موضوع: ذات الجنب یا سینه‌پهلو، درد سینه، ضعف قلب

در جلسه قبل گفته شد که ذات الجنب التهابی در پوشش ریه همراه با تب و احساس فرورفتن سوزن در سینه است و هنگام نفس کشیدن این احساس درد بیشتر می‌شود. اولین درمان که ذکر شد سداب بود.

دومین درمان ذات الجنب عود هندی است، عود هندی تنه درختی در هندوستان است که خوش‌بو است و از آن عطری به نام عطر العود درست می‌کنند، عود فواید متعدد دارد، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكن بهذا العود الهندي، فإن فيه سبعة أشفية من سبعة أدواء، منها ذات الجنب ويسعط من العذرة، ويلد به من ذات الجنب.»[1] یعنی «بر شما باد عود هندی، زیرا در آن هفت درمان از هفت بیماری است، ازجمله ذات الجنب، برای گلودرد در بینی بریزید و برای ذات الجنب به شکل لدود استفاده کنید.» پیش‌ازاین عرض شد که لدود یعنی ریختن دارو در یک‌طرف دهان (سمت راست یا چپ) با قطره‌چکان، امروزه این شیوه درمان مطرح نیست و باید بررسی کرد تا بفهمیم چه تفاوتی وجود دارد بین ریختن دارو در یک سمت دهان و ریختن دارو در وسط دهان. در روایت آمده: «أَنَّهُ نَهَى أَنْ يُحْمَى الْمَرِيضُ إِلَّا مِنَ التَّمْرِ فِي الرَّمَدِ فَإِنَّهُ نَظَرَ إِلَى سَلْمَانَ يَأْكُلُ التَّمْرَ وَ هُوَ رَمِدٌ فَقَالَ يَا سَلْمَانُ أَ تَأْكُلُ التَّمْرَ وَ أَنْتَ رَمِدٌ إِنْ يَكُنْ لَكَ بُدٌّ فَكُلْ بِضِرْسِكَ الْأَيْمَنِ إِنْ رَمِدْتَ بِعَيْنِكَ الْيُسْرَى.»[2] یعنی «(پیامبر (ص)) از پرهیز نهی فرمودند مگر پرهیز از خرما در بیماری رمد، زیرا پیامبر (ص) به سلمان نگاه کردند و دیدند که سلمان خرما می‌خورد در حالی که مبتلا به رمد بود و پیامبر (ص) فرمودند ای سلمان خرما می‌خوری در حالی که مبتلا به بیماری رمد هستی؟ اگر ناچاری، در صورتی که چشم چپ مبتلا به رمد باشد با دندان راست خرما بخور.» هنوز مشخص نیست که تفاوت بین خوردن با دندان سمت راست و خوردن با دندان سمت چپ چیست.

سومین پیشگیری یا درمان یک نماز است، در روایتی از سلمان آمده: «قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: يا سلمان الّا أعلّمك شيئا من غرائب الكنز؟ قلت: بلى يا رسول اللّه، قال: إذا كان أوّل يوم من رجب تصلّي عشر ركعات، تقرء في كلّ ركعة فاتحة الكتاب مرّة و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» ثلاث مرات، غفر اللّه لك ذنوبك كلّها من اليوم الذي جرى عليك القلم إلى هذه الليلة و وقاك اللّه فتنة القبر و عذاب يوم القيامة و صرف عنك الجذام و البرص و ذات الجنب‌.»[3] یعنی «پیامبر (ص) فرمودند ای سلمان آیا نیاموزم به تو چیزی که از غرایب گنج است؟ گفتم بله ای رسول خدا، پیامبر (ص) فرمودند اول ماه رجب ده رکعت نماز بخوان، در هر رکعت یک‌بار سوره حمد و سه بار سوره توحید بخوان، خداوند تمام گناهانت را می‌آمرزد، از روزی که بالغ شدی تا آن شب، خداوند از شما محافظت می‌کند از فشار قبر و عذاب روز قیامت و از شما دور می‌کند جذام و پیسی و ذات الجنب.» احتمالاً بیشتر مراد پیشگیری است ولی احتمال دارد درمآن‌هم باشد. در این روایت و روایات مانند این، دال بر این هستند که گناهان مادی و معنوی و بیماری‌های مادی و معنوی در حقیقت از یک سنخ هستند زیرا همه با یک نماز برطرف می‌شوند.

درد سینه

در بسیاری از موارد دردی که در سمت چپ سینه احساس می‌شود معلول معده است ولی مردم به‌اشتباه فکر می‌کنند که مربوط به قلب است درحالی‌که قلب اگر مشکل داشته باشد بیشتر می‌گیرد و درد مربوط به معده است، از نشانه‌های مشکل قلبی این است که بیمار هنگام فعالیت و راه رفتن دچار مشکل شده و نفسش می‌گیرد و اگر این‌گونه نباشد مشکل از قلب نیست. اگر درد ناشی از معده باشد به علت فشار معده بر پرده دیافراگم است و معمولاً علاوه بر سینه در دست چپ هم درد احساس می‌شود و در اصل با سینه‌درد تفاوت دارد ولی چون به سینه نزدیک است با آن اشتباه گرفته می‌شود.

