و عروق

خون خود از اخلاط چهارگانه است و در جای دیگر بحث شده ولی بعضی مطالب بحث نشده که اینجا به آن می‌پردازیم به‌عنوان‌مثال کم‌خونی و خونریزی و خون‌دماغ.

کم‌خونی

از نشانه‌های کم‌خونی زرد شدن چهره و تار شدن دید بعد از برخاستن است، امروزه علی‌رغم آنکه مردم گرسنه نیستند ولی براثر ناسالم بودن غذا و آلودگی هوا مشکل کم‌خونی دارند.

اولین درمان گوشت است، گوشت موجب زیادشدن خون می‌شود به‌شرط آنکه بریان شود، در روایت آمده: «قال لي أبو الحسن يعني الأول عليه السلام: مالي أراك مصفرا؟ فقلت له: وعك أصابني فقال لي كل اللحم فأكلته ثم رآني بعد جمعة وأنا على حالي مصفرا فقال لي: ألم آمرك بأكل اللحم؟ قلت: ما أكلت غيره منذ أمرتني، فقال: وكيف تأكله؟ قلت: طبيخا فقال: لا، كله كبابا فأكلته ثم أرسل إلي فدعاني بعد جمعة وإذا الدم قد عاد في وجهي فقال لي: الآن نعم.»[12] یعنی «امام کاظم (ع) به من فرمودند چرا این‌قدر صورتت زرد است؟ عرض کردم مبتلا به تب شدید شدم، امام فرمودند گوشت بخور، من هم گوشت خورم و بعد از یک هفته امام مرا دید درحالی‌که صورتم هنوز زرد بود، امام فرمودند آیا به تو نگفتم که گوشت بخور، گفتم از زمانی که به من فرمودید غیر از گوشت نخوردم، امام فرمودند چگونه گوشت می‌خوری؟ گفتم آب پز، امام فرمودند بریان بخور، بعد از یک هفته امام به دنبال من فرستاد و خون به چهره من برگشت، امام فرمودند حالا خوب است.» تب گوشت و خون را کم می‌کند. در این روایت ابتدا امام فرمودند گوشت بخور سپس فرمودند که گوشت را به‌صورت کباب یا بریان بخور و مشکل رفع شد، حال این تردید به وجود می‌آید که در باقی موارد مانند توصیف به مصرف به هم آیا چنین مسائلی وجود دارد یا با توجه به اطلاق در روایت می‌توان به را به هر صورت (خام یا پخته) مصرف کرد، البته این احتمال وجود دارد که افراد مختلف باشند و بعضی صرفاً با خوردن گوشت مشکل کم‌خونی آن‌ها حل شود ولی بعضی افراد باید به‌صورت کباب مصرف کنند؛ بنابراین ماهم به افراد توصیه می‌کنیم ابتدا صرفاً گوشت بخورند و اگر نتیجه نداد می‌گوییم گوشت را به‌صورت کباب مصرف کنند.