درس مهدویت استاد طبسی

95/08/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:یاران امام زمان در دوران ظهور

حضرت دانیال و حضرت یونس علیهما‌السلام

ادامه بررسی شخصیت حضرت دانیال علیه‌السلام

رَوَى سَعْدُ بْنُ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ أُتِيَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ بِجَارِيَةٍ فَشَهِدَ عَلَيْهَا شُهُودٌ أَنَّهَا بَغَتْ وَ كَانَ مِنْ قِصَّتِهَا أَنَّهَا كَانَتْ يَتِيمَةً عِنْدَ رَجُلٍ وَ كَانَ لِلرَّجُلِ امْرَأَةٌ وَ كَانَ الرَّجُلُ كَثِيراً مَا يَغِيبُ عَنْ أَهْلِهِ فَشَبَّتِ الْيَتِيمَةُ وَ كَانَتْ جَمِيلَةً فَتَخَوَّفَت‌ الْمَرْأَةُ أَنْ يَتَزَوَّجَهَا زَوْجُهَا إِذَا رَجَعَ إِلَى مَنْزِلِهِ فَدَعَتْ بِنِسْوَةٍ مِنْ جِيرَانِهَا فَأَمْسَكْنَهَا ثُمَّ اقْتَضَّتْهَا بِإِصْبَعِهَا فَلَمَّا قَدِمَ زَوْجُهَا سَأَلَ امْرَأَتَهُ عَنِ الْيَتِيمَةِ فَرَمَتْهَا بِالْفَاحِشَةِ وَ أَقَامَتِ الْبَيِّنَةَ مِنْ جِيرَانِهَا عَلَى ذَلِكَ قَالَ فَرُفِعَ ذَلِكَ إِلَى عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ فَلَمْ يَدْرِ كَيْفَ يَقْضِي فِي ذَلِكَ فَقَالَ لِلرَّجُلِ اذْهَبْ بِهَا إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه‌السلام فَأَتَوْا عَلِيّاً وَ قَصُّوا عَلَيْهِ الْقِصَّةَ فَقَالَ لِامْرَأَةِ الرَّجُلِ أَ لَكِ بَيِّنَةٌ قَالَتْ نَعَمْ هَؤُلَاءِ جِيرَانِي‌ يَشْهَدْنَ عَلَيْهَا بِمَا أَقُولُ فَأَخْرَجَ عَلِيٌّ علیه‌السلام السَّيْفَ مِنْ غِمْدِهِ وَ طَرَحَهُ بَيْنَ يَدَيْهِ ثُمَّ أَمَرَ بِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنَ الشُّهُودِ فَأُدْخِلَتْ بَيْتاً ثُمَّ دَعَا بِامْرَأَةِ الرَّجُلِ فَأَدَارَهَا بِكُلِّ وَجْهٍ فَأَبَتْ أَنْ تَزُولَ عَنْ قَوْلِهَا فَرَدَّهَا إِلَى الْبَيْتِ الَّذِي كَانَتْ فِيهِ ثُمَّ دَعَا بِإِحْدَى الشُّهُودِ وَ جَثَا عَلَى رُكْبَتَيْهِ وَ قَالَ لَهَا أَ تَعْرِفِينِي أَنَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ هَذَا سَيْفِي وَ قَدْ قَالَتِ امْرَأَةُ الرَّجُلِ مَا قَالَتْ وَ رَجَعَتْ إِلَى الْحَقِّ وَ أَعْطَيْتُهَا الْأَمَانَ فَاصْدُقِينِي وَ إِلَّا مَلَأْتُ سَيْفِي مِنْكِ فَالْتَفَتَتِ الْمَرْأَةُ إِلَى عَلِيٍ‌ فَقَالَتْ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الْأَمَانَ عَلَى الصِّدْقِ فَقَالَ لَهَا عَلِيٌّ علیه‌السلام فَاصْدُقِي فَقَالَتْ لَا وَ اللَّهِ مَا زَنَتِ الْيَتِيمَةُ وَ لَكِنِ امْرَأَةُ الرَّجُلِ لَمَّا رَأَتْ حُسْنَهَا وَ جَمَالَهَا وَ هَيْئَتَهَا خَافَتْ فَسَادَ زَوْجِهَا فَسَقَتْهَا الْمُسْكِرَ وَ دَعَتْنَا فَأَمْسَكْنَاهَا فَاقْتَضَّتْهَا بِإِصْبَعِهَا فَقَالَ عَلِيٌّ علیه‌السلام اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ أَنَا أَوَّلُ‌ مَنْ‌ فَرَّقَ‌ بَيْنَ‌ الشُّهُودِ إِلَّا دَانِيَالَ ثُمَّ حَدَّ الْمَرْأَةَ حَدَّ الْقَاذِفِ وَ أَلْزَمَهَا وَ مَنْ سَاعَدَهَا عَلَى اقْتِضَاضِ الْيَتِيمَةِ الْمَهْرَ لَهَا أَرْبَعَ مِائَةِ دِرْهَمٍ وَ فَرَّقَ بَيْنَ الْمَرْأَةِ وَ زَوْجِهَا وَ زَوَّجَهُ الْيَتِيمَةَ وَ سَاقَ عَنْهُ الْمَهْرَ إِلَيْهَا مِنْ مَالِهِ فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فَحَدِّثْنَا يَا أَبَا الْحَسَنِ بِحَدِيثِ دَانِيَالَ النَّبِيِّ ع فَقَالَ إِنَّ دَانِيَالَ كَانَ غُلَاماً يَتِيماً لَا أَبٌ لَهُ وَ لَا أُمٌّ وَ إِنَّ امْرَأَةً مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَجُوزاً ضَمَّتْهُ إِلَيْهَا وَ رَبَّتْهُ وَ إِنَّ مَلِكاً مِنْ مُلُوكِ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانَ لَهُ قَاضِيَانِ وَ كَانَ لَهُ صَدِيقٌ وَ كَانَ رَجُلًا صَالِحاً وَ كَانَتْ لَهُ امْرَأَةٌ جَمِيلَةٌ وَ كَانَ يَأْتِي الْمَلِكَ فَيُحَدِّثُهُ فَاحْتَاجَ الْمَلِكُ إِلَى رَجُلٍ يَبْعَثُهُ فِي بَعْضِ أُمُورِهِ فَقَالَ لِلْقَاضِيَيْنِ اخْتَارَا لِي رَجُلًا أَبْعَثْهُ فِي بَعْضِ أُمُورِي فَقَالا فُلَانٌ فَوَجَّهَهُ الْمَلِكُ فَقَالَ الرَّجُلُ لِلْقَاضِيَيْنِ أُوصِيكُمَا بِامْرَأَتِي خَيْراً فَقَالا نَعَمْ فَخَرَجَ الرَّجُلُ وَ كَانَ الْقَاضِيَانِ يَأْتِيَانِ بَابَ الصَّدِيقِ فَعَشِقَا امْرَأَتَهُ فَرَاوَدَاهَا عَنْ نَفْسِهَا فَأَبَتْ عَلَيْهِمَا فَقَالا لَهَا إِنْ لَمْ تَفْعَلِي شَهِدْنَا عَلَيْكِ عِنْدَ الْمَلِكِ بِالزِّنَا لِيَرْجُمَكِ فَقَالَتِ افْعَلَا مَا شِئْتُمَا فَأَتَيَا الْمَلِكَ فَشَهِدَا عَلَيْهَا أَنَّهَا بَغَتْ وَ كَانَ لَهَا ذِكْرٌ حَسَنٌ جَمِيلٌ فَدَخَلَ الْمَلِكَ مِنْ ذَلِكَ أَمْرٌ عَظِيمٌ اشْتَدَّ غَمُّهُ وَ كَانَ بِهَا مُعْجَباً فَقَالَ لَهُمَا إِنَّ قَوْلَكُمَا مَقْبُولٌ فَأَجِّلُوهَا ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ ثُمَّ ارْجُمُوهَا وَ نَادَى فِي مَدِينَتِهِ احْضُرُوا قَتْلَ فُلَانَةَ الْعَابِدَةِ فَإِنَّهَا قَدْ بَغَتْ وَ قَدْ شَهِدَ عَلَيْهَا الْقَاضِيَانِ بِذَلِكَ فَأَكْثَرَ النَّاسُ الْقَوْلَ فِي ذَلِكَ فَقَالَ الْمَلِكُ لِوَزِيرِهِ مَا عِنْدَكَ فِي هَذَا حِيلَةٌ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا عِنْدِي فِي هَذَا شَيْ‌ءٌ فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ الثَّالِثُ رَكِبَ الْوَزِيرُ وَ هُوَ آخِرُ أَيَّامِهَا فَإِذَا هُوَ بِغِلْمَانٍ عُرَاةٍ يَلْعَبُونَ وَ فِيهِمْ دَانِيَالُ فَقَالَ دَانِيَالُ يَا مَعْشَرَ الصِّبْيَانِ تَعَالَوْا حَتَّى أَكُونَ أَنَا الْمَلِكَ وَ تَكُونَ أَنْتَ يَا فُلَانُ فُلَانَةَ الْعَابِدَةَ وَ يَكُونَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ الْقَاضِيَيْنِ الشَّاهِدَيْنِ عَلَيْهَا ثُمَّ جَمَعَ تُرَاباً وَ جَعَلَ سَيْفاً مِنْ قَصَبٍ ثُمَّ قَالَ لِلْغِلْمَانِ خُذُوا بِيَدِ هَذَا فَنَحُّوهُ إِلَى مَوْضِعِ كَذَا وَ الْوَزِيرُ وَاقِفٌ وَ خُذُوا هَذَا فَنَحُّوهُ إِلَى مَوْضِعِ كَذَا ثُمَّ دَعَا بِأَحَدِهِمَا فَقَالَ قُلْ حَقّاً فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تَقُلْ حَقّاً قَتَلْتُكَ قَالَ نَعَمْ وَ الْوَزِيرُ يَسْمَعُ فَقَالَ لَهُ بِمَ تَشْهَدُ عَلَى هَذِهِ الْمَرْأَةِ قَالَ أَشْهَدُ أَنَّهَا زَنَتْ قَالَ فِي أَيِّ يَوْمٍ قَالَ فِي يَوْمِ كَذَا وَ كَذَا قَالَ فِي أَيِّ وَقْتٍ قَالَ فِي وَقْتِ كَذَا وَ كَذَا قَالَ فِي أَيِّ مَوْضِعٍ قَالَ فِي مَوْضِعِ كَذَا وَ كَذَا قَالَ مَعَ مَنْ قَالَ مَعَ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَقَالَ رُدُّوا هَذَا إِلَى مَكَانِهِ وَ هَاتُوا الْآخَرَ فَرَدُّوهُ وَ جَاءُوا بِالْآخَرِ فَسَأَلَهُ عَنْ ذَلِكَ فَخَالَفَ صَاحِبَهُ فِي الْقَوْلِ فَقَالَ دَانِيَالُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ شَهِدَا عَلَيْهَا بِزُورٍ ثُمَّ نَادَى فِي الْغِلْمَانِ إِنَّ الْقَاضِيَيْنِ شَهِدَا عَلَى فُلَانَةَ بِالزُّورِ فَاحْضُرُوا قَتْلَهُمَا فَذَهَبَ الْوَزِيرُ إِلَى الْمَلِكِ مُبَادِراً فَأَخْبَرَهُ بِالْخَبَرِ فَبَعَثَ الْمَلِكُ إِلَى الْقَاضِيَيْنِ فَأَحْضَرَهُمَا ثُمَّ فَرَّقَ بَيْنَهُمَا وَ فَعَلَ بِهِمَا كَمَا فَعَلَ دَانِيَالُ بِالْغُلَامَيْنِ فَاخْتَلَفَا كَمَا اخْتَلَفَا فَنَادَى فِي النَّاسِ وَ أَمَرَ بِقَتْلِهِمَا[1]

