موضوع: سردرد و سرگیجه

در روایات برای درمان میگرن و سردرد هم دعا و هم دارو معرفی شده است.

نهمین درمان میگرن داروی مرکب هفت یا داروی شافیه است، داروی شافیه همان داروی حضرت موسی (ع) است، بهترین فصل برای تهیه این دارو فصل بهار است و ترکیبی از سیر، شیر، روغن زرد، عسل، سیاه‌دانه، فلفل و مرزنجوش و باید از شیر گاوی استفاده شود که در طبیعت تغذیه می‌کند، وقتی داروی شافیه ساخته شد بلافاصله باید دفن شود زیر خاک، خاکستر یا جو، وگرنه خراب می‌شود، وقتی دفن شد هرماه که بگذرد بر خواص آن افزوده می‌شود و قابلیت درمان طیف بیشتری از بیماری‌ها را پیدا می‌کند، اگر پنج ماه گذشته باشد درمان میگرن است.

در روایت آمده: «وإذا اتى عليه خمسة اشهر يؤخذ دهن بنفسج أو دهن خل ويؤخذ من هذا الدواء نصف عدسة تداف بالدهن ويسعط به صاحب الصداع المطبق»[1] یعنی «زمانی پنج ماه بر آن گذشت، روغن بنفشه یا روغن گل سرخ بگیرید و از داروی شافیه به‌اندازه نصف عدس بگیرید و در روغن حل کنید و در بینی فرد مبتلا به میگرن بریزید.» عبارت «دهن خل» که در روایت آمده صحیح نیست و درست «دهن جل» به معنی روغن گل سرخ است. هر بار که بخواهند روغن در بینی بریزند باید نصف عدس از دارو را در دو یا سه قطره از روغن حل کرد (جمعاً چهار قطره) و در هر سوراخ بینی در قطره ریخت نه اینکه نصف عدس را در مقداری روغن حل کنند و یک قطره درست کنند و در طول زمان از آن استفاده کنند، البته یک‌بار استعمال کافی است و شاید در بعضی موارد دو بار نیاز شود، این درمان بسیار مؤثر است و حتی میگرن سخت را هم درمان می‌کند.

دهمین درمان تربت امام حسین (ع) است، در روایتی درباره سردرد آمده: «از تربت امام حسین (ع) بگیرید و با آب حل کنید و در یک ظرف شیشه‌ای با قلم آهنی بنویسد و بشویید و به کسی بدهید که درد دارد ﴿سلام قولا من رب رحيم﴾، حسبي الله ونعم الوكيل ، طه ﴿ما أنزلنا عليك القرآن لتشقى﴾، ﴿إن الله يمسك السموات الاية﴾، ﴿يريد الله أن يخفف عنكم﴾، ﴿الان خفف الله عنكم﴾، ﴿قلنا يا نار كوني بردا وسلاما على إبراهيم﴾، ادرأ عن فلان ابن فلانة الحر والبرد والمليلة وجميع الالام والاسقام والاعراض والامراض والاوجاع والصداع ، طسم ، ﴿طس﴾ بأسماء الله ، ﴿حم عسق كذلك يوحي إليك وإلى الذين من قبلك الله العزيز الحكيم﴾ ولا حول ولا قوة إلا بالله العلي العظيم والحمد لله رب العالمين وصلواته على سيدنا محمد النبي وآله الطاهرين ، يا من تزول الجبال ولا يزول صل على محمد وآل محمد وأزل كل ما بفلان بن فلانة من مرض وسقم وألم إنك على كل شيء قدير وحسبنا الله وحده وصلاته على محمد النبي وآله أجمعين.»[2] این روایت دو مشکل دارد یکی اینکه این روایت از کتاب مکارم الاخلاق است و این کتاب ازنظر سندی اعتبار ندارد، مشکل دیگر اینکه در روایات بسیار درباره آهن آمده که رجس (آلوده) است و از استفاده از آن نهی شده ولی می‌توان گفت که در این مورد استثنا شده، از طرف دیگر خود تربت امام حسین (ع) درمان کل بیماری‌ها است و نیازی به این روایت ندارد.

یازدهمین درمان یک نشره است، دعاهای درمانی انواعی دارد، عوذه، رقیه و نشره و شاید انواع دیگری هم باشد. بهترین درمان دعا است و در روایات معتبر درمان با دعا آمده. پیامبر (ص) می‌فرمایند: «لكل داء دواء»[3] یعنی «برای هر بیماری دوایی است.» و امام رضا (ع) درباره معنی این حدیث می‌فرمایند: «لكل داء دعاء»[4] یعنی «برای هر بیماری دعایی است.»

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کسی که از گردن‌درد شکایت دارد یا مبتلا به میگرن است یا احساس ادرار می‌کند (واقعاً ادرار ندارد) دستش را بر محل درد قرار دهد و بگوید أسكن سكنتك بالذي سكن له ما في الليل والنهار وهو السميع العليم.»[5] قرار دادن دست بر محل بیماری در رساندن اثرات درمانی نقش دارد و این در روایت دیگر نیز به‌طور مشابه تکرار شده است، این روایت در کتاب کافی آمده که از معتبرترین کتاب‌های شیعه است و از این نظر کاملاً قابل‌اعتماد است. استفاده از دعا برای درمان علاوه بر درمان یاد خدا را نیز به همراه دارد و هدف از بیماری هم همین است یعنی خدا انسان را مبتلا می‌کند تا انسان از غفلت خارج شود و خدا را یاد کند و به سمت او بازگردد. در روایت آمده: «هل تعرفون طول البلاء من قصره؟ قلنا: لا، قال: إذا الهم أحد كم الدعاء عند البلاء فاعلموا أن البلاء قصير.»[6] یعنی «امام صادق (ع) سؤال کردند آیا می‌شناسید بلای (بیماری) طولانی‌مدت را از کوتاه‌مدت؟ پاسخ دادیم نه، امام فرمودند اگر به کسی از شما الهام شود که موقع بلا دعا کند، بداند که بلا (بیماری) کوتاه‌مدت است.»

استفاده از داروهای شیمیایی علاوه بر هزینه عوارض زیادی هم دارد و عامل بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج امروزی مانند سرطان مصرف این قبیل داروها است ولی استفاده از دعا این مشکلات را ندارد و حتی امروزه در غرب هم دعا را به‌عنوان یک روش درمانی پذیرفته‌اند.

دوازدهمین درمان یک عوذه است، امام علی (ع) می‌فرمایند: «این عوذه‌ای است که جبرئیل (ع) با آن بر پیامبر (ص) نازل‌شده درحالی‌که پیامبر (ص) مبتلا به میگرن می‌شدند و فرمود ای محمد تعویذ کن میگرن خود را با این عوذه، خداوند (درد را) بر شما سبک می‌کند، ای محمد کسی که تعویذ می‌کند با این عوذه هفت مرتبه روی هر دردی که مبتلا است، خداوند از او محافظت می‌کند، روی محل درد مسح کن و این را بگو بسم الله ربنا الذي في السماء تقدس ذكره، ربنا الذي في السماء والارض امره نافذ ماض كما ان امره في السماء اجعل رحمتك في الارض واغفر لنا ذنوبنا وخطايانا رب الطيبين الطاهرين انزل شفاء من شفائك ورحمة من رحمتك على فلان ابن فلانة وتسمى اسمه.»[7] در پایان عوذه باید به‌جای فلان نام شخص و به‌جای فلانه نام مادر شخص بیمار را گفت، چون این عوذه را جبرئیل آورده می‌توان آن را عوذه جبرئیل نامید. این روایت در کتاب طب الائمه آمده که بسیار معتبر است، این کتاب به امام عرضه‌شده و امام پس از تغییراتی مطالب آن را تأیید نموده‌اند.

سیزدهمین درمان فاتحه و معوذتین است، در روایت آمده: «كان رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم إذا كسل أو اصابته عين أو صداع بسط يديه فقرأ فاتحة الكتاب والمعوذتين ثم يمسح بهما وجهه فيذهب عنه ما كان يجد.»[8] یعنی «هرگاه پیامبر (ص) کسل می‌شد یا چشم‌زخمی به او می‌رسید یا مبتلا به میگرن می‌شد دست‌هایش را باز می‌کرد و سوره حمد و معوذتین را می‌خواندند سپس صورتش را با دودست مسح می‌کرد و آنچه به او رسیده بود برطرف می‌شد.»

