موضوع: درمان بیماری‌های چشم

رمد یا التهاب چشم

رمد به معنی التهاب و هیجانی است که در چشم بوجود می‌آید، چشم قرمز می‌شود و همراه با درد و سوزش است، البته شاید در طب جدید گفته شود که رمد همان ورم ملتحمه است، اما رمد شامل کل التهاب‌ها و قرمز شدن چشم می‌شود. علت آن در بیشتر موارد میکروب و آلودگی است که می‌تواند از دست خود فرد یا حشراتی مانند مگس به چشم منتقل شود.

در روایت آمده: «كنت عند أبى عبد الله فدخل عليه بكير بن أعين وهو أرمد فقال له أبو عبد الله الظريف يرمد فقال وكيف يصنع قال إذا غسل يده من الغمر مسحها على عينيه قال ففعلت ذلك فلم أرمد»[1] یعنی «نزد امام صادق (ع) بودم، بکیر وارد بر امام صادق (ع) شد در حالی که مبتلا به رمد بوده، امام فرمودند تعجب می‌کنم آیا ظریف (کسی که نکات را دقیقاً رعایت می‌کند) مبتلا به رمد می‌شود؟ بکیر عرض کرد پس چکار کند؟ امام فرمودند زمانی که دستش را بعد از غذا از باقی‌مانده غذا می‌شوید، دستانش را بر چشمش مرور دهد، بکیر می‌گوید من هم همین کار را کردم و دیگر مبتلا به رمد نشدم.» در این روایت امام فرمودند کسی که ظریف باشد و نکات را رعایت کند به رمد مبتلا نمی‌شود پس می‌توان گفت که علت رمد آلودگی است.

اولین پیشگیری برای رمد گرفتن ناخن در روز پنج‌شنبه است، در روایت آمده: «تقليم الأظافر يوم الخميس يدفع الرمد»[2] یعنی «ناخن گرفتن در روز پنج‌شنبه رمد را دفع می‌کند.» البته این عمل باید مستمر انجام شود.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «من أدمن أخذ أظفاره كل خميس لم ترمد عينه»[3] یعنی «کسی که ادمان کند ناخن گرفتن در هر پنج‌شنبه، مبتلا به رمد نمی‌شود»

همچنین در روایت از امام صادق (ع) آمده: «انه كان يقلم اظفاره كل خميس يبدأ بالخنصر الايمن ثم يبدأ بالايسر وقال فعل ذلك كان اخذ امانا من الرمد.»[4] یعنی «(امام صادق (ع)) ناخن‌هایش را در هر پنج‌شنبه می‌گرفت، از انگشت کوچک دست راست شروع می‌کرد سپس از انگشت کوچک دست چپ شروع می‌کرد، و امام فرمودند کسی که این کار را انجام می‌دهد، مانند کسی است که امان نامه بگیرد از رمد.»

ممکن است منظور از هر پنج‌شنبه، هر هفته یک بار باشد و روز پنج‌شنبه خصوصیتی نداشته باشد، اگر بپذیریم که زمان در بیماری و درمان تأثیر دارد می‌توانیم برای پنج‌شنبه خصوصیت قائل شویم.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «من اقتص في يوم الاربعاء يبتدئ من الابهام إلى الخنصر امن من الرمد»[5] یعنی «کسی که ناخن‌هایش را در روز چهارشنبه بگیرد و از انگشت شست شروع کند تا انگشت کوچک، از رمد ایمن می‌شود.»

در روایت دیگری از امام صادق (ع) آمده: «من قلم أظافيره يوم الاربعاء فبدأ بالخنصر الايسر كان له أمان من الرمد.»[6] یعنی «کسی که ناخن‌هایش را در روز چهارشنبه بگیرد و از انگشت کوچک دست چپ شروع کند، این برای او ایمنی از رمد است.»

دو روایت اخیر خیلی معتبر نیستند و با روایات قبلی اختلافاتی دارند، البته باهم تنافی ندارند، و می‌توان از هر دو روایت استفاده کرد که ناخن گرفتن هم در چهارشنبه و هم در پنج‌شنبه پیشگیری از رمد است، البته نمی‌توان نتیجه گرفت که هیچ تفاوتی بین روزهای دیگر هفته نیست.

در روایتی آمده: «من اخذ من اظفاره كل خميس لم ترمد عيناه، ومن اخذها كل جمعة خرج من تحت كل ظفر داء»[7] یعنی «کسی که ناخن‌هایش را در روز پنج‌شنبه بگیرد مبتلا به رمد نمی‌شود، و کسی در روز جمعه ناخن‌هایش را بگیرد از زیر هر ناخنی یک بیماری خارج می‌شود.» از این روایت معلوم می‌شود که هر روز خصوصیت خود را دارد.

همان طور که در روایات دیگر آمده زیر ناخن محل قرار گرفتن شیاطین یا همان میکروب‌ها است و مرتب تاخن گرفتن و رعایت پاکیزگی باعث ایمنی از رمد می‌شود پس می‌توان گفت که علت رمد میکروب و آلودگی است.

دومین پیشگیری مسح دو چشم بعد از شستن دستان است که روایت آن قبلاً ذکر شد.

سومین پیشگیری مسح صورت با سوره حمد است، اگر کسی که عطسه می‌زند در دستش سوره حمد بخواند و صورتش را مسح کند، این پیشگیری از رمد است.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الحمد: من قرأها إذا عطس مرة ومسح بها وجهه، أمن من الرمد، والصداع، والبياض في العين، والجرب، والكلف، والرعاف»[8] یعنی «کسی که سوره حمد را می‌خواند یک بار، اگر عطسه کند، و صورتش را مسح کند ایمن می‌شود از رمد، و از میگرن، و سفیدی چشم، و گری، و لکه‌های سیاه در صورت و بدن، و خون‌دماغ شدن.» انسان طبیعتاً هنگام عطسه دست را جلوی صورت می‌گیرد و دست رطوبتی که در نتیجه عطسه خارج می‌شود با دست برخورد می‌کند و معلوم نیست که مراد در این روایت مسح صورت با همین دست است یا اینکه دست را باید پاک نمود و بعد سوره حمد خواند و مسح کرد، پذیرفتن اینکه به همان صورت و با رطوبت ناشی از عطسه صورت مسح شود، مشکل ولی این احتمال وجود دارد، از طرفی در این مورد فقط همین یک روایت موجود است و روایات دیگر در دست نیست. از آنجا که آب دهان خاصیتی ندارد و نوعاً مملو از میکروب است پس بهتر این است که با دست خشک و پاک این کار انجام شود.

در روایت آمده: «وارد بر امام صادق (ع) شدم و به او شکایت کردم از رمد، امام فرمودند آیا راه دقیق در پاکیزگی می‌خواهی؟ سپس فرمودند زمانی که دستانت را بعد از غذا میشویی ابروهایت را مسح کن و سه مرتبه این را بگو الحمد لله المحسن المجمل المنعم المفضل، من هم این کار را کردم و دیگر مبتلا به رمد نشدم.»[9]

این روایت مقید کرده به انجام این کار بعد از غذا و از این نکته استفاده می‌شود که اگر کسی غذا بخورد، باقی ماندن غذا دور دهان باعث جذب میکروب‌ها می‌شود و باعث بیماری می‌شود.

درمان دیگر نگاه کردن به قرآن، در کتاب المسلسلات آمده: «شخصی به محمد رازی از رمد شکایت کرد، (محمد رازی) گفت زیاد به قرآن نگاه کن، من هم به رمد مبتلا می‌شدم، از این امر به عبدالله بن مسعود (یکی از اصحاب پیامبر(ص)) شکایت کردم، و (عبدالله بن مسعود) گفتند که زیاد قرآن را نگاه کن، من مبتلا به رمد می‌شدم و از این امر به پیامبر (ص) شکایت کردم و پیامبر (ص) فرمودند زیاد به قرآن نگاه کن، من هم مبتلا به رمد می‌شدم و از این امر به جبرئیل شکایت کردم، (جبرئیل) فرمود زیاد به قرآن نگاه کن.» [10] نگاه کردن به قرآن هم درمان و هم پیشگیری است.

درمان دیگر سوره فصلت است، در روایت آمده: «من كتبها بماء المطر، ومحاها وسحق بمائها كحلا، واكتحل به، نفع من الرمد، والبياض، وماء العين.»[11] یعنی «کسی که سوره فصلت را با آب باران بنویسد و سپس آن را پاک کند و با آن آب سرمه‌ای را آسیاب کند، و سرمه بکشد، مفید است برای بیماری رمد، و سفیدی چشم، و آب چشم.» البته شاید این روایت نتیجه اجتهاد بعضی باشد.

پیشگیری هفتم نگاه کردن به خون اول حجامت است، در روایت آمده: «من احتجم فنظر الى أول محجمة دمه امن من الرمد الى الحجامة الاخرى»[12] یعنی «کسی که حجامت می‌کند سپس به اولین خونی که از او گرفته می‌شود نگاه کند، ایمن می‌شود از بیماری رمد تا حجامت بعدی.» مشابه این روایت را در مورد گردن‌درد هم داریم. در مورد این روایت دو احتمال وجود دارد یکی این که خود حجامت این خاصیت را دارد و احتمال دیگر اینکه اگر به خون اول حجامت نگاه کند از رمد ایمن می‌شود. از آنجا که نگاه کردن به قرآن، سبزه، صورت زیبا و ... در روایات آمده و برای آنها خواصی ذکر شده، شاید بتوان گفت که نگاه کردن به خون اول حجامت هم خاصیتی دارد و احتیاط در این است که هرگاه کسی حجامت کرد به خون اول هم نگاه کند.

درمان دیگر سرمه ابو جعفر (امام باقر (ع)) است، در روایت آمده: «فكتب إليه أبو الحسن (عليه السلام) ابتداء من عنده ما يمنعك من كحل أبي جعفر (عليه السلام) جزء كافور رباحي وجزء صبر اصقوطرى يدقان جميعا وينخلان بحريرة يكتحل منه مثل ما يكتحل من الإثمد الكحلة في الشهر تحدر كل داء في الرأس وتخرجه من البدن، قال: فكان يكتحل به فما اشتكى عينيه حتى مات.»[13] یعنی «امام کاظم (ع) به او (سلیم) نوشت چرا با سرمه امام باقر (ع) سرمه نمی‌کشی، یک جزء کافور ریاحی و یک جزء صبر اصقوطری، هر دو باهم آسیاب شوند و الک شوند با یک گاز، و با آن سرمه بکشند همان گونه که با اثمد سرمه می‌کشند، یک بار در ماه سرمه بکشند، هر بیماری که در سر است را خارج می‌کند و آن بیماری را از بدن خارج می‌کند، او هم ماهی یک بار سرمه می‌کشید، و مبتلا به بیماری چشم نشد تا از دنیا رفت.» شاید این پیشگیری شامل بیماری‌های دیگر سر از جمله میگرن و شقیقه و ... نیز شود، در مورد سرمه کافوری که شامل اثمد، کافور و صبر زرد است ذکر نشده چه مقدار استفاده شود ولی چون در این روایت برای کافور و صبر زرد ماهی یک بار توصیه شده، ما هم سرمه کافوری را ماهی یک بار توصیه می‌کنیم. و شاید بتوان گفت که روایت می‌گوید حداقل ماهی یک بار و می‌توان بیشتر هم استفاده کرد.