موضوع: درمان بیماری‌های چشم

صحبت راجع ادامه درمان‌های بیماری رمد است.

درمان نهم دعایی از پیامبر (ص) است، امام باقر (ع) می‌فرمایند: «زمانی که پیامبر مبتلا به رمد می‌شدند یا خودشان یا یکی از اهل خانه یا از اصحاب با این کلمات دعا می‌کردند اللهم متعني بسمعي وبصري واجعلهما الوارثين مني وانصر نى على من ظلمني وارنى فيه ثاري.»[1]

درمان دهم یک عوذه است، در روایت آمده: «روزی نزد امام صادق (ع) آمدم و دیدم که امام مبتلا به رمد بود، غمناک شدم برای امام، سپس فردای آن روز وارد بر امام شدم و دیدم رمد ندارد، از امام درباره آن پرسیدم، امام فرمودند من این رمد را با چیزی درمان کردم و آن این عوذه است که من دارم، خود را با آن تعویذ کردم، راوی عرض می‌کند از این عوذه به من خبر بده، امام فرمودند این نسخه‌اش است اعوذ بعزة الله اعوذ بقدرة الله اعوذ بعظمة الله اعوذ بجلال الله اعوذ بجمال الله اعوذ ببهاء الله اعوذ بغفران الله اعوذ بحلم الله اعوذ بذكر الله اعوذ برسول الله اعوذ بآل رسول الله صلى عليه وعليهم على ما احذر واخاف على عيني واجده من وجع عيني وما اخاف منها وما احذر اللهم رب الطيب اذهب عني بحولك وقدرتك»[2]

درمان یازدهم پرهیز از خرما است، از مجموعه روایات استفاده می‌شود که خرما برای بیماری چشم بد است. در روایت آمده: «اشتكت عين سلمان وأبى ذر رضى الله عنهما قال فأتاهما النبي صلى الله عليه وآله وسلم عائدا لهما فلما نظر اليهما قال لكل واحد منهما لا تنم على الجانب الايسر ما دمت شاكيا من عينيك ولا تقرب التمر حتى يعافيك الله عز وجل.»[3] یعنی «سلمان و ابوذر چشمشان بیمار شد و پیامبر (ص) به عیادت این دو آمدند، وقتی آنها را دید پیامبر (ص) به هرکدام از آنها فرمود تا زمانی که این مشکل را در چشم داری به سمت چپ نخواب، و به خرما نزدیک نشو تا خدا تو را درمان کند.»

نعمان از پیامبر (ص) نقل می‌کند: «أَنَّهُ نَهَى أَنْ يُحْمَى الْمَرِيضُ إِلَّا مِنَ التَّمْرِ فِي الرَّمَدِ فَإِنَّهُ نَظَرَ إِلَى سَلْمَانَ يَأْكُلُ التَّمْرَ وَ هُوَ رَمِدٌ فَقَالَ يَا سَلْمَانُ أَ تَأْكُلُ التَّمْرَ وَ أَنْتَ رَمِدٌ إِنْ يَكُنْ لَكَ بُدٌّ فَكُلْ بِضِرْسِكَ الْأَيْمَنِ إِنْ رَمِدْتَ بِعَيْنِكَ الْيُسْرَى»[4] یعنی «(پیامبر (ص)) از پرهیز نهی فرمودند مگر پرهیز از خرما در بیماری رمد، زیرا پیامبر (ص) به سلمان نگاه کردند و دیدند که سلمان خرما می‌خورد در حالی که مبتلا به رمد بود، و پیامبر (ص) فرمودند ای سلمان خرما می‌خوری در حالی که مبتلا به بیماری رمد هستی؟ اگر ناچاری، در صورتی که چشم چپ مبتلا به رمد باشد با دندان راست خرما بخور.»

درمان دیگر ذریره است، ذریره پودر یا قطره‌ای است که در چشم می‌ریزند، در روایت آمده: «سألته عمن يصيبه الرمد في شهر رمضان هل يذر عينه بالنهار وهو صائم؟ قال: يذرها إذا أفطر ولا يذرها وهو صائم.»[5] یعنی «سؤال کردم (از امام رضا (ع)) درباره کسی که مبتلا به رمد می‌شود در ماه رمضان، آیا می‌تواند گرده‌ای را که برای درمان چشم است، در چشم بریزد، در روز و در حالی که روزه است؟ امام فرمودند وقتی افطار کرد بریزد، و در حال روزه این کار را نکند.» شاید علت این باشد که دارو از طریق چشم به حلق می‌رسد و روزه را باطل می‌کند و شاید علت این است که درحال روزه این دارو فایده ندارد یا ضرر دارد. البته ریختن دارو در چشم از مبطلات روزه معرفی نشده است.

