موضوع: باز یا بسته بودن درب توبه در زمان ظهور امام زمان

در ادامه مباحث درس خارج مهدویت می پردازیم به این مبحث که آیا در زمان ظهور امام زمان درب توبه بسته است و دیگر توبه شخص قبول نیست یا نه، مادامی که انسان مکلف می باشد، درب توبه باز است. روایاتی - اگر چه به حد استفاضه نمی رسد - ظاهرا بر این دلالت دارند که در توبه بسته می شود. همچنان که روایات متعدد بر باز بودن در توبه تا لحظه مرگ دلالت می کند.

ما مسئله را در چهار مرحله مورد بررسی قرار می دهیم:

1. بیان متن روایات دال بر بسته شدن درب توبه

2. مصادری که این روایات را نقل کرده اند

3. بررسی سندی

4. بررسی دلالی حدیث

روایت اول:

الف) بیان متن روایت:

الغیبة، تعمانی، صفحه‌ی234، باب13، باب ما روی فی صفة الامام المنتظر و سیرته، حدیث22:

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ زَكَرِيَّا بْنِ شَيْبَانَ قَالَ حَدَّثَنَا يُوسُفُ بْنُ كُلَيْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (1) مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ ع يَقُولُ‌ لَوْ قَدْ خَرَجَ قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ ع لَنَصَرَهُ اللَّهُ بِالْمَلَائِكَةِ الْمُسَوِّمِينَ (2) الْمُرْدِفِينَ(3) وَ الْمُنْزَلِينَ وَ الْكَرُوبِيِّينَ(4) يَكُونُ جَبْرَئِيلُ أَمَامَهُ وَ مِيكَائِيلُ عَنْ يَمِينِهِ وَ إِسْرَافِيلُ عَنْ يَسَارِهِ وَ الرُّعْبُ يَسِيرُ مَسِيرَةَ شَهْرٍ أَمَامَهُ وَ خَلْفَهُ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ الْمَلَائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ حِذَاهُ أَوَّلُ مَنْ يَتْبَعُهُ مُحَمَّدٌ ص وَ عَلِيٌّ ع الثَّانِي‌ (5)وَ مَعَهُ سَيْف‌ُمخترط (6) يَفْتَحُ اللَّهُ لَهُ الرُّومَ وَ الدَّيْلَمَ وَ السِّنْدَ وَ الْهِنْدَ وَ كَابُلَ شَاهٍ‌ وَ الْخَزَرَ يَا أَبَا حَمْزَةَ لَا يَقُومُ الْقَائِمُ ع إِلَّا عَلَى خَوْفٍ شَدِيدٍ(7) وَ زَلَازِلَ (8)وَ فِتْنَةٍ وَ بَلَاءٍ يُصِيبُ النَّاسَ وَ طَاعُونٍ(9) قَبْلَ ذَلِكَ وَ سَيْفٍ قَاطِعٍ بَيْنَ الْعَرَبِ وَ اخْتِلَافٍ شَدِيدٍ بَيْنَ النَّاسِ(10) وَ تَشَتُّتٍ فِي دِينِهِمْ وَ تَغَيُّرٍ مِنْ حَالِهِمْ حَتَّى يَتَمَنَّى الْمُتَمَنِّي الْمَوْتَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً مِنْ عِظَمِ مَا يَرَى مِنْ كَلَبِ النَّاسِ وَ أَكْلِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً وَ خُرُوجُهُ إِذَا خَرَجَ عِنْدَ الْإِيَاسِ وَ الْقُنُوطِ فَيَا طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَهُ وَ كَانَ مِنْ أَنْصَارِهِ وَ الْوَيْلُ (11)كُلُّ الْوَيْلِ لِمَنْ خَالَفَهُ وَ خَالَفَ أَمْرَهُ وَ كَانَ مِنْ أَعْدَائِهِ ثُمَّ قَالَ يَقُومُ بِأَمْرٍ جَدِيدٍ وَ سُنَّةٍ جَدِيدَةٍ وَ قَضَاءٍ جَدِيدٍ (12)عَلَى الْعَرَبِ شَدِيدٌ (13)لَيْسَ شَأْنُهُ إِلَّا الْقَتْلَ وَ لَا يَسْتَتِيبُ أَحَداً (14)وَ لَا تَأْخُذُهُ فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ.

ترجمه روایت :

از أبى حمزه ثمالىّ روايت شده كه گفت: شنيدم امام باقر^{علیه‌السلام} مى‌فرمايد:

«هر گاه قائم آل محمّد^{علیهم‌السلام} خروج كند، بدون شكّ خداوند با ملائكه مسوّمين و مردفين و منزلين و كروبيّين‌ او را يارى خواهد فرمود. جبرئيل پيش روى او، ميكائيل در سمت راست او و اسرافيل در سمت چپ او قرار دارند و ترسناكى و هيبت به فاصله يك ماهه راه پيشاپيش او و پشت سر و از راست و چپ او حركت مى‌كند (يعنى شعاع هيبت و ابهتش تا بعد يك ماهه راه را زير پوشش مى‌گيرد) و فرشتگان مقرّب در برابر او خواهند بود. ‌نخستين كسى كه در پى او است (روح) محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و دومين (روح) علىّ عليه السّلام است كه (گوئى) همراه او شمشيرى بركشيده و برهنه است. خداوند سرزمين روم و ديلم و سند و هند و كابل شاه و خزر را براى او فتح مى‌كند.

اى أبا حمزه! قائم قيام نمى‌كند مگر در دوره ترس و وحشت و زمين‌لرزه‌ها و گرفتارى و بلائى كه گريبانگير مردم مى‌گردد و پيش از اين وقايع، طاعون شيوع مى‌يابد و دوره‌اى كه در ميان عرب شمشيرى برّان و بين مردم اختلافى سخت و پراكندگى و چنددستگى در دينشان پديده آمده باشد و در حالشان دگرگونى پيدا شده؛ تا جايى كه آرزومند از شدّت آنچه كه از هارى مردم و خوردن (درندگى) بعضى پاره ديگر را، كه مشاهده مى‌كند، شبانه روز آرزوى مرگ مى‌نمايد. و هنگامى كه خروج مى‌كند، خروجش در دوران يأس و نااميدى (مردم) است. پس خوشا به حال آنكه او را در مى‌يابد و از ياران اوست. واى و تمامى واى كسى را كه با او مخالفت ورزد و از فرمانش سرباز زند و از دشمنان او باشد! سپس آن حضرت فرمود: او به امرى نوين و سنّت و طريقه‌اى جديد و قضايى تازه قيام خواهد نمود كه بر عرب گران باشد. كار او جز كشتار (معاند) نيست و توبه هيچ كس را نمى‌پذيرد و در كار خدا از سرزنش هيچ خرده‌گيرى باك ندارد»

نکات روایت:

1. اباجعفر^{علیه‌السلام} چنانچه مطلق بیاید، منظور امام باقر^{علیه‌السلام} است.

2. المسومین: ای المعلمین بالعلامة یعرفون بها فی الحرب(مجمع البحرین)

المسومین: ای المعلمین من التسلیم بمعنی اظهار سیماء الشی ء التی کانت علیهم العمائم البیض یوم البدر فقد ورد عنهم«ما صعدوا بعده ولم یصعد حتی ینصر صاحب هذا الامر و هم خمسة الاف» (وافی، ج11، ص1495)

3. المردفین: ای المتبعین المؤمنین او المتبعین بعضهم بعضا او انفسهم المؤمنین (بحار الانوار، ج98، ص161)

نافع ویعقوب به فتح خوانده اند به معنای پیش قراولان حضرت مهدی

4.کروبیین: ای سادة الملائکین(ریاض السالکین، ج2، ص44)

5. قوله: اول من یتبعه : باید آن را به تاویل ببریم و معنای آن به قرینه اینکه ملائکه امام را نصرت میکنند این است که روح پیامبر و روح جد ایشان امیرالمؤمنین^{علیه‌السلام} ایشان را یاری و تشویق می‌کنند. امکان دارد در نسخه اصلی سعه بدون نقطه باشد و در این صورت هم ممکن است تبعه باشد و هم ممکن است نعته باشد که چنانچه نعته باشد به معنای این است که اولین کسی که امام مهدی را وصف کرده پیامبر و دومین شخص امیرالمؤمنین^{علیه‌السلام} است.

6. مخترط: شمشیری که از نیام بیرون کشیده شده است

7. همزمان با ظهور حضرت ترس و وحشت همه دشمنان را فرا می گیرد

8. زلازل: به قرینه فتنه مقصود دگرگونی ها از بد به سوی بدتر می باشد؛ اگر چه از علائم قبل از ظهور زلزله نیز می باشد، اما اینجا مقصود دگرگونی می باشد.

9. کنایة از بیماری ها می باشد

10. منظور غیر شیعیان می باشد

11. ویل: نام چاهی در جهنم است

12. امر جدید: یعنی دستور خاص سنت جدید: یعنی روش جدید و مقصود احکام جدید نمی باشد. قضاء جدید: منظور قضاوت حضرت داود^{علیه‌السلام} است.

13.علی العرب شدید: مقصود سردمداران ظلم وکسانی که مسبب این همه جنایت هستند؛ نه مردم عرب. با آنها با قاطعیت برخورد می کند. لذا باید در مورد روایاتی که در مذمت قومیت ها وارد شده، دقت بیشتری کرد؛ چرا که انگیزه از ساخت چنین روایاتی رو در رو قرار دادن قومیت ها با اهل بیت^{علیهم‌السلام} می باشد. مثلا بعضی از این روایات مذمت قوم کُرد از ابو ربیع شامی می‌باشد.

14.لایستتیب احدا: اشاره به همین سردمداران ظالم دارد.