پیامبر (ص) می‌فرمایند: «إذا أصاب أحدكم صداع أو غير ذلك فبسط يديه وقرأ فاتحة الكتاب و قل هو الله أحد والمعوذتين ومسح بهما وجهه»[9] یعنی «هر کس از شما که مبتلا به میگرن یا چیز دیگر شود، دستانش را باز کند و سوره حمد را بخواند و سوره توحید و معوذتین و صورتش را با دودست مسح کند.»

چهاردهمین درمان سر بستن است، در روایت آمده: «لا بأس بأن يعصب المحرم رأسه من الصداع»[10] یعنی «اشکالی ندارد که مُحرم وقتی میگرن دارد سرش را ببندد.» بستن سر برای سردرد در بین مردم معمول است و این روایت انجام این کار را تأیید کرده زیرا بستن سر برای مُحرم جایز نیست و اگر این کار فایده نداشت اجازه به آن داده نمی‌شد.

در حدیث قدسی آمده: «لولا أن يجد عبدي المؤمن في قلبه لعصبت رأس الكافر بعصابة حديد، لا يصدع رأسه أبدا.»[11] یعنی «اگر بنده مؤمن ناراحت نمی‌شد، سر کافر را با سربند آهنی می‌بستم تا هیچ‌وقت مبتلا به میگرن نشود.» از این روایت استفاده می‌شود که بستن سر برای سردرد مفید است و مراد از بستن با سربند آهنی، محکم بستن سر است.

شقیقه

شقیقه نوعی سردرد است و تفاوت آن با میگرن این است که میگرن دردی در دو طرف سر است ولی شقیقه دردی در یک‌نیمه سر است یا نیمه راست یا نیمه چپ.

در روایات سفارش‌هایی برای پیشگیری و درمان شقیقه آمده است.

اولین پیشگیری خوردن پنج جرعه آب گرم قبل از ورود به حمام است، در رساله ذهبیه آمده: «وإذا أردت دخول الحمام وأن لا تجد في رأسك ما يؤذيك فابدأ قبل دخولك بخمس جرع من ماء فاتر، فإنك تسلم - إنشاء الله تعالى - من وجع الرأس والشقيقة.»[12] [13] یعنی «هرگاه خواستی به حمام وارد شوی و به مبتلا به سردرد نشوی، قبل از ورود به حمام پنج جرعه آب ولرم بخور، زیرا درمان خواهی شد از سردرد و شقیقه.» با انجام این کار بدن از درون گرم می‌شود و آماده ورود به حمام می‌شود.

دومین درمان خوردن ماهی تازه است، در روایت آمده: «ومن خشي الشقيقة والشوصة فلا يؤخر أكل السمك الطري صيفا وشتاء.»[14] یعنی «کسی که از شقیقه و شوصه (درد دنده‌ها) رنج می‌برد، خوردن ماهی تازه را به تأخیر نیاندازد چه در تابستان و چه در زمستان.» شوصه با درد پهلو تفاوت دارد، شوصه دردی سطحی است و از درمان‌های آن مالیدن داروی جامع با آب زعفران بر محل درد است.

سومین درمان شستن پا با آب سرد هنگام خروج از حمام است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «اغسلوا أرجلكم بعد خروجكم من الحمام فإنه يذهب بالشقيقة وإذا خرجت فتعمم.»[15] یعنی «زمانی که از حمام خارج می‌شوی پاها را با آب بشوی.» در حمام‌های قدیم حوضی لز آب سرد نزدیک در بود که هنگام خروج پا را در آن می‌شستند، البته در روایت دقیقاً به آب سرد اشاره نشده است.

چهارمین درمان داروی شافیه است، در روایت آمده: «فإذا اتى عليه ستة اشهر يؤخذ منه قدر عدسة يسعط به صاحب الشقيقة بالبنفسج في الجانب الذي فيه العلة وذلك على الريق من أول النهار»[16] یعنی «هرگاه این دارو شش‌ماهه شد (شش ماه از دفن آن زیر جو، خاک یا خاکستر گذشت) به‌اندازه یک عدس بگیرد و کسی که شقیقه دارد با روغن بنفشه (حل کند) و در سوراخ بینی و در سمتی که سر درد می‌کند بریزد، در ناشتا و اول روز.» هم روغن بنفشه و هم داروی شافیه درمان شقیقه هستند و این دارو اگر خوب درست‌شده باشد درمان فوری و قطعی است.