سعد بن طريف از قول اصبغ بن نباته روايت مى‌كند كه: دختركى را به نزد عمر آوردند و شاهدان شهادت دادند كه وى زنا داده است، و قصّه از اين قرار بود كه اين دخترك يتيم در خانه مردى كه سرپرستى او را پذيرفته بود زندگى مى‌كرد كه زياد به مسافرت مى‌رفت، دختر يتيم بزرگ شد و چون زيباروى بود همسر مرد ترسيد كه چون شوهرش از سفر بازگردد او را به زنى بگيرد لذا تدبيرى انديشيد و زنانى را از همسايگان به منزل خويش دعوت كرد و دخترك را نگاه داشتند تا آن زن با انگشت خويش بكارت دخترك را برداشت، پس هنگامى كه شوهرش از سفر بازگشت از حال دختر پرسيد، زن گفت: قصه‌اش اينست كه زنا كرده است و همسايگان را شاهد آورد، و اين قضيه را به نزد عمر بن الخطاب بردند، حكم مسأله برايش روشن نشد لذا به علىّ بن أبى طالب علیه‌السلام ارجاع نمود، او را نزد على علیه‌السلام بردند و قصه را بازگفتند، حضرت از همسر آن مرد پرسيد: آيا دليلى بر اين مدعا دارى؟ زن گفت: آرى، همسايگان همه شاهدند، حضرت شمشير از غلاف بيرون كشيد و در مقابل نهاد، آنگاه امر كرد

كه هر يك از شاهدان را به اطاقى جداگانه ببرند، آن وقت عيال مرد را طلبيد و از هر درى با وى سخن گفت و زن جز همان حرف اوّل را باز نگفت و هر چه غير آن را ردّ كرد، پس حضرت فرمان داد او را به اطاق اوّلش بازگرداندند. بعد يك تن ديگر از شاهدان را طلبيد و خود به زانو نشست و رو به شاهد نموده فرمود: آيا مرا مى‌شناسى من علىّ بن أبى طالبم و اين شمشير من است؟ همسر آن مرد هر چه بود گفت، و به حقّ بازگشت و من او را امان دادم پس تو هم راست بگوى و إلّا شمشيرم را از خونت رنگين مى‌سازم، زن رو به على علیه‌السلام كرده گفت: يا امير المؤمنين راست را مى‌گويم و امان مى‌طلبم. امير المؤمنين علیه‌السلام فرمود: راست بگوى، زن گفت: نه بخدا سوگند اين دخترك يتيم كار زشت نكرده است اما زن آن مرد چون جمال و قامت اين دختر را ديد بر شوهر خود ترسيد مبادا به فساد افتد پس دختر را شراب نوشانيد و وى را مست ساخت و ما را صدا زد تا او را نگاه داريم و خود با انگشت بكارت او را برداشت. سخن كه به اينجا رسيد على علیه‌السلام فرمود: اللَّه اكبر الله اکبر، من اوّلين كسى هستم كه ميان شاهدان جدائى افكندم مگر دانیال نبی، سپس زن را حدّ قذف (نسبت نارواى فحشاء به كسى دادن) زد و او و ديگر زنان را كه در اين عمل زشت و جنايت شركت كرده بودند به دادن چهار صد

درهم مهر محكوم و ملزم ساخت، و زن و مرد را از هم جدا كرد، و دخترك را به همسرى آن مرد درآورده و از مال مرد براى او مهر قرار داد.

پس عمر بن الخطّاب توضيح حديث دانيال پيغمبر را از حضرتش تقاضا نمود و حضرت فرمود: آرى، دانيال كودك يتيمى بود كه پدر و مادر نداشت و پيرزنى عجوز از بنی اسرائیل كفالت و سرپرستى وى را به عهده گرفت و او را پرورش داد، و از سوى ديگر پادشاهى از پادشاهان بنى اسرائيل دو قاضى داشت، و نيز دوستى بسيار صالح و نيكو روش داشت كه داراى زوجه‌اى بسيار زيبا بود و گاهگاه نزد پادشاه مى‌آمد و با او صحبت مى‌داشت، تا اينكه پادشاه نيازمند به مردى شد كه او را به دنبال اموری بفرستد، از اين رو با آن دو تن قاضى اين موضوع را در ميان گذاشت و از آنها چنين كسى را خواست. آنها هر دو يك زبان همان مرد صالح را معرّفى كردند، پادشاه پذيرفت و مرد صالح را به آن سوى فرستاد مرد در هنگام رفتن هر دو قاضى را بر مواظبت از همسرش سفارش كرد، هر دو پذيرفتند و چون مرد رهسپار مقصد شد هر روز به منزل آن مرد گذر كرده احوال عيال وى را مى‌پرسيدند و كم‌كم عشق آن زن در دل آن دو افتاد و با وى در ميان نهادند زن ابا كرد و تندى نشان داد، به او گفتند: اگر امتناع ‌ورزى ما

