موضوع: جنون و ضعف مغز

شانزدهمین درمان جنون بخور حضرت مریم، این بخور درمان بیماری‌های صعب‌العلاج و بیماری‌هایی است که درمان ندارند مانند سی‌پی، صرع، جنون و آسیب‌ها و بیماری‌های ناشی از جن. در روایت آمده: «تأخذ لبانا، وسندروسا، وبزاق القمر، وكوز سندي، وقشور الحنظل، ومرا بري، وكبريتا أبيض، وكسرة داخل المقل، وسعد يماني، ويكسر فيه مر وشعر قنفذ، مبثوث بقطران شامي قدر ثلاث قطرات، تجمع ذلك كله ويضع بخورا، فإنه جيد نافع إن شاء الله.»[1] یعنی «کندر بگیر و سندروس و سنگ قمر و کور سندی و پوست هندوانه ابوجهل و مُر بَری و گوگرد سفید و شکستگی (تکه‌های) داخل مقل و سعد یمنی و مُر هم در آن خرد کن و موی جوجه‌تیغی که به قطران شامی آغشته شده به اندازه سه قطره، همه را باهم جمع کنید و از آن بخور بسازید (در آتش بسوزانید و از دودش استفاده کنید)، این داروی خوبی است و به خواست خدا منفعت دارد.» همانطور که در جلسه قبل هم ذکر شد نقل‌های متفاوت از این روایت وجود دارد، این نقل تنها نسخه‌ای است که در آن سنگ قمر آمده و با توجه به اینکه در کتب دیگر سنگ قمر برای این قبیل بیماری‌ها مفید معرفی شده می‌توان گفت که سنگ قمر صحیح است و مر بری هم به دلیل اینکه در پایان روایت به مر اشاره شده، احتمالاً صحیح نیست و به نظر می‌رسد که حزا بری به معنی جعفری وحشی یا مغدونس صحیح باشد که در نقل‌های دیگر آمده.

نقل دیگر این روایت چنین آمده: «تأخذ لبانا، وسندروسا، وبزاق الفم، وكور سندي وقشور الحنظل، وحزاء برى، وكبريتا أبيض، وكسرت داخل المقل وسعد يماني، ويكثر فيه مر، وشعر قنفذ ملتوت بقطران شامي قدر ثلاث قطرات يجمع ذلك كله وتصنع بخورا، فإنه جيد نافع إنشاء الله.»[2] یعنی «کندر بگیر و سندروس و آب دهان و کور سندی و پوست هندوانه ابوجهل و جعفری وحشی و گوگرد سفید و داخل مقل را بشکن و سعد یمنی و زیاد در آن مر بریز و موی جوجه‌تیغی که به قطران شامی آغشته شده به اندازه سه قطره، همه را باهم جمع کنید و از آن بخور بسازید، این داروی خوبی است و به خواست خدا منفعت دارد.»

با توجه به سه نقل که از این روایت ذکر شد می‌توان اینگونه جمع بندی که «تأخذ لبانا وسندروسا، وبزاق القمر، وكور سندي وقشور الحنظل، وحزاء برى، وكبريتا أبيض، وكسرة داخل المقل وسعد يماني، ويكسر فيه مر، وشعر قنفذ ملتوت بقطران شامي قدر ثلاث قطرات يجمع ذلك كله وتصنع بخورا، فإنه جيد نافع إنشاء الله.» یعنی «کندر بگیر و سندروس و سنگ قمر و کور سندی و پوست هندوانه ابوجهل و جعفری وحشی و گوگرد سفید و شکستگی داخل مقل و سعد یمنی و در آن مر خرد کن و موی جوجه‌تیغی که به قطران شامی آغشته شده به اندازه سه قطره، همه را باهم جمع کنید و از آن بخور بسازید، این داروی خوبی است و به خواست خدا منفعت دارد.» از آنجا که در دو نسخه آب دهان آمده هرچند احتمال تصحیف زیاد است ولی جهت احتیاط بهتر است که آب دهان شخص مبتلا هم در آتش بیاندازند، همچنین مر بری یا مر وحشی هم اضافه شود.

درمان هفدهم سنا است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «لو علم الناس ما في السنا لقابلوا كل مثقال منه بمثقالين من ذهب ، أما ، إنه أمان من البهق والبرص والجذام والجنون والفالج واللقوة. ويؤخذ مع الزبيب الاحمر الذي لا نوى له ويجعل معه هليلج كابلي وأصفر وأسود أجزاء سواء ، يؤخذ على الريق مقدار ثلاثة دراهم وإذا أويت إلى فراشك مثله، وهو سيد الادوية.»[3] یعنی «اگر مردم بدانند که در سنا چه خاصیتی وجود دارد، در مقابل هر مثقال سنا دو مثقال طلا می‌دادند، زیرا این پیشگیری است از بهق (سفیدی پوست) و پیسی و جزام و جنون و فلج و لقوه (انحراف صورت)، آن را (سنا) بگیرید و با مویز قرمز که هسته ندارد و هلیله کابلی و هلیله زرد و هلیله سیاه به اندازه مساوی، در ناشتا به اندازه سه درهم (ده گرم) و موقع خواب به همان اندازه مصرف شود و این سید داروها است.» بهترین سنا، سنا مکی است که برگ‌های درشت‌تر و تیره‌تری دارد و تأثیر آن بیشتر است، سنا دارویی است که به خاطر فواید و خواصش تقریباً در اکثر نسخه‌های طب اسلامی وجود داشته باشد، مقدار مصرف آن حداقل چهار گرم که حدوداً معادل دو قاشق غذاخوری است ولی برای بچه‌ای که خیلی کوچک یا نوزاد باشد یک قاشق چای‌خوری کافی است و بهترین روش استفاده دم کردن آن است و بهتر است که یک لیوان آب جوش به این چهار گرم اضافه شود و پس از ده دقیقه دم کردن (بیش از ده دقیقه دم کردن یا جوشاندن خاصیت آن را ازبین می‌برد) آب آن کامل خورده شود و لازم نیست که خود سنا هم خورده شود و بهتر است که در روز مصرف شود زیرا خواب خاصیت آن را مهار می‌کند، البته می‌توان به شکل پودر هم استفاده کرد، توجه شود که نباید از این دارو هر روز استفاده کرد زیرا روده‌ها دچار مشکل می‌شود و بهتر است هر سه روز یک بار یا هر هفته یک بار استفاده شود، البته گل سرخ هم که جزو داروهای اسلامی است را می‌توان به عنوان مصلح همراه سنا استفاده کرد تا دل‌پیچه را برطرف کند.

تمام موادی که در روایت ذکر شد باید پودر شوند البته هلیله زرد و هلیله کابلی باید ابتدا هسته‌اش جدا شود و بهتر است که مویز هم خشک باشد تا بتوان آسیاب کرد، این دارو یک درمان عام نیز می‌باشد و حداقل بیماری‌های ذکر شده در روایت را درمان می‌کند، مدت مصرف دارو بسته به بیماری و شدت آن متفاوت است یعنی بیمار تاجایی مصرف کند که درمان شود، چون خوردن دارو کمی سخت است می‌توان با آب یا عسل مخلوط کرد و مصرف نمود.

درمان هجدهم لبلاب (پیچک) است، گلی است که بر تنه درختان و ستون‌ها و نرده‌ها می‌پیچد و بالا می‌رود و دانه‌های درشت و گل زرد و برگ‌های شبیه برگ لوبیا دارد. در روایتی از عمرو بن ابراهیم آمده: «شكوت إلى الرضا (ع) مرة كنت أجد مما يأخذني منها شبيه الجنون وصداع غالب ، فقال : عليك بهذه البقلة التي تلتف ، فدقها فضعها على رأسك ومر أهلك فليضعوها على رؤوس صبيانهم فإنها نافعة لهم بإذن الله ، ففعلت فسكن عني الوجع. وتلك البقلة هي اللبلاب.»[4] یعنی «به امام رضا (ع) شکایت کردم از مره‌ای (غلبه سودا و صفرا البته بیشتر سودا مراد است) که با آن مواجه بودم و دچار حالتی شبیه جنون و غش کردن می‌شدم، امام فرمودند از این گیاهی که می‌پیچد بگیر و آن‌را بکوب و روی سر قرار بده و به خانواده هم دستور بده که این را روی سر بچه‌های خود بگذارند، این برای آن‌ها مفید است به اذن خداوند، من هم این کار را کردم و بیماری‌ام تسکین یافت و آن گیاه لبلاب است.» در این روایت اشاره شد که برای بچه‌ها هم از این گیاه استفاده شود در صورتی که بچه‌ها مبتلا نبودند، می‌توان گفت علت پیشگیری بوده زیرا احتمال ابتلا بچه‌ها از طریق وراثت وجود دارد، احتمال دیگر این است که چون همگی در شرایط مشابه و در یک خانه زندگی می‌کنند احتمال ابتلا برای بچه‌ها هم وجود دارد، نکته دیگر اینکه شخص گفته بیماری‌اش شبیه جنون است که احتمال دارد نخواسته باشد به جنون تصریح کند و یا شاید جنون را نمی‌شناخته همچنین بعضی احتمال داده‌اند که به جای صرع، صداع یعنی میگرن صحیح باشد و این دارو برای میگرن هم مفید باشد ولی چون در جای دیگر ندیدم این دارو برای سردرد معرفی شود بعید به نظر می‌رسد.

