درس مهدویت استاد نجم‌الدین طبسی

موضوع: مهدویت/ ادله و روایات/ دلالت بر ولادت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)

مقدمه

موضوع بحث ما، راجع به ادله و روایاتی بود که دلالت بر ولادت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) داشت. در جلسات گذشته، ما طرق [ چهارده طریق] یک روایت را بیان کردیم که آن روایت بیان جریان ولادت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) از زبان حضرت حکیمه (علیها السلام) بود.[ البته، یک روایت هم از امام عسکری (علیه السلام) در مورد جریان ولادت، نقل نمودیم] اکنون روایات و ادله دیگر در مورد ولادت را بیان می نماییم.

روایت سوم

«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْكُوفِيُّ أَنَّ أَبَا مُحَمَّدٍ (علیه السلام) بَعَثَ إِلَى بَعْضِ مَنْ سَمَّاهُ لِي بِشَاةٍ مَذْبُوحَةٍ وَ قَالَ هَذِهِ مِنْ عَقِيقَةِ ابْنِي مُحَمَّد»[1]

محمد بن ابراهيم كوفى گويد كه امام يازدهم (علیه السلام) به يكى كه نامش را برايم برد گوسفند ذبح شده‌اي فرستاد و گفت: اين از عقيقه پسرم محمد است‌.

عقیقه بعد از ولادت فرزند است. پس روایت شاهدی بر جریان ولادت است.

منابع روایت:

حلى، رضى الدين على بن يوسف بن المطهر(م.703) در العدد القويّة لدفع المخاوف اليومية، ص73

شيخ حر عاملى در إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‌، ج3، ص 484

مجلسى در بحار الأنوار، ج51، ص 15

نورى(م. 1320) در مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل‌، ج 15،ص 141

صافی در منتخب الاثر، ص 343

روایت چهارم

«حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ الْفَرَجِ الْمُؤَذِّنُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْكَرْخِيُّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا هَارُونَ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِنَا يَقُولُ رَأَيْتُ صَاحِبَ الزَّمَانِ (عجل الله تعالی فرجه) وَ وَجْهُهُ يُضِي‌ءُ كَأَنَّهُ الْقَمَرُ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَ رَأَيْتُ عَلَى سُرَّتِهِ شَعْراً يَجْرِي كَالْخَطِّ وَ كَشَفْتُ الثَّوْبَ عَنْهُ فَوَجَدْتُهُ مَخْتُوناً فَسَأَلْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ‌ هَكَذَا وُلِدَ وَ هَكَذَا وُلِدْنَا وَ لَكِنَّا سَنُمِرُّ الْمُوسَى عَلَيْهِ لِإِصَابَةِ السُّنَّة»[2]

محمّد بن حسن كرخىّ گويد از ابو هارون كه مردى از اصحاب ما بود شنيدم كه مى‌گفت: من صاحب الزّمان (علیه السلام) را ديدم كه رويش مانند ماه شب‌ چهارده مى‌درخشيد و بر نافش مويى مانند خط روئيده بود. جامه را از او برداشتم ختنه شده بود و در باره آن از امام حسن (علیه السلام) پرسيدم. فرمود: اين چنين متولّد شده است و ما نيز چنين متولد شده‌ايم؛ ولى براى مراعات سنّت اسلامى تيغ بر آن مى‌كشيم.

منابع روایت

‌ شیخ طوسی در الغیبه، ص 250

طبرسی در إعلام الورى بأعلام الهدى، ص 397

شيخ حر عاملى در إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‌، ج3، ص 508 و... تا بحارالانوار