درمان دیگر زعفران و مشک است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «يكتحل المحرم ان هو رمد بكحل ليس فيه زعفران.»[6] یعنی «محرم اگر مبتلا به رمد شد سرمه‌ای بکشد که زعفران ندارد.» معلوم می‌شود که سرمه‌ای که برای درمان رمد استفاده می‌شده حاوی زعفران بوده و چون محرم نباید از عطر استفاده کند و زعفران هم معطر است پس باید از سرمه‌ای بکشد که زعفران ندارد. و تا آنجا که در یاد دارم مشک هم در روایات ذکر شده است.

ضعف بینایی

ضعف بینایی یعنی چشم اشیا را خوب نبیند و در روایات اموری ذکر شده که برطرف کننده ضعف چشم است و گاهی به «جلا» تعبیر می‌کند، در روایات جلا یعنی تقویت بینایی.

درمان اول شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا، امام علی (ع) می‌فرمایند: «غسل اليدين قبل الطعام و بعده زيادة في العمر وإماطة للغمر عن الثياب ويجلو البصر.»[7] یعنی «شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا، عمر انسان را زیاد می‌کند و جلوی کثیف شدن پیراهن را می‌گیرد و بینایی را تقویت می‌کند.» شاید بتوان گفت که اگر انسان دست و دهانش را قبل و بعد از غذا نشوید، چشمش ضعیف می‌شود و سبب بیماری می‌شود.

در روایت دیگری از حضرت امیر (ع) آمده: «غسل اليدين قبل الطعام وبعده زيادة في الرزق وإماطة للغمر عن الثياب ويجلو البصر.»[8] یعنی «شستن دستان قبل و بعد از غذا، روزی را زیاد می‌کند، و برطرف کننده آلودگی از لباس است، و بینایی را تقویت می‌کند.»

پیامبر (ص) می‌فرمایند: «الوضوء قبل الطعام ينفي الفقر وبعده ينفي الهم ويصحح البصر.»[9] یعنی «شستن دست و صورت قبل از غذا، فقر را برطرف می‌کند و بعد از غذا، هم و غم را برطرف می‌کند و سبب سلامتی بینایی می‌شود.»

درمان دوم مسواک زدن است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «السواك يذهب بالدمعة ويجلو البصر.»[10] یعنی «مسواک زدن اشک ریزی چشم را برطرف می‌کند، و بینایی را تقویت می‌کند.»

از حضرت امیر (ع) نیز نقل شده: «السواك يجلو البصر»[11] یعنی «مسواک زدن بینایی را تقویت می‌کند.»

پیامبر (ص) در وصیت خود یه حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «يا علي السواك من السنة، وهو مطهرة للفم، ويجلو البصر»[12] یعنی «ای علی مسواک زدن از سنت پیامبران است، دهان را پاک می‌کند و بینایی را تقویت می‌کند.»

امام صادق (ع) از پدرانش و از پیامبر (ص) نقل می‌کند: «عليكم بالكحل ، فإنه يطيب الفم ، وعليكم بالسواك فإنه يجلو البصر. قال : قلت : كيف هذا؟ قال : لانه إذا استاك نزل البلغم فجلا البصر وإذا اكتحل ذهب البلغم فطيب الفم.»[13] یعنی «... مسواک بزنید زیرا بینایی را تقویت می‌کند، راوی سؤال می‌کند چگونه است؟ پیامبر (ص) پاسخ دادند زیرا وقتی انسان مسواک می‌زند بلغم خارج می‌شود و سبب تقویت بینایی می‌شود ...» این روایت علت ضعف بینایی را بلغم معرفی می‌کند زیرا بلغم جلوی حرکت خون را می‌گیرد و در اثر مسواک زدن بلغم خارج می‌شود. پس می‌توان گفت که برای درمان ضعف بینایی، ابتدا باید بلغم را درمان کرد و می‌توان از روش‌های درمان بلغم مثل داروی بلغم زدا یا حجامت استفاده کرد. شاید بتوان گفت که نشستن دهان بعد از غذا به همین علت که موجب ایجاد بلغم می‌شود بینایی را تضعیف می‌کند، زیرا در اثر ماندن غذا در دهان و جذب میکروب، گلبول‌های سفید در درهان افزایش می‌یابند و با میکروب‌ها مبارزه می‌کنند و کشته‌های گلبول‌های سفید که همان بلغم هستند، افزایش می‌یابد. البته به عقیده بنده منظور از مسواک، مسواک زدن با چوب اراک است.