عليه تو شهادت به عمل منافى عفّت نزد سلطان خواهيم داد تا حكم رجم و سنگسار تو را صادر نمايد، زن گفت: هر چه مى‌خواهيد انجام دهيد، قاضيان نزد پادشاه رفته شهادت به زناكارى آن زن دادند و او نيز نزد شاه داراى آبرو و حسن سيرت و رفتار پاك بود، شاه بسيار در فكر فرو رفت و اندوهش افزون شد چون به پاكى زن بسيار ايمان داشت بناچار به دو قاضى گفت: كلام شما مورد قبول است لكن سه روز مهلت دهيد تا ترتيب رجم و سنگسار او را بدهم، و در شهرش جارچى ندا كرد كه مردم براى رجم فلان زن پارسا در فلان روز گرد آئيد كه قاضيان عليه او شهادت به زناى محصنه داده‌اند و حرف در بين مردم منتشر شد و هر كس چيزى مى‌گفت، پادشاه با وزيرش در مورد پيدا كردن چاره‌اى براى روشن شدن درستى و نادرستى اين موضوع مشورت كرد، وزير گفت: نه، به خدا سوگند كه چاره و حيله‌اى سراغ ندارم. اين گذشت تا روز سوم شد و اين آخرين روز مهلت بود كه وزير سوار شد و از كوچه‌ها مى‌گذشت ناگهان چشمش به كودكانى افتاد كه پابرهنه مشغول بازى بودند و دانيال در ميان آنها بود و با صداى بلند كودكان را خواند و گفت: بيائيد تا من پادشاه شوم و به يكى ديگر گفت: تو آن زن پارسا باش و فلانى و فلانى آن دو قاضى شاهد، آنگاه خاكها را جمع كرد و بلنديى‌

بساخت و از چوب نى شمشيرى در دست گرفت و به كودكان گفت: دست اين (آنكه قاضى شده) را بگيريد و در گوشه‌اى پنهانش سازيد- و شخص وزير اكنون ناظر قضيّه است- و باز دستور داد آن قاضى ديگر را هم در جاى ديگرى پنهان نمودند.

آنگاه يكى از آن دو را خواست و گفت: تو بايد راست بگوئى و إلّا گردنت را با اين شمشير خواهم زد، گفت: راست خواهم گفت- وزير اكنون مشغول شنيدن است- دانيال گفت: به چه شهادت مى‌دهى بر اين زن؟ گفت: شهادت مى‌دهم كه زنا داده است. گفت: در چه روز؟ جواب داد: در فلان روز و فلان ساعت، پرسيد: در كجا؟ گفت: در فلانجا و فلان محلّ، پرسيد: با چه كسى؟ گفت: با فلانى پسر فلانى، دستور داد او را به جاى خويش بازگردانيد و ديگرى را حاضر كنيد او را به مكان اوّل برده و ديگرى را آوردند پس سؤالات را يكى پس از ديگرى از اين دومى نمود و جوابها مخالف هم بود و همه شنيدند و دانيال فرياد زد «اللَّه أكبر، اللَّه اكبر» اينان شهادت به دروغ دادند، سپس دانيال در ميان كودكان فرياد زد كه: «قاضيان شهادت دروغ در باره آن زن داده‌اند فردا همه براى قاضيان دروغگو حاضر شويد تا آن دو را بکشم»، وزير كه اين ماجرا را ديد خود را به سلطان رسانيد و قصّه را از ابتدا تا انتها براى سلطان بازگو

كرد، پادشاه نيز قاضيان را حاضر ساخت و همان طور آنها را از هم جدا كرد و تك تك بازپرسى نمود و كذب آنها ظاهر شد و امر كرد تا هر دو را بكشتند.