روایت پنجم

«وَ عَنْهُ (موسی بن محمد) عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ، عَنِ الْبَشَّارِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِدْرِيسَ صَاحِبِ ثِقَةِ أَبِي مُحَمَّدٍ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَالَ: وَجَّهَ‌ إِلَيَ‌ مَوْلَايَ‌ أَبُو مُحَمَّدٍ كَبْشَيْنِ وَ قَالَ اعْقِرْهُمَا عَنِ ابْنِيَ الْحَسَنِ وَ كُلْ وَ أَطْعِمْ إِخْوَانَكَ فَفَعَلْتُ ثُمَّ لَقِيتُهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَالَ: الْمَوْلُودُ الَّذِي وُلِدَ لِي مَاتَ ثُمَّ وَجَّهَ لِي بِأَرْبَعِ أَكْبِشَةٍ وَ كَتَبَ إِلَيْهِ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* اعْقِرْ هَذِهِ الْأَرْبَعَةَ أَكْبِشَةٍ عَنْ مَوْلَاكَ وَ كُلْ هَنَّأَكَ اللَّهُ فَفَعَلْتُ وَ لَقِيتُهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَالَ لِي: إِنَّمَا استر [سَتَرَ] اللَّهُ يا بني [بِابْنَيِ‌] الْحَسَنِ وَ مُوسَى لِوَلَدِهِ مُحَمَّدٍ مَهْدِيِّ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ الْفَرَجِ الْأَعْظَمِ..»[3]

بشار بن ابراهیم که مورد وثوق امام عسکری (علیه السلام) بود، می گوید: امام عسکری (علیه السلام) دو گوسفند برایم فرستاد و فرمود: گوسفند‌ها را از طرف فرزندم حسن، ذبح کن و خودت از آن بخور و برادرانت را هم اطعام کن. من این کار را کردم و بعد از مدتی خدمت امام عسکری (علیه السلام) رسیدم، حضرت فرمود: فرزندی که خداوند به من داده بود از دنیا رفت. سپس[ بعد از مدتی] چهار گوسفند برایم فرستاد که همراه آن، نامه ای بود. در آن نامه نوشته بود: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، این چهار گوسفند را از طرف مولایت ذبح کن و بخور که گوارای وجودت باشد. پس این کار را کردم و دوباره خدمت امام عسکری (علیه السلام) رسیدم. حضرت فرمودند: خداوند ولادت فرزندم محمد «مهدی این امت و صاحب گشایش بزرگ» را با وفات دو فرزند قبلی ام، «حسن و موسی» پوشانید.

روایت ششم

«وَ عَنْهُ (الشلمغانی) قَالَ حَدَّثَنِي‌ الثِّقَةُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِدْرِيسَ‌ قَالَ‌ وَجَّه‌ إِلَيَّ مَوْلَايَ أَبُو مُحَمَّدٍ (علیه السلام) بِكَبْشٍ وَ قَالَ عُقَّهُ عَنِ ابْنِي فُلَانٍ وَ كُلْ وَ أَطْعِمْ أَهْلَكَ فَفَعَلْتُ ثُمَّ لَقِيتُهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَالَ لِي الْمَوْلُودُ الَّذِي وُلِدَ لِي مَاتَ ثُمَّ وَجَّهَ إِلَيَّ بِكَبْشَيْنِ وَ كَتَبَ‌ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ عُقَّ هَذَيْنِ الْكَبْشَيْنِ عَنْ مَوْلَاكَ وَ كُلْ هَنَّأَكَ اللَّهُ وَ أَطْعِمْ إِخْوَانَكَ فَفَعَلْتُ وَ لَقِيتُهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَمَا ذَكَرَ لِي شَيْئاً »[4]

ابراهيم بن ادريس روايت مي‌كند که امام حسن عسكرى (علیه السلام)، گوسفندی براى من فرستاد و فرمود كه: آن را براى فرزندم عقيقه كن. خود از آن بخور و به خانواده ات نيز بخوران. چنين كردم و بعد كه خدمت حضرت رسيدم فرمود: فرزندم از دنیا رفت. سپس دو گوسفند همراه نامه‌اى فرستادند كه نوشته بود: بسم اللَّه الرحمن الرحيم. اين دو گوسفند را از جانب مولايت عقيقه كن و خود بخور که گوارای وجودت باشد و همچنین به برادرانت بخوران، چنين كردم و چون به خدمتش رسيدم چيزى نفرمود.

