موضوع: تنگی نفس، ذات الجنب یا سینه پهلو

تنگی نفس انواعی دارد، اگر در حال فعالیت بدنی فرد دچار تنگی نفس شود، این معلول نارسایی در قلب است، ولی اگر در حال نشسته یا دراز کشیده دچار تنگی نفس شود، این معلول مشکلات شش (ریه) است و همان آسم است و اگر بعد از غذا خوردن تنگی نفس رخ دهد، این معلول کم‌کاری معده است. در جلسه قبل گفته شد که بهترین درمان و شاید تنها درمان بیماری آسم ادرار شتر است. بنابر روایاتی که در این زمینه ذکر شد شیر شتر درمان همه بیماری‌ها است و یک درمان عام است ولی ادرار شتر درمان خاص آسم است و کل انواع آن را درمان می‌کند، حتی اگر شدید یا کهنه باشد. در جلسه قبل گفته شد که عده‌ای وارد مدینه شدند و دچار تنگی نفس شدند، پیامبر (ص) فرمودند: از مدینه خارج شوید و بروید جایی که شتران صدقه آنجا می‌چرند، از ادرار و شیر این شترها استفاده کنید، آن‌ها هم خارج شدند و از ادرار و شیر شتر نوشیدند و درمان شدند.[1] [2]

در روایت دیگر آمده: «سمعت أشياخنا يقولون : ألبان اللقاح شفاء من كل داء وعاهة ، ولصاحب الربو أبوالها.»[3] یعنی «از بزرگان خود شنیدیم: شیر شتر درمان کل بیماری‌ها است و برای کسی که آسم دارد ادرار شتر مفید است.» از این روایت معلوم می‌شود که باید از ادرار شتر ماده استفاده شود.

در روایت آمده: «سالت ابا عبد الله عليه السلام قلت يا ابن رسول الله انه يصيبني ربو شديد إذا مشيت حتى لربما جلست في مسافة ما بين داري ودارك في موضعين قال يا مفضل اشرب ابوال اللقاح قال فشربت ذلك فمسح الله دائي.»[4] یعنی «به امام صادق (ع) عرض کردم ای فرزند پیامبر من مبتلا به آسم شدید می‌شوم، زمانی که راه می‌روم مبتلا به تنگی نفس می‌شوم تا جایی که در مسافت مابین خانه خودم تا خانه شما مجبور می‌شوم دو جا بنشینم، امام فرمودند ای مفضل از ادرار شتران بخور، (راوی) پس آن را نوشیدم و خداوند هم بیماری‌ام را پاک کرد.» در روایت اشاره شد که راوی هنگام راه رفتن مبتلا به تنگی نفس می‌شده از طرفی راوی می‌گوید مبتلا به آسم می‌شوم، بنابراین مفضل از تنگی نفس صحبت می‌کند که معلول نارسایی قلب است نه از تنگی نفسی که معلول مشکلات ریه است و آسم نام دارد، بنابراین می‌توان گفت حتی اگر منشأ تنگی نفس مشکلات قلبی باشد بازهم ادرار شتر درمان است.

در روایات توصیه‌شده که تخم‌مرغ زیاد نخورید زیرا مبتلا به آسم می‌شوید، در روایت آمده: «الامتلاء من البيض المسلوق يورث الربو»[5] یعنی «پر کردن شکم با تخم‌مرغ پخته سبب ابتلا به تنگی نفس می‌شود.» امروزه می‌گویند که تخم‌مرغ کلسترول بالا دارد و مصرف زیاد آن باعث رسوب کلسترول در عروق کرونر قلب و گرفتگی آن می‌شود. البته از ظاهر روایت برمی‌آید که اگر یک‌بار هم در خوردن تخم‌مرغ زیاده‌روی شود احتمال ابتلا به آسم وجود دارد.