جریانی دیگر در مورد حضرت دانیال علیه‌السلام:

حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْقُرَشِيِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي رَافِعٍ عَنْ أَبِيهِ أَبِي رَافِعٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله علیه و آله إِنَّ جَبْرَئِيلَ علیه‌السلام نَزَلَ عَلَيَّ بِكِتَابٍ فِيهِ خَبَرُ الْمُلُوكِ مُلُوكِ الْأَرْضِ قَبْلِي وَ خَبَرُ مَنْ بُعِثَ قَبْلِي مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ وَ هُوَ حَدِيثٌ طَوِيل‌ وَ مَلَكَ بَعْدَهُ مهرقيه [مَهْرَوَيْهِ‌] بْنُ بُخْتَ‌نَصَّرَ سِتَّ عَشْرَةَ سَنَةً وَ عِشْرِينَ يَوْماً وَ أَخَذَ عِنْدَ ذَلِكَ دَانِيَالَ وَ حَفَرَ لَهُ جُبّاً فِي الْأَرْضِ وَ طَرَحَ فِيهِ‌ دَانِيَالَ‌ علیه‌السلام وَ أَصْحَابَهُ وَ شِيعَتَهُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَأَلْقَى عَلَيْهِمُ النِّيرَانَ فَلَمَّا رَأَى أَنَّ النَّارَ لَيْسَتْ تَقْرَبُهُمْ وَ لَا تُحْرِقُهُمْ اسْتَوْدَعَهُمُ الْجُبَّ وَ فِيهِ الْأُسُدُ وَ السِّبَاعُ وَ عَذَّبَهُمْ بِكُلِّ لَوْنٍ مِنَ الْعَذَابِ حَتَّى خَلَّصَهُمُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ مِنْهُ وَ هُمُ الَّذِينَ ذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ الْعَزِيزِ فَقَالَ جَلَّ وَ عَزَّ قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ النَّارِ ذاتِ الْوَقُودِ فَلَمَّا ...[2]

ابو رافع گويد رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: جبرئيل علیه‌السلام براى من كتابى آورد كه در آن اخبار پادشاهان و پيامبران و رسولان پيش از من بود- و آن حديثى طولانى است و ما آنجا را كه مورد نياز است از آن نقل مى‌كنيم- فرمود:....

و پس از آن مهرقيه فرزند بخت‌نصّر شانزده سال و بيست روز پادشاهى كرد و در مدّت پادشاهى خود دانيال علیه‌السلام را دستگير كرد و چاهى حفر كرد و دانيال و اصحاب و شيعيانش را در آن افكند و بر سر آنها آتش ريخت، امّا چون ديد كه آتش نزديك آنها نمى‌شود و آنها را نمى‌سوزاند ايشان را به چاه شيران و درندگان افكند و به هر شكل ممكن آنها را عذاب مى‌كرد و خداى تعالى آنها را از دست اين ظالم خلاصى بخشيد و ايشان همان كسانى هستند كه خداى تعالى در كتاب عزيزش از آنها ياد كرده و فرموده: «كشته شوند ياران حفره‌ها، آن آتش فروزان» و ...

روایتی صحیح السند اما سؤال برانگیز در مورد حضرت دانیال علیه‌السلام و جواب از آن:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَى إِلَى دَاوُدَ علیه‌السلام أَنِ ائْتِ عَبْدِي دَانِيَالَ فَقُلْ لَهُ إِنَّكَ‌ عَصَيْتَنِي‌ فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ فَإِنْ أَنْتَ عَصَيْتَنِيَ الرَّابِعَةَ لَمْ أَغْفِرْ لَكَ فَأَتَاهُ دَاوُدُ علیه‌السلام فَقَالَ يَا دَانِيَالُ إِنَّنِي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكَ وَ هُوَ يَقُولُ لَكَ إِنَّكَ‌ عَصَيْتَنِي‌ فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ فَإِنْ أَنْتَ عَصَيْتَنِيَ الرَّابِعَةَ لَمْ أَغْفِرْ لَكَ فَقَالَ لَهُ دَانِيَالُ قَدْ أَبْلَغْتَ يَا نَبِيَّ اللَّهِ فَلَمَّا كَانَ فِي السَّحَرِ قَامَ دَانِيَالُ فَنَاجَى رَبَّهُ فَقَالَ يَا رَبِّ إِنَّ دَاوُدَ نَبِيَّكَ أَخْبَرَنِي عَنْكَ أَنَّنِي قَدْ عَصَيْتُكَ فَغَفَرْتَ لِي وَ عَصَيْتُكَ فَغَفَرْتَ لِي وَ عَصَيْتُكَ فَغَفَرْتَ لِي وَ أَخْبَرَنِي عَنْكَ أَنَّنِي إِنْ عَصَيْتُكَ الرَّابِعَةَ لَمْ تَغْفِرْ لِي فَوَ عِزَّتِكَ لَئِنْ لَمْ تَعْصِمْنِي لَأَعْصِيَنَّكَ ثُمَّ لَأَعْصِيَنَّكَ ثُمَّ لَأَعْصِيَنَّك‌[3]