اولین درمان آیه قرآن است، در قرآن آمده: ﴿وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِيهَا وَاللّهُ مُخْرِجٌ مَّا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ﴾ ﴿فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا كَذَلِكَ يُحْيِي اللّهُ الْمَوْتَى وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ﴾[4] [5] یعنی «و چون شخصى را كشتيد و درباره او با يكديگر به ستيزه برخاستيد و حال‌آنکه خدا، آنچه را كتمان مى‌كرديد، آشكار گردانيد. پس فرموديم: پاره‌اى از آن (گاو سربریده را) به آن (مقتول‌) بزنيد (تا زنده شود). این‌گونه خدا مردگان را زنده مى‌كند و آيات خود را به شما مى‌نماياند، باشد كه بينديشيد.» ای آیه برای سینه‌درد در کتاب مکارم الاخلاق آمده. با توجه به این قضیه که در این آیه آمده زنده‌کردن مردگان راهی دارد که در این آیه معرفی‌شده (کشتن گاو و زدن دم گاو به مرده)، البته به این سادگی نیست و شاید تنها کسی می‌تواند این کار را بکند که پیامبر باشد یا ازنظر مقام در حد عصمت باشد و ایمان و اعتقاد قوی داشته باشد. شاید بتوان گفت اگر زنده کردن مرده ممکن باشد، درد سینه مخصوصاً درصورتی‌که ناشی از مشکل قلب باشد که خطرناک است و می‌تواند منجر به مرگ شود، با این قرآن درمان می‌شود.

دومین درمان خواندن قرآن است، در روایت آمده: «شكا رجل إلى النبي (صلى الله عليه وآله) وجعا في صدره فقال (صلى الله عليه وآله): استشف بالقرآن فإن الله عز وجل يقول: ﴿وشفاء لما في الصدور﴾.»[6] یعنی «مردی به پیامبر (ص) از درد سینه شکایت کرد، امام فرمودند خود را با قرآن درمان کن، همانا خداوند در قرآن فرموده: (قرآن) شفا است برای آنچه در سینه‌ها است.» با توجه به این روایت که اشاره به داخل سینه دارد، به‌احتمال‌زیاد مراد درد ناشی از معده نیست بلکه به‌احتمال بیشتر مربوط به قلب است. البته این درمان جای کار دارد و باید تجربه شود و اثر آن بررسی شود.

بیماری‌های قلب

بیماری‌های قلب بیشتر به ضعف قلب، تپش قلب و گرفتگی عروق کرنر قلب مربوط می‌شود.

ضعف قلب

ضعف قلب می‌تواند به ضعف ماهیچه‌های قلب یا سست شدن دریچه میترال مربوط شود.

اولین درمان ضعف قلب به است، در روایت آمده: «قال: رسول الله صلى الله عليه وآله لجعفر: يا جعفر كل السفرجل، فانه يقوى القلب، ويشجع الجبان.»[7] یعنی «پیامبر (ص) به حضرت جعفر فرمودند ای جعفر به بخور زیرا قلب را تقویت می‌کند و آدم ترسو را شجاع می‌کند.» کلمه قلب گاهی اوقات اشاره به باطن و درون انسان دارد و گاهی اشاره به عضوی از بدن دارد که در سینه می‌تپد، لذا باید دقت کرد تا این دو را از هم تشخیص داد. البته به عقیده بنده قلب به معنی باطن انسان و قلب به معنی عضو بدن ملازم یکدیگر هستند و اگر در یکی اشکال به وجود آید در دیگری هم اشکال به وجود می‌آید. در این روایت آمده که ترسو را شجاع می‌کند لذا به‌احتمال‌زیاد مراد از قلب، باطن انسان است نه قلب تپنده که در سینه قرار دارد.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «أكل السفرجل قوة للقلب، وذكاء للفؤاد ويشجع الجبان.»[8] یعنی «خوردن به تقویت‌کننده قلب است و قلب (فؤاد) را تیز می‌کند و آدم ترسو را شجاع می‌کند.» در این روایت بین تقویت قلب و شجاع کردن فاصله افتاده و به‌احتمال‌زیاد تقویت کردن به قلب تپنده در سینه برمی‌گردد.

امام علی (ع) می‌فرمایند: «أكل السفرجل قوة القلب الضعيف، ويطيب المعدة، ويذكى الفؤاد، ويشجع الجبان.»[9] یعنی «خوردن به تقویت‌کننده قلب ضعیف است و معده را سالم می‌کند و قلب را تیز می‌کند و آدم ترسو را شجاع می‌کند.» در این روایت بعید است مراد از قلب، باطن انسان باشد، زیرا بعد از تقویت قلب صحبت از معده شده و بعدازآن صحبت از تیز شدن قلب شده، حتی اگر تیز شدن قلب هم به باطن برگردد یقیناً معده به بدن و جسم مربوط می‌شود و جمله قبل از آن‌هم به قرینه مجاورت باید به همان قلب که عضوی از بدن است مربوط شود.

بهترین کار خوردن به است ولی کسی که نتواند به را بخورد می‌تواند از آب به استفاده کند، همچنین خوردن به به‌صورت خام بهتر است البته پخته هم خوب است.

امروزه بعضی افراد میوه‌هایی مثل به را که خشک‌شده‌اند به‌عنوان دم‌نوش استفاده می‌کنند، بنده چنین چیزی را توصیه نمی‌کنم زیرا در روایت آمده آب بعد از میوه یا همراه با میوه سم است، البته شاید اگر میوه خشک باشد اشکال نداشته باشد.

دومین درمان پختن گوشت با شیر است، در روایت آمده: «من أصابه ضعف في قلبه أو بدنه فليأكل لحم الضأن باللبن.»[10] یعنی «کسی که مبتلا به ضعف قلب یا بدن شده، گوشت گوسفند را با شیر بخورد.» شاید بهترین و مهم‌ترین درمان برای ضعف قلب پختن گوشت با شیر و خوردن آن است. همچنین احتمال دارد که سبب طول عمر هم بشود زیرا این غذای حضرت نوح (ع) بود. بهترین گوشت، گوشت گوسفند و بهترین شیر، شیر گاو است.