ذات الجنب یا سینه‌پهلو

ذات الجنب به‌احتمال‌زیاد همان سینه‌پهلو است. التهابی در پوشش و قسمت بیرونی ریه همراه با تب و احساس نخس (احساس سوزن فروکردن) در ریه است و این احساس موقع نفس کشیدن تشدید می‌شود. از روایات استفاده می‌شود که این بیماری جزو بیماری‌های شائنه است، بیماری‌های زشت و قبیح که عقوبت محسوب می‌شود، در روایت آمده: «قد اشتكى رسول الله (صلى الله عليه وآله) فقالت له عائشة: بك ذات الجنب؟ فقال: أنا أكرم على الله عز وجل من أن يبتليني بذات الجنب، قال: فأمر فلد بصبر.»[6] یعنی «پیامبر (ص) مبتلا به بیماری شدند و عایشه به ایشان عرض کرد که شما مبتلا به ذات الجنب هستید و پیامبر (ص) فرمودند من مقامم بالاتر از این است که خداوند مرا به ذات الجنب مبتلا کند، پیامبر (ص) امر فرمود و صبر به او دادند و به شکل لدود استفاده کردند.» لدود ریختن دارو در یک‌طرف دهان (طرف راست یا چپ) به‌وسیله قطره‌چکان است، این نوع درمان امروزه مرسوم نیست و من هم در این مورد کارنکرده‌ام و نمی‌دانم ریختن دارو در یک سمت دهان چه خصوصیت و فایده‌ای دارد که ریختن دارو در وسط دهان ندارد. ما دقیقاً نمی‌دانیم این بیماری چه بوده که پیامبر (ص) برای درمان آن از صبر زرد به شکل لدود استفاده کرده، با توجه به روایت این بیماری عوارضی شبیه به ذات الجنب دارد. البته در روایت دیگری از پیامبر (ص) آمده: «من الأكلة التي أكلت بخيبر»[7] یعنی «این از همان چیزی (زهری) است که او (آن یهودی) در خیبر به من داد.» عوارض آن زهر همیشه پس از گذشت مدتی عود می‌کرد و پیامبر (ص) بیمار می‌شد. بنابراین شاید لدود با صبر زرد برای عوارض زهر و مسمومیت مفید باشد و روش استفاده چنین است که صبر را آسیاب کرده و با آب حل کنند و با قطره‌چکان در یک‌طرف دهان بریزند.

تعریف دیگری هم از ذات الجنب در کتب وجود دارد، در بعضی کتب آمده ذات الجنب دملی است که در پهلو به وجود می‌آید و بعد منفجر می‌شود و کسی که مبتلا است می‌میرد و کمتر کسی از این بیماری زنده می‌ماند. این بیماری شبیه دبیله است و دبیله از بیماری‌های زشت است، در روایت آمده: «لقد اخبرني جدي رسول الله (صلى الله عليه وآله) تموتين بالداء والدبيلة»[8] یعنی «امام حسن (ع) به یکی از زنان پیامبر (ص) فرمود همانا جدم مرا خبر داد که شما از بیماری دبیله خواهید مرد.» بنابر تعریف اخیر ذات الجنب از سنخ دبیله است و جزو بیماری‌های زشت است. البته روایتی داریم دال بر اینکه ذات الجنب غیر از دبیله است.

اولین درمان و پیشگیری از ذات الجنب خوردن سداب است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «من اكل السداب ونام عليه أمن من الدوار وذات الجنب.»[9] یعنی «کسی که سداب بخورد و بعد بخوابد ایمن می‌شود از سرگیجه و سینه‌پهلو.»، در روایت دیگر آمده: «من أكل السداب ونام عليه نام آمنا من الدبيلة وذات الجنب.»[10] یعنی «کسی که سداب بخورد و بعد بخوابد، می‌خوابد درحالی‌که این است از دبیله و ذات الجنب.» با توجه به این روایت به‌احتمال‌زیاد ذات الجنب غیر از دبیله است.