درمان نوزدهم کرفس است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكم بالكرفس، فإنه طعام إلياس واليسع ويوشع. وروي أنه يورث الحفظ، ويذكي القلب، وينفي الجنون والجذام والبرص.»[5] یعنی «بر شما باد کرفس، همانا این غذا الیاس (ع) و یسع (ع) و یوشع (ع) بود. و روایت شده از پیامبر (ص) سبب تقویت حافظه می‌شود و قلب را تیز می‌کند و جنون و جزام و پیسی را برطرف می‌کند.»

ضعف مغز

اگر آسیبی به مغز برسد و یا قصوری در کار مغز باشد آیا می‌توان آن‌را تقویت نمود؟ در طب امروز عقیده بر این است که آسیب مغز ترمیم نمی‌شود و نمی‌توان آن را بازسازی یا تقویت کرد، ولی در طب اسلامی روایت زیادی وجود دارد که توصیه‌هایی برای زیاد کردن مغز ذکر کرده‌اند، البته اگر زیاد شدن مغز را در اثر بزرگ شدن سلول‌های موجود بدانیم نه تکثر آن‌ها، در این صورت با عقیده طب امروزی منافاتی ندارد.

اولین درمان باقلا است، در روایت آمده: «أكل الباقلي يمخخ الساقين ويزيد في الدماغ ويولد الدم الطري.»[6] یعنی «باقلا مغز استخوان را زیاد می‌کند و مغز را زیاد می‌کند و سبب تولید خون می‌شود.» در افرادی که دچار سرطان خون می‌شوند، مغز استخوان توانایی تولید گلبول را از دست می‌دهد و مصرف باقلا برای آن‌ها مفید است. افرادی که به باقلا حساسیت دارند معمولاً صفراوی هستند و بیشتر این حساسیت به علت کود شیمیایی است که استفاده می‌کنند. شایعاتی وجود دارد که باقلا باعث کودنی، قساوت قلب و فراموشی می‌شود ولی روایات ما عکس آن را می‌گویند و اشاره می‌کند که مغز را زیاد می‌کند. باقلا را آب پز کرده و هر دو پوست آن‌را مصرف کنند به جز سیاهی روی سر آن که خوب نیست.

دومین درمان کدو تنبل است، در روایت درباره کدو تنبل آمده: «فإنه يزيد في الدماغ والعقل.»[7] یعنی «مغز و عقل را زیاد می‌کند.» انواع کدو از یک خانواده هستند و خواص مشابه دارند.

سومین درمان سداب است، در روایت آمده: «ذكر السداب فقال: أما إن فيه منافع: زيادة في العقل وتوفير في الدماغ غير أنه ينتن ماء الظهر.»[8] یعنی «در محضر امام از سداب یاد کردند و امام فرمودند در آن فوایدی است عقل را زیاد می‌کند و مغز را بزرگ می‌کند و آب کمر را بد بو می‌کند.» سداب فواید زیادی دارد از جمله برای گوش هم مفید است، سداب برگ یک گیاه است آن‌را باید پودر کرد و یک قاشق مرباخوری در شب مصرف کرد.

چهارمین درمان روغن‌مالی است، در روایت آمده: «الدهن يلين البشرة ويزيد في الدماغ ويسهل مجاري الماء ويذهب القشف ويسفر اللون»[9] یعنی «روغن پوست را نرم می‌کند و مغز را زیاد می‌کند و مجاری آب را آسان می‌کند و سیاهی (لکه‌های سیاه) پوست را برطرف می‌کند و رنگ انسان را روشن می‌کند.» احتمالاً مراد از مجاری آب همان مجاری عرق است و شاید مراد رگ‌های خونی باشد چون در روایت داریم که رگ‌های خونی مانند مجاری آب در طبیعت است، به عقیده بنده بیشتر مراد باز شدن رگ‌های خونی است که رسیدن خون به پوست را آسان می‌کند و سبب رسیدن رطوبت به پوست و نرمی پوست و تقویت مو می‌شود، بهترین روغن، روغن بنفشه است.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «دهن البنفسج يرزن الدماغ.»[10] یعنی «روغن بنفشه مغز را سنگین می‌کند.» با توجه به روایت مقدار مغر بیشتر می‌شود البته اگر برای شخص گفته شود به معنی وقار است ولی چون روایت در مورد مغز است منظور همان وزن است.