از ابى حمزه، از امام باقر علیه‌السلام فرمود: راستى خدا عز و جل به داود علیه‌السلام وحى كرد كه نزد بنده ام دانيال برو و به او بگو كه: تو مرا نافرمانى كردى و من تو را آمرزيدم و مرا نافرمانى كردى و من تو را آمرزيدم و مرا نافرمانى كردى و من تو را آمرزيدم، اگر در بار چهارم، مرا نافرمانى كنى، تو را نيامرزم. داود نزد او آمد و گفت: اى دانيال! من فرستاده خدايم به سوى تو و خدا به تو مى‌فرمايد كه: تو مرا نافرمانى كردى و تو را آمرزيدم، و نافرمانى كردى و تو را آمرزيدم، و نافرمانى كردى و تو تو را آمرزيدم، و اگر بار چهارم نافرمانى كنى تو را نيامرزم. دانيال به او گفت: هر آينه پيغام خدا را به من رسانيدى اى پيغمبر خدا، و چون هنگام سحر شد، دانيال برخاست و با پروردگار خود راز گفت و چنين گفت: پروردگارا! به راستى داود پيغمبرت از سوى تو به من گزارش داده كه من تو را نافرمانى كردم و تو مرا آمرزيدى و به من گزارش داده از سوى تو كه: اگر بار چهارم تو را نافرمانى كنم، مرا نمى‌آمرزى، به عزّتت سوگند اگر تو مرا نگاه ندارى و معصوم نسازى هر آينه تو را نافرمانى كنم و سپس نافرمانى كنم و باز هم نافرمانى كنم.

این روایت باید بررسی شود، ظاهرا سند آن مشکل ندارد، مرحوم مجلسی وقتی حدیث را نقل میکند، میفرماید: حسن کالصحیح.

آن دانیال نبی که پیرامون او صحبت کردیم با یک چنین موضعی که در این روایت از او نقل شده، سازگار نیست. مرحوم مجلسی تلاش کردند که روایت را توجیه کنند:

و العصيان‌ محمول على ترك الأولى، لأن دانيال علیه‌السلام كان من الأنبياء و هم معصومون من الكبائر و الصغائر عندنا كما مر " لئن لم تعصمني لأعصينك" فيه مع الإقرار بالتقصير اعتراف بالعجز عن مقاومة النفس و أهوائها، و حث على التوسل بذيل الألطاف الربانية و الاستعاذة من التسويلات النفسانية و الوساوس الشيطانية.

مراد از عصیان در روایت ترک اولی است، زیرا دانیال علیه‌السلام از انبیاء میباشد و آنان از کبائر و صغائر معصوم هستند همچنان که گذشت و بیان ایشان که (اگر مرا معصوم نسازی هر آینه تو را نافرمانی کنم) در آن همراه اقرار به تقصیر، اعتراف به عجز از مقاومت نفس و هواهای نفسانی است، و تشویق بر توسل به ذیل الطاف ربانی و پناه بردن از وسوسههای نفسانی و شیطانی.

به نظر ما نباید اصرار داشت که مراد از دانیال در این روایت، دانیال نبی است، در روایت که دانیال نبی ندارد بلکه مورد خطاب دانیال نامی از امت حضرت داود علیه‌السلام است، پس اصل موضوع ثابت نیست و ثابت هم باشد با مسلمات اعتقادات ما نمیسازد، لذا شاید مراد شخصی باشد به نام دانیال نه اینکه مراد همان دانیال نبی است.


[1] من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج3، ص20.
[2] کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ج1، ص224.
[3] مرآة العقول، علامه مجلسی، ج11، ص305.