موضوع: درمان هم و غم و افسردگی

بعضی اعمال که انجام آنها به درمان غم و افسردگی کمک می‌کند

کمک به مسافر، امام صادق (ع) از پیامبر (ص) نقل می‌کند: «من أعان مؤمنا مسافرا نفس الله عنه ثلاثا وسبعين كربة، وأجاره في الدنيا من الهم والغم ونفس عنه كربه العظيم، قيل: يا رسول الله وما كربه العظيم؟ قال: حيث يغشى بأنفاسهم»[1] یعنی «کسی که به یک مؤمن مسافر کمک کند خداوند هفتاد و سه ناراحتی از او برطرف می‌کند، خدا او را از هم و غم پناه می‌دهد و غصه بزرگ را از او برطرف می‌کند، سؤال شد غصه بزرگ چیست؟ پیامبر (ص) پاسخ دادند زمانی است که نفس قطع می‌شود (یعنی زمان مرگ و جان کندن).»

وضو گرفتن قبل و بعد از غذا، امام صادق (ع) می‌فرمایند: « الوضوء قبل الطعام وبعده يزيدان في الرزق، وروي أن رسول الله صلى الله عليه وآله قال: أوله ينفي الفقر وآخره ينفي الهم»[2] یعنی «وضو گرفتن قبل از غذا و بعد از آن روزی را زیاد می‌کند و پیامبر (ص) فرموده‌اند اولی (وضو گرفتن قبل از غذا) فقر را برطرف می‌کند و دیگری (وضو گرفتن بعد از غذا) هم را برطرف می‌کند.» البته مراد از وضو صرفاً شستن دست و صورت و نهایتاً دهان است و لازم نیست مانند وضوی شرعی سر و پا مسح شود.

پوشیدن لباس‌های تمیز، امام علی (ع) می‌فرمایند: «النظيف من الثياب يذهب الهم والحزن وهو طهور للصلاة.»[3] یعنی «لباس‌های پاک، هم و حزن را برطرف می‌کند در عین اینکه طهارتی برای نماز است.» در روایت دیگر آمده: «غَسْلُ الثِّيَابِ يُذْهِبُ الْهَمَّ وَ الْغَمَّ»[4] یعنی «شستن لباس‌ها هم و غم را برطرف می‌کند.» منظور از شستن لباس، پوشیدن لباس تمیز است.

پوشیدن کفش زرد رنگ، حنان بن سدیر روایت می‌کند: «دخلت على أبي عبد الله عليه السلام وفي رجلي نعل سوداء فقال: يا حنان مالك وللسوداء أما علمت أن فيها ثلاث خصال: تضعف البصر، وترخي الذكر، وتورث الهم (ومع ذلك من لباس الجبارين) قال: فقلت: فما ألبس من النعال؟ قال: عليك بالصفراء فإن فيها ثلاث خصال: تجلو البصر، وتشد الذكر، وتدرء الهم وهي مع ذلك من لباس النبيين.»[5] یعنی «بر امام صادق (ع) وارد شدم و کفش سیاه پایم بود، امام فرمودند ای حنان چرا کفش سیاه می‌پوشی آیا نمی‌دانی که این سه اثر دارد، بینایی را ضعیف می‌کند، آلت مرد را سست می‌کند و باعث هم و غم می‌شود و نیز لباس جباران است، راوی می‌پرسد چه بپوشم؟ امام پاسخ دادند بر شما باد کفش زرد زیرا در آن سه خاصیت است، بینایی را جلا می‌دهد، آلت را تقویت می‌کند، هم و غم را برطرف می‌کند و لباس پیامبران است.» همانگونه که می‌بینید امروزه پوشیدن کفش مشکی رایج است و ضعف بینایی و سستی آلت و هم و غم نیز شیوع زیادی دارد، و درک رابطه اینها برای بشر کار ساده‌ای نیست مگر این که ائمه (ع) بیان کنند.

البته خُف (شبیه به جورابی که از پوست درست شده و مخصوص سفر است و امروزه نیست) استثنا شده است و می‌تواند سیاه باشد و بهترین رنگ برای کفش، زرد و سفید یا زرد متمایل به قرمز یعنی نارنجی است، البته تحقیقات بیشتر نشان می‌دهد که منظور زرد متمایل به سفید یعنی زرد روشن است.