پنجمین درمان حرز امام جواد (ع) است، حرز امام جواد (ع)[17] خواصی دارد که یکی از آن‌ها درمان شقیقه است.

ششمین درمان یک‌دانه و نصف نخود سفید است، در مکارم الاخلاق آمده: «برای شقیقه این آیه را بخوانید ﴿رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ﴾، اگر درمان نشد یک‌دانه و نصف نخود سفید را خوب آسیاب کنید و سه مرتبه سوره توحید بر آن بخوانید و به بیمار بدهید با آب بخورد.»[18] حمص در عربی یعنی نخود ولی در روایتی آمده که مراد از حمص همان عدس است ولی چون در اینجا گفته سفید (حمص البیضا) بنابراین منظور همان نخود است زیرا نخود دو نوع سیاه و سفید دارد.

هفتمین درمان همان دعاهای درمان میگرن که برای شقیقه هم قابل‌استفاده است.

هشتمین درمان دعایی که مخصوص شقیقه است، در روایتی از کتاب طب الائمه آمده: «به امام باقر (ع) شکایت کردم از بیماری شقیقه که هفته‌ای یک یا دو بار به آن مبتلا می‌شدم، امام فرمودند دستت را بر آن‌طرف که درد می‌کند قرار بده و بگو يا ظاهرا موجودا ويا باطنا غير مفقود اردد على عبدك الضعيف اياديك الجميلة عنده واذهب عنه ما به من اذى انك رحيم ودود قدير، سه مرتبه بگو، انشا الله خوب می‌شوی.»[19]

نهمین درمان دو آیه است، امام رضا (ع) می‌فرمایند: «بسم الله الرحمن الرحيم ، ﴿ربنا لا تزغ قلوبنا بعد إذ هديتنا وهب لنا من لدنك رحمة إنك أنت الوهاب ، ربنا إنك جامع الناس ليوم لا ريب فيه إن الله لا يخلف الميعاد﴾، و این را بنویس اللهم إنك لست بإله استحدثناه ولا برب يبيده ذكره ولا معك شركاء يقضون معك ولا كان قبلك إله ندعوه ونتعوذ به ونتضرع إليه وندعك ولا أعانك على خلقنا من أحد فنشك فيك ، لا إله إلا أنت وحدك لا شريك لك ، عاف فلان بن فلانة وصل على محمد وأهل بيته.»[20]

سرگیجه

سرگیجه علل مختلف دارد یکی از علل زیادی و غلبه خون و گاهی به علت کمی خون و گاهی چربی خون است، کسی که دچار سرگیجه شود وقتی بایستد احساس می‌کند که همه‌چیز زیر پای او می‌چرخد و سقف می‌چرخد، اگر سرگیجه ناشی از کم‌خونی باشد وقتی شخص می‌ایستد بینایی او تار می‌شود و بعد از چند لحظه بینایی برمی‌گردد ولی اگر علت غلبه خون یا چربی خون باشد فقط احساس چرخش به وجود می‌آید.

اولین درمان سداب است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «من اكل السداب ونام عليه أمن من الدوار وذات الجنب.»[21] یعنی «کسی که سداب بخورد و بخوابد ایمن می‌شود از سرگیجه و التهاب ریه.» مقدار هم کافی است به مقدار صدق باشد و موقع خواب درون شخص سداب باشد. سداب گیاهی شبیه آویشن است که برگ‌های گرد و ریز دارد دانه‌های سبز و مثلثی شکل دارد و به همراه ساقه و برگ و دانه به فروش می‌رسد، نام دیگر آن فیجن است، سداب برای بیماری‌های گوش مفید است. برای تهیه روغن سداب ابتدا سداب را در ظرف ریخته سپس روغن‌زیتون اصل و مرغوب بریزید تا جایی که روی سداب بیاید و آن را بپوشاند سپس روی شعله خیلی ملایم یا بخاری به مدت یک یا دو ساعت یا حتی شب تا صبح بگذارید، توجه شود که گرما باید ملایم باشد تا نسوزد، سپس آن را صاف کنید و برای بیماری‌های گوش استفاده کنید.