موضوع: بیماری‌های عمومی (تب و انواع آن)

بیماری‌های عمومی اختصاص به عضو خاصی ندارند، مانند تب، وبا، سرماخوردگی و ...

تب :

بحث امروز درباره تب است، البته در جلسات گذشته درباره اقدامات اولیه و اورژانسی برای پایین آوردن درجه تب مطالبی گفته شد ولی در این جلسه به معرفی انواع تب و درمان‌ها می‌پردازیم.

اولین نکته درمورد تب این است که عامل آن از بیرون وارد می‌شود و نوعاً به علت میکروب و ویروس است. در طب جدید برای تب تقسیماتی قائلند که به اعتبار توع باکتری یا ویروس و به اعتبار محل فعالیت باکتری یا ویروس می‌باشد ولی در طب اسلامی تقسیم انواع تب به اعتبار شدت و ضعف و به اعتبار روزهایی است که انسان به تب مبتلا شده است.

انواع تب :

۱- تب ربع: تبی که انسان یک روز مبتلا به تب می‌شود و دو روز تب برطرف می‌شود و روز چهارم برمی‌گردد. خطر تب به پیوستگی و تداوم آن است از این رو تب ربع خطرناک نیست زیرا در طی دو روزی که تب نیست بدن تجدید قوا می‌کند.

اما درمان تب ربع، در روایت آمده: «ما اختار جدنا صلوات الله عليه للحمى إلا وزن عشر دراهم سكر بماء بارد على الريق»[1] یعنی «پدربزرگ ما برای تب، اختیار نفرموده جز ده درهم (سی و دو و نیم گرم) شکر (شکر نیشکر طبیعی) با آب سرد در ناشتا.» در روایت دیگری آمده: «إنا أهل بيت لا نتداوى إلا بإفاضة الماء البارد يصب علينا وأكل التفاح»[2] یعنی «ما تب خود را درمان نمی‌کنیم مگر با آب سرد و سیب.» شاید به نظر بیاید که بین این دو روایت تعارض وجود دارد ولی روایت دیگری داریم که این تعارض را حل می‌کند و می‌گوید بهترین درمان برای تب ربع، شکر است. ابراهیم جعفی روایت می‌کند: «دخلت على أبي عبد الله عليه السلام فقال انى اراك شاحب الوجه قلت انا في حمى الربع وقال اين أنت عن المبارك الطيب اسحق السكر ثم خذه بالماء واشربه على الريق عند الحاجة الى الماء قال ففعلت فما عاد ت الي بعد»[3] یعنی «بر امام صادق (ع) وارد شدم، امام فرمود: چرا رنگت پریده، عرض کردم: من مبتلا به تب ربع هستم، امام فرمود: چرا از مبارک استفاده نمی‌کنی، شکر را آسیاب کن سپس آن را با آب حل کن و در ناشتا (البته در روایتی آمده شب) و زمانی که تشنه شدی بنوش. راوی می‌گوید: من هم همین کار را کردم و بعد از آن دوباره عود نکرد.» از این روایت معلوم می‌شود که بهترین درمان برای تب ربع است، از طرفی درمان تب با شکر فوری نیست و به چند روز زمان نیاز است پس این روش برای درمان تب ربع خوب است ولی برای تبی که شدت و تداوم دارد باید درمان دیگری استفاده کرد.

درمان دیگر برای تب ربع، فالوذجی است که با عسل درست شده باشد، فالوذج نوعی حلوا است که از روغن زرد، آرد، آب، عسل و زعفران ساخته می‌شود. امام هادی (ع) می‌فرمایند: «خير الاشياء لحمى الربع ان يؤكل في يومها الفالوذج المعمول بالعسل ويكثر زعفرانه ولا يؤكل في يومها غيره»[4] یعنی «بهترین چیز برای تب ربع این است که انسان در روز تب فالوذج بخورد، فالوذجی که با عسل درست شده و زعفرانش را هم زیاد کند، و در آن روز چیز دیگر نخورد.»

درمان دیگر رقیه است، حسن بن علی بن وشاء روایت می‌کند: امام رضا (ع) از من سؤال نمودند: چرا چهره‌ات زرد است، گفتم: این تب ربع است، بر من فشار آورده، امام فرمودند مرکب و کاغذ بیاورید و نوشتند «بسم الله الرحمن الرحيم أبجد هوز حطي عن فلان بن فلانة»[5] .

درمان دیگر عوذه است، حضرمی از امام کاظم (ع) نقل می‌کند: این دعا را برای او نوشت، که پسر او مبتلا به تب ربع می‌شد، و به او امر کردند که این را بر دست‌ها و پاهای پسرش بنویسد، بر دست راستش بنویسد «بسم الله جبرئیل» و بر دست چپ بنویسد «بسم الله میکائیل» و بر پای راست بنویسد «بسم الله اسرافیل» و بر پای چپ بنویسد «بسم الله لا يرون فيها شمسا ولا زمهريرا» و بین دو کتف بنویسد «بسم العزيز الجبار» و اگر شک داشته باشی مفید نیست[6] .

درمان پنجم رقیه‌ای مؤثر و مجرب است، از یونس بن یعقوب نقل شده: نزد امام صادق (ع) حاضر شدم دیدم که امام به یکی از شیعیان رقیه تب را می‌آموختند و من هم از آن شخص نوشتم؛ سوره حمد و توحید و قدر و آیة الکرسی را بخوان و با انگشت اشاره روی دو پهلوی کسی که تب دارد بنویس «اللهم ارحم جلده الرقيق وعظمه الدقيق من سورة الحريق يا أم ملدم ان كنت آمنت بالله واليوم الآخر فلا تأكلي اللحم ولا تشربي الدم ولا تنهكي الجسم ولا تصدعي الرأس وانتقلي عن فلان ابن فلانة الى من يجعل مع الله إلها آخر لا إله إلا الله تعالى الله عما يشركون علوا كبيرا»[7] .

درمان دیگر عوذه است، حسن بن ظریف نقل می‌کند: در دلم دو مسئله بود، می‌خواستم این را به امام هادی (ع) بنویسم، نوشتم اگر امام زمان (عج) قیام کند چگونه بین مردم قضاوت می‌کند، و یادم رفت در مورد تب ربع سؤال کنم، جواب آمد: سؤال کردی از قائم، امام زمان (ع) وقتی قیام کند با علم خود قضاوت می‌کند مانند حضرت داود (ع) و نیازی به بینه ندارد، و می‌خواستی درباره تب ربع سؤال کنی و یادت رفت، بر صفحه کاغذ بنویس ﴿قلنا يا نار كوني برداً وسلاما على إبراهيم﴾ و آویزان کن بر کسی که تب دارد به اذن خدا درمان می‌گردد[8] .

تب غب :

نوعی تب که یک روز درمیان فرد را مبتلا می‌کند و معلول غلبه صفرا است.

درمان اول عسل و سیاه‌دانه است و درمان دوم اصلاح غلبه صفرا با استفاده از چیزهایی که برای درمان غلبه صفرا مفید است و سفارش شده، همچنین نباید خود را خسته کنند و باید استراحت کنند، از سردی‌ها مانند شیرخشت، خرفه و کاسنی استفاده کنند.

در روایت آمده که از امام کاظم (ع) درباره تب غب پرسیدند، امام فرمودند: «يؤخذ العسل والشونيز ويلعق منه ثلاث لعقات فانها تنقلع وهما المباركان»[9] یعنی «سه قاشق مرباخوری عسل و سیاه‌دانه مصرف کنید، همانا تب غب ریشه‌کن می‌شود و این دو مبارک اند» توجه شود که در هر قاشق عسل باید هفت عدد سیاه‌دانه باشد.

تب ثلث :

نوعی تب که دو روز انسان را مبتلا می‌کند و روز سوم رها می‌کند، این نوع تب معلول غلبه سودا است و از تب غب و تب ربع شدیدتر است.

درمان آن همان درمان سودا است که عبارت است از افطیمون، عسل، استفراغ، فصد و استفاده مداوم از نوره، همچنین از مواد سودا زا نباید استفاده کرد مانند چغندر(لبو)، گوشت بز و امثال اینها.

البته درمان‌های عمومی هم مؤثر است ولی وقتی نوع تب برای ما مشخص باشد بهتر است از روش مخصوص به آن استفاده شود.

درباره عوارض سودا از وهب بن منبه نقل شده: از آن (حالت غیر طبیعی سودا) ناشی می‌شود، جذام و پیسی و خارش و تب ثلث[10] .

تب مطبق :

نوعی تب که به‌طور پیوسته انسان را مبتلا می‌کند و در طب جدید به آن تب تیفوسی می‌گویند، علت آن غلبه بلغم است و درمان آن نیز، درمان غلبه بلغم است، استفاده از طرفیل، عسل، کندر، ترب، شکر طبرزد، هاضوم (دارویی ترکیبی شامل زنیان، آویشن و سیاه‌دانه) و پرهیز از سردی‌ها مانند ماهی و ماست.

تب ورد :

نوعی تب که هر روز ساعاتی انسان را مبتلا و رها می‌کند. درمانش مالیدن قسط است، قسط نوعی گیاه است که سه نوع دارد، قسط هندی یا دریایی (بهترین نوع)، قسط تلخ (در مرتبه دوم) و قسط شیرین (در مرتبه سوم)، آن را باید آسیاب کرده و در آب حل کنند و به بدن بمالند تا تب برطرف شود.

تب حاره :

تب حاره علاوه بر پیوسته بودن شدید هم هست.