منابع روایت:

مسعودى (م. 346) در اثبات الوصية، ص241

شیخ طوسی (460) در الغیبه، ص 245

شيخ حر عاملى (1104) در إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‌، ج3، ص 508

مجلسى در بحار الأنوار، ج51، ص 22

روایت هفتم

« حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَاجِيلَوَيْهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ وَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ قَالُوا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنِي إِسْحَاقُ بْنُ رِيَاحٍ الْبَصْرِيُّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الْعَمْرِيِّ قَالَ لَمَّا وُلِدَ السَّيِّدُ (علیه السلام) قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ (علیه السلام) ابْعَثُوا إِلَى أَبِي عَمْرٍو فَبُعِثَ إِلَيْهِ فَصَارَ إِلَيْهِ فَقَالَ لَهُ اشْتَرِ عَشَرَةَ آلَافِ رِطْلِ خُبْزٍ وَ عَشَرَةَ آلَافِ رِطْلِ لَحْمٍ وَ فَرِّقْهُ أَحْسَبُهُ قَالَ عَلَى بَنِي هَاشِمٍ وَ عُقَّ عَنْهُ بِكَذَا وَ كَذَا شَاة»[5]

ابو جعفر عمرى گويد چون سيد (علیه السلام) متولد شد، امام يازدهم (علیه السلام) فرمود: بفرستيد و ابى عمرو را بياوريد! چون خدمت آن حضرت آمد، به او فرمود: ده هزار رطل نان و ده هزار رطل گوشت بخر و ميان‌ بنى هاشم (به گمانم) تقسيم كن و چندین گوسفند را از طرف او عقيقه كن‌.

روایت هشتم

«عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ بِلَالٍ قَالَ خَرَجَ إِلَيَّ مِنْ أَبِي مُحَمَّدٍ قَبْلَ مُضِيِّهِ بِسَنَتَيْنِ يُخْبِرُنِي بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ ثُمَّ خَرَجَ إِلَيَّ مِنْ قَبْلِ مُضِيِّهِ بِثَلَاثَةِ أَيَّامٍ يُخْبِرُنِي بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِه‌»[6]

محمد بن على بن بلال گويد: از جانب امام حسن عسگرى (علیه السلام)، دو سال پيش از وفاتش پيامى به من رسيد كه از جانشين بعد از خود به من خبر داد. بار ديگر سه روز پيش از وفاتش پيامى رسيد و از جانشين بعد از خود به من خبر داد.

این روایت، در کمال الدین شیخ صدوق مفصل تر نقل شده است. متن روایت این‌گونه است:

«قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْكِنْدِيُّ قَالَ قَالَ لِي أَبُو طَاهِرٍ الْبِلَالِيُّ التَّوْقِيعُ الَّذِي خَرَجَ إِلَيَّ مِنْ أَبِي مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فَعَلَّقُوهُ فِي الْخَلَفِ بَعْدَهُ وَدِيعَةٌ فِي بَيْتِكَ فَقُلْتُ لَهُ أُحِبُّ أَنْ تَنْسَخَ لِي مِنْ لَفْظِ التَّوْقِيعِ مَا فِيهِ فَأَخْبَرَ أَبَا طَاهِرٍ بِمَقَالَتِي فَقَالَ لَهُ جِئْنِي بِهِ حَتَّى يَسْقُطَ الْإِسْنَادُ بَيْنِي وَ بَيْنَهُ فَخَرَجَ إِلَيَّ مِنْ أَبِي مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَبْلَ مُضِيِّهِ بِسَنَتَيْنِ يُخْبِرُنِي بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ ثُمَّ خَرَجَ إِلَيَّ بَعْدَ مُضِيِّهِ بِثَلَاثَةِ أَيَّامٍ يُخْبِرُنِي بِذَلِكَ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ جَحَدَ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ حُقُوقَهُمْ وَ حَمَلَ النَّاسَ عَلَى أَكْتَافِهِمْ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرا»[7]

ابو عبد اللَّه حسين بن اسماعيل كندى گويد: ابو طاهر بلالى به من گفت: آن توقيعى كه از ابو محمّد (علیه السلام) براى من صادر شده و آن را به جانشين پس از او ارجاع داده‌اند، وديعه‌اى از جانب من در بيت توست، و من ( سعد بن عبدالله) به حسین بن اسماعیل گفتم: دوست دارم عين لفظ توقيع را برايم استنساخ كنى. حسين بن اسماعيل كندى، حرف مرا برای ابو طاهر بلالی، نقل کرد. پس ابوطاهر گفت: سعد را نزد من بیاور [ تا خودم برای او نقل کنم] و نیازی به سند نباشد.[ سعدبن عبدالله به نزد ابوطاهر بلالی امد و او برایش گفت] توقيعى از ابو محمّد (علیه السلام) دو سال قبل از درگذشت او برايم صادر شد و مرا از جانشين پس از خود با خبر كرد و سه روز پيش از درگذشت او نيز توقيعى به دستم رسيد كه مرا از آن خبر داده بود، پس لعنت خدا بر كسانى باد كه حقوق اولياء خدا را منكرند و مردمان را بر دوش آنان سوار مى‌كنند و الحمد للَّه كثيرا.

روایت نهم

«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَشَّارٍ الْقَزْوِينِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْفَرَجِ الْمُظَفَّرُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْبَرْمَكِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ صَالِحٍ الْبَزَّازُ قَالَ سَمِعْتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيَّ (علیه السلام) يَقُولُ إِنَّ ابْنِي هُوَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِي وَ هُوَ الَّذِي يَجْرِي فِيهِ سُنَنُ الْأَنْبِيَاءِ (علیه السلام) بِالتَّعْمِيرِ وَ الْغَيْبَةِ حَتَّى تَقْسُوَ الْقُلُوبُ لِطُولِ الْأَمَدِ فَلَا يَثْبُتَ عَلَى الْقَوْلِ بِهِ إِلَّا مَنْ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي قَلْبِهِ الْإِيمَانَ وَ أَيَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه‌»[8]

حسن بن محمّد بن صالح گويد: از امام حسن بن على عسكرى (علیه السلام) شنيدم كه مى‌فرمود: اين فرزندم قائم پس از من است و او همان كسى است كه سنّتهاى انبياء (علیهم السلام) از طول عمر و غيبت در او جارى است، تا به غايتى كه دلها به واسطه طول مدّت سخت گردد و جز كسى كه خداى تعالى ايمان را در دلش نقش كرده و وى را با روحى از جانب خود مؤيّد ساخته است در عقيده به امامت او ثابت‌ نماند.

روایت دهم

«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَلِيِّ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِيَّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ يَقُولُ سَمِعْتُ أَبِي يَقُولُ سُئِلَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنِ الْخَبَرِ الَّذِي رُوِيَ عَنْ آبَائِهِ (علیه السلام) أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً فَقَالَ (علیه السلام) إِنَّ هَذَا حَقٌّ كَمَا أَنَّ النَّهَارَ حَقٌّ فَقِيلَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَنِ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَكَ فَقَالَ ابْنِي مُحَمَّدٌ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِي مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْهُ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً أَمَا إِنَّ لَهُ غَيْبَةً يَحَارُ فِيهَا الْجَاهِلُونَ وَ يَهْلِكُ فِيهَا الْمُبْطِلُونَ وَ يَكْذِبُ فِيهَا الْوَقَّاتُونَ ثُمَّ يَخْرُجُ فَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى الْأَعْلَامِ الْبِيضِ تَخْفِقُ فَوْقَ رَأْسِهِ بِنَجَفِ الْكُوفَة»[9]

ابو علىّ بن همّام گويد: از محمّد بن عثمان عمرىّ شنيدم كه مى‌گفت: از پدرم شنيدم كه مى‌گفت: من نزد امام عسكرىّ (علیه السلام) بودم كه از آن حضرت از خبرى كه از پدران بزرگوارش روايت شده است، سوال كردند كه زمين از حجّت الهى بر خلق تا روز قيامت خالى نمى‌ماند و كسى كه بميرد و امام‌ زمانش را نشناسد به مرگ جاهليّت درگذشته است. فرمود: اين حقّ است همچنان كه روز روشن حقّ است. گفتند: اى فرزند رسول خدا حجّت و امام پس از شما كيست؟ فرمود: فرزندم محمّد، او امام و حجّت پس از من است، كسى كه بميرد و او را نشناسد به مرگ جاهليّت درگذشته است، آگاه باشيد كه براى او غيبتى است كه نادانان در آن سرگردان شوند و مبطلان در آن هلاك گردند و كسانى كه براى آن وقت معيّن كنند دروغ گويند، سپس خروج مى‌كند و گويا به پرچمهاى سپيدى مى‌نگرم كه بر بالاى سر او در نجف كوفه در اهتزاز است.

‌ روایت یازدهم

«وَ رَوَى أَحْمَدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ نُوحٍ أَبُو الْعَبَّاسِ السِّيرَافِيُّ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو نَصْرٍ هِبَةُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْمَعْرُوفُ بِابