موضوع :اصحاب امام زمان در دوران غیبت کبری

سی نفر ملازمان امام زمان

بحث ما در مورد اصحاب امام زمان در دوران غیبت کبری بود. روایتی را بیان کردیم که مضمون آن این بود که سی نفر در دوران غیبت در خدمت امام زمان هستند.

ادامه بررسی دلالت روایت اول:

مرحوم مازندرانی می‌فرماید:[1] [2]

قوله (و لا بد فى غيبته من عزلة) اشارة الى الغيبة الكبرى لانه يعتزل فيها الناس جميعا، و فى بعض النسخ و لا له فى غيبته من عزلة و له وجه أيضا لانه بين الناس و يراهم ولا يرونه مع ظهور آثاره عليهم و وصول فوائده إليهم كما مر.

قوله (و نعم المنزل طيبة) طيبة بفتح الطاء و قد يقال طابة سمى النبي ^{صلی‌الله علیه و آله} بذلك المدينة من الطيب و هو الطهارة و قيل الطيب العيش بها و قيل الطيب ارضها قال الفاضل الامين الأسترآبادي يعنى أن طيبة و هى المدينة المعروفة منزله ^{علیه‌السلام} و كان يستأنس بثلاثين من أوليائه و يحتمل أن يكون هذا حاله فى الصغرى، أقول و مما يؤيد هذا ما مر فى باب الاشارة الى صاحب الزمان عن أبى هاشم الجعفرى قال: قلت لابى محمد ^{علیه‌السلام} جلالتك تمنعنى من مسألتك فتأذن لى أن أسألك؟ فقال: سل قلت يا سيدى هل لك ولد؟ فقال: نعم قلت:

فان حدث بك حدث فأين أسأل عنه؟ قال: بالمدينة و قيل: كان طيبة اسم محل هو منزله ^{علیه‌السلام} مع ثلاثين من أصحابه و هو ليس بمستوحش معهم، و قيل: يحتمل أن يكون المراد أنه ^{علیه‌السلام} على هيئة من سنة ثلاثون سنة أبدا و ما فى هذا السن من وحشة و اللّه أعلم.

قول امام ^{علیه‌السلام} ( و لا بد فی غیبته من عزلة) اشاره به غیبت کبری است چون در آن از همه‌ی مردم کناره می‌گیرند، و در بعضی از نسخه‌ها ( و لا له فی غیبته من عزلة) است و برای آن وجهی است چون ایشان بین مردم است و آن‌ها را می‌بیند و آن‌ها ایشان را نمی‌بینند با وجود ظهور آثار وجود ایشان بر آن‌ها و رسیدن فوائد ایشان به آن‌ها همانطور که گذشت.

و قول امام ^{علیه‌السلام} ( و نعم المنزل طیبة) طیبة به فتح طاء و طابه هم گفته شده است، پیامبر اکرم ^{صلی‌الله علیه و آله} مدینه را به این نام گذاشت، از طیب و آن طهارت است و گفته شده از آن جهت که زندگی آنجا خیلی خوش است، وگفته شده است از آن جهت که زمین آن پاک است، فاضل امین استرآبادی گفته است: طیبة که آن مدینه‌ی معروفه است، منزل امام ^{علیه‌السلام} است[3] و حضرت با سی نفر از اولیاء‌شان مأنوس هستند و محتمل است این مربوط به غیبت صغری باشد (روایت در این احتمال ظاهر نیست)، و از آنچه این مطلب را تأیید می‌کند، روایتی است که از ابی هاشم جعفری نقل شده که گوید: به امام حسن عسگری ^{علیه‌السلام} گفتم: جلالت شما مرا منع می‌کند از سوال در مورد شما پس اجازه می‌دهید سوال کنم؟ امام فرمودند: سوال کن گفتم: ای سرورم آیا فرزندی دارید؟ فرمودند: بله گفتم: بعد از رحلت شما، در کجا به دنبال امام بعد از شما باشیم؟ فرمودند: در مدینه

و گفته شده است: طیبه نام محلی است که محل سکونت امام ^{علیه‌السلام} به همراه سی نفر از اصحاب ایشان است و امام ^{علیه‌السلام} همراه آن‌ها وحشت و ترس تنهائی ندارد، و گفته شده است: محتمل است مراد این باشد که امام ^{علیه‌السلام} همیشه بر هیئت کسانی است که سی سال عمر دارند و در چنین سنی وحشتی نیست.

روایت دوم:

الف) متن روایت

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ النَّيْشَابُورِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ^{علیه‌السلام} قَالَ: لَا بُدَّ لِصَاحِبِ‌ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ‌ عُزْلَةٍ وَ لَا بُدَّ فِي عُزْلَتِهِ مِنْ قُوَّةٍ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ وَ نِعْمَ الْمَنْزِلُ طَيْبَة

ابو بصير از امام باقر ^{علیه‌السلام} نقل مى‌كند كه حضرت فرمودند: صاحب اين امر به ناچار كنارگيرى كرده و در عزلت خواهد بود و مى‌بايست در عزلت و تنهايى‌اش قوه و توانايى (نیرو) داشته باشد و با وجود سى نفر وحشت و ترس نيست، و طيبه خوب منزلى است.

ب) منابع روایت

1. الغيبة طوسي، ص162

2. مجمع البحرين، ج 2 ص 112- مرسل نقل می‌کند.

3. بحار الانوار، ج 52 ص 153 ب 23 ح 6- از غيبة طوسي.

4. معجم الأحاديث الإمام المهدي^{علیه‌السلام}، ج‌4، ص343

ج) بررسی سند روایت

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ النَّيْشَابُورِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ^{علیه‌السلام}

در مورد علی بن ابی حمزه بحث است اگر چه ما روایات او را قبول داریم.

روایت سوم:

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ^{علیه‌السلام}: لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ‌ إِحْدَاهُمَا قَصِيرَةٌ وَ الْأُخْرَى طَوِيلَةٌ الْغَيْبَةُ الْأُولَى لَا يَعْلَمُ بِمَكَانِهِ فِيهَا إِلَّا خَاصَّةُ شِيعَتِهِ وَ الْأُخْرَى لَا يَعْلَمُ بِمَكَانِهِ فِيهَا إِلَّا خَاصَّةُ مَوَالِيهِ.[4]

امام صادق ^{علیه‌السلام} فرمودند: براى قائم ^{علیه‌السلام} دو غيبت است: يكى كوتاه، ديگرى طولانى[5] ، در غيبت نخستين جز شيعيان خاص كسى از جايگاهش مطلع نمى‌شود و در غيبت دومى به جز موالی خاص آن حضرت كسى از محل آن حضرت آگاهى نخواهد داشت.

مرحوم مجلسی در مورد «خَاصَّةُ مَوَالِيهِ» می‌فرماید:[6]

" إلا خاصة مواليه" أي خدمه و أهله و أولاده أو الثلاثين الذين مضى ذكرهم، و في الغيبة الصغرى كان بعض خواص شيعته مطلعين على مكانه كالسفراء و بعض الوكلاء.

خاصة موالیه یعنی خدام و خانواده و اولاد یا سی نفری که ذکر آن‌ها گذشت، و در غیبت صغری، بعض خواص شیعیان ایشان بودند که بر مکان ایشان مطلع بودند مانند: سفراء و وکلای ایشان.

البته اثبات اهل و اولاد برای امام زمان آسان نیست.

مرحوم فیض می‌فرماید:[7]

كأنه يريد بخاصة الموالي الذين يخدمونه لأن سائر الشيعة ليس لهم فيها إليه سبيل

گویا به خاصة موالی اراده شده کسانی که ایشان را خدمت می‌کنند چون برای شیعه راهی برای رسیدن به امام ^{علیه‌السلام} نمی‌باشد.

نتیجه:

از روایات و مجموع آنچه بیان شد، به این نتیجه می‌رسیم که عده‌ای (موالی یا همان سی نفر) در دوران غیبت کبری همراه و در خدمت امام ^{علیه‌السلام} می‌باشند و جزء یاران و خواص حضرت هستند. گر چه از خصوصیات و ویژگی‌های آنان بی اطلاع هستیم.