درمان سوم استفاده از حنا است، پیامبر (ص) می فرمایند: «اختضبوا بالحناء فإنه يجلو البصر ، وينبت الشعر ، ويطيب الريح ، ويسكن الزوجة»[14] یعنی «حنا ببندید، زیرا بینایی را تقویت می‌کند و سبب رویش مو می‌شود، و بدن را خوش‌بو می‌کند، و زوجه را آرام می‌کند.»

پیامبر (ص) به حضرت علی (ع) وصیت فرمودند: «يا علي درهم في الخضاب أفضل من ألف درهم في غيره في سبيل الله عزوجل ، وفيه أربع عشرة خصلة يطرد الريح من الاذنين ، ويجلو البصر ...»[15] یعنی «ای علی یک درهم در رنگ کردن مو خرج کردن بهتر از هزار درهم در راه خدا است، و چهارده فایده دارد، صدا و التهاب گوش را برطرف می‌کند» این روایت درباره رنگ کردن مو است و اختصاص به حنا ندارد ولی شامل حنا هم می‌شود. اگر بعضی افراد در اثر استفاده از حنا دچار سردرد می‌شوند یا حنای خوبی استفاده نکرده‌اند و یا یک مشکل و بیماری در سرشان وجود دارد.

درمان چهارم تراشیدن موی سر است، امام کاظم (ع) می‌فرمایند: «ان الشعر على الرأس إذا طال ضعف البصر، وذهب بضوء نوره، وطم الشعر يجلي البصر، ويزيد في نوره»[16] یعنی «هرگاه موی سر بلند شود، بینایی ضعیف می‌شود، و نور چشم را از بین می‌برد، و تراشیدن سر بینایی را تقویت می‌کند.» در این روایت «ضعف» در مقابل «یجل» آمده پس «یجل البصر» به معنی تقویت بینایی است.

درمان پنجم نگاه کردن در چاه زمزم، ابن عباس روایت می‌کند: «إن الله يرفع المياه العذاب قبل يوم القيامة غير زمزم، وأن ماءها يذهب بالحمى والصداع والاطلاع فيها يجلو البصر، ومن شربه للشفاء شفاه الله، ومن شربه للجوع أشبعه الله»[17] یعنی «خداوند آب‌های شیرین را قبل از روز قیامت رفع می‌کند، به جز زمزم، آب زمزم گیجی و سرگیجه را برطرف می‌کند، و میگرن را برطرف می‌کند، و نگاه کردن در چاه زمزم بینایی را تقویت می‌کند، و هر کس به نیت درمان از آن بنوشد، خداوند او را درمان می‌کند، و اگر به خاطر گرسنگی از آن بنوشد، گرسنگی برطرف می‌شود.» این دارو جزو داروهای قصدی است، به این معنی که با توجه به نیت شخصی که می‌نوشد آثار متفاوتی دارد.

درمان ششم خوردن به است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «كلوا السفر جل وتهادوه بينكم ، فإنه يجلو البصر وينبت المودة في القلب»[18] یعنی «به را بخورید و به یکدیگر هدیه بدهید، زیرا بینایی را تقویت می‌کند، و سبب محبت بین افراد می‌شود.» ظاهراً خوردن بعه باعث تقویت بینایی می‌شود و هدیه دادن باعث مودت و مهربانی می‌شود، نه اینکه هم به را بخورند و هم هدیه بدهند تا بینایی تقویت شود. همچنین در روایات آمده که به تقویت کننده قلب است و بعید نیست که بین این دو خاصیت رابطه‌ای باشد زیرا اگر قلب تقویت شود، خون‌رسانی به چشم هم تقویت می‌شود و سبب تقویت بینایی می‌شود.