نوشته روی انگشتر، امام مجتبی (ع) می‌فرمایند: «در خواب حضرت عیسی (ع) را دیدم، به او گفتم ای روح الله می‌خواهم روی انگشترم چیزی بنویسم، چه بنویسم؟ حضرت عیسی (ع) فرمودند بنویس لَا إِلَهَ إِلَّا الَّلهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، زیرا این هم و غم را برطرف می‌کند.»[6]

غذاهایی که هم و غم را برطرف می‌کند

انگور، در روایت آمده: «شكا نبى من الانبياء إلى الله الغم، فأمره بأكل العنب»[7] یعنی «یکی از پیامبران به سوی خداوند از هم و غم شکایت کرد، خداوند هم به او امر کرد که انگور بخورد.» و در روایت دیگری آمده: «إن نوحا (ع) شكا إلى الله الغم، فأوحى الله إليه أن كان العنب فانه يذهب بالغم»[8] یعنی «حضرت نوح (ع) از هم و غم به خدا شکایت کرد و خداوند هم به او امر کرد که انگور بخورد، زیرا انگور هم و غم را برطرف می‌کند.» امام صادق (ع) می‌فرمایند: «لما حسر الماء عن عظام الموتى، فرأى ذلك نوح (ع) جزع جزعا شديدا واغتم لذلك، فأوحى الله إليه أن: كل العنب الاسود ليذهب غمك»[9] یعنی «وقتی آب فروکش کرد و استخوان‌ها روی زمین باقی ماند و حضرت نوح (ع) این استخوان‌ها را دید و خیلی ناراحت شد و خداوند به او وحی فرمود که انگور سیاه بخور تا غمت برطرف شود.» مسعودی نقل می‌کند: «بعد از آنکه کشتی مستقر شد و حضرت نوح (ع) و یارانش از کشتی خارج شدند، وقتی استخوان‌ها را متفرق و روی زمین، از آن آب دید، غصه‌دار شد و گفت این هم اثر دعوتت (اشاره به نفرین کردن)، من بر خودم عهد بستم بعد از این بندگان خود را با طوفان عذاب نکنم، خدا به او امر فرمود که انگور سفید بخورد، و انگور را خورد و حزنش برطرف شد.»[10] اینکه در بعضی روایات بطور مطلق انگور آمده و در یکی انگور سیاه و دیگری انگور سفید، با هم تعارضی ندارد و از مثبتات هستند البته روایت اخیر مرسل است، در نهایت می‌توان گفت که انگور مقید به سیاه یا سفید بودن نیست و بطور کلی انگور این خاصیت را دارد که هم و غم را برطرف کند.

مویز یا کشمش، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكم بالزبيب فانه يكشف المرة ويذهب البلغم ويشد العصب ويذهب بالاعياء ويحسن الخلق، ويطيب الفم ويذهب بالغم.»[11] یعنی «بر شما باد خوردن کشمش، زیرا صفرا و سودا را برطرف می‌کند و بلغم را از بین می‌برد و عصب را تقویت می‌کند و احساس خستگی مفرط را از بین می‌برد و اخلاق را نیکو می‌کند و دهان را خوش‌بو می‌کند و غم را برطرف می‌کند.» در ورایت دیگری بجای کشمش، روغن زیتون آمده و ما هر دو را می‌پذیریم.

تربت امام حسین (ع)، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کسی که خاک تربت امام حسین (ع) را بخورد و به نیت شفا نخورد، مانند آن است که گوشت ما را خورده است، اگر کسی برای درمان نیاز به خوردن تربت امام حسین (ع) پیدا کرد، این را بگوید بسم الله وبالله، اللهم رب هذه التربة المباركة الطاهرة، ورب النور الذي انزل فيه، ورب الجسد الذي سكن فيه، ورب الملائكة الموكلين به، اجعله لي شفاء من داء كذا وكذا، و یک جرعه آب بنوشد و بگوید اللهم اجعله رزقا واسعا، وعلما نافعا، وشفاء من كل داء وسقم، همانا خدا هر بیماری و مشکلی که داری و هم و غم را برطرف می‌کند.»[12] بنابر آنچه در روایات آمده قدر متیقن تربت، فاصله بیست و پنج یارد (دوازده و نیم متر) از قبر می‌باشد البته در روایات یک میل تا سه یا چهار میل هم آمده ولی معتبرترین روایت همان قدر متقین است. بطور کلی خوردن خاک حرام است و میکروب دارد ولی خوردن تربت امام حسین (ع) برای درمان اشکالی ندارد و همچنین به علت وجود ملائکه شیاطین و میکروب در آن راه ندارند ولی اگر از محوته خارج شود باید آن را در ظرفی محفوظ بخوبی نگه‌داری کرد وگرنه خاصیت خود را از دست می‌دهد.

گوشت دراج یا بلدرچین، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «إذا وجد أحدكم غما أو كربا لا يدري ما سببه فليأكل لحم الدراج»[13] یعنی «کسی که به غم سنگین و پایدار مبتلا شود و نمی‌داند علت چیست، گوشت بلدرچین بخورد.»

میوه به، امام باقر (ع) می‌فرمایند: « السفرجل يذهب بهم الحزين.»[14] یعنی «به هم و غم محزون را برطرف می‌کند.» همچنین پیامبر (ص) می‌فرمایند: « من أكل سفرجلا ثلاثة أيام على الريق صفا ذهنه وامتلاء جوفه حكما وعلما ووقى من كيد إبليس وجنوده.»[15] یعنی « کسی که سه روز ناشتا به بخورد، ذهنش صاف می‌شود و درونش از حکمت و علم پر می‌شود و از شر ابلیس و سربازانش در امان خواهد بود.» رابطه بین به و فوایدی که گفته شد این است که به قلب را تقویت می‌کند، و وقتی قلب تقویت شود مغر هم تقویت می‌شود. خوردن یک عدد به، در هر ناشتا کافی می‌باشد و لازم نیست که حتماً در فصل آن خورده شود.

اسباب هم و غم

باید توجه داشت که اموری سبب هم و غم می‌شوند و بیشتر از همه گناه، در روایت آمده: «إن العبد إذا كثرت ذنوبه ولم يكن عنده من العمل ما يكفرها ابتلاه بالحزن ليكفرها.»[16] یعنی «هر گاه بنده گناهانش زیاد شود و کار خوبی ندارد که این گناهان را پاک کند، خدا او را به حزن مبتلا می‌کند تا گناهانش را پاک کند.»

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «اغتم أمير المؤمنين عليه السلام يوما فقال: من أين أتيت فما أعلم أني جلست على عتبة باب، ولا شققت بين غنم، ولا لبست سراويلي من قيام، ولا مسحت يدي ووجهي بذيلي.»[17] یعنی «امیر المؤمنین (ع) دچار غم شدند و گفتند چه باعث شده که من غمناک شوم؟ یادم نیست که روی پاشنه در نشسته باشم، و از وسط گله گوسفند رد نشدم، و نه شلوار را ایستاده پوشید، و یادم نمی‌آید صورتم را با طرف پایین پیراهنم خشک کرده باشم.»

در روایت آمده: «وأصل الحزن في الطحال وأصل الفرح في الثرب والكليتين ومنهما عرقان موصلان إلى الوجه. فمن هناك يظهر الفرح والحزن فترى علامتهما في الوجه»[18] یعنی «ریشه حزن در طحال است و ریشه شادی در استخوان‌های کتف و در کلیه‌هاست و دو رگ از کلیه به صورت وصل است از آنجا که خوشحالی و حزن در صورت دیده می‌شود.» می‌دانیم که علت حزن غلبه سودا است و طحال سبب غلبه سودا می‌شود، وظیفه طحال خارج کردن سودا از بدن است و اگر کم‌کار شود بدن دچار غلبه سودا می‌شود، و اینکه کلیه ریشه خوشحالی است بیشتر مراد چربی اطراف کلیه می‌باشد که همان غده آدرنال است و اندروژن ترشح می‌کند و باعث قدرت بدن می‌شود. یکی از درمان‌های طحال خوردن تره است و درمان دیگر اگیر ترکی یا وج می‌باشد.

یکی دیگر از علل اندوه، غم و اندوه مؤمن در اثر غم و اندوه دیگر مؤمنان است مخصوصاً غم امام زمان (ع)، زیرا تمام مؤمنین از یک خاک سرشته شده‌اند و هرگاه مؤمن یا مؤمنانی دچار غم شوند دیگر مؤمنان هم دچار اندوه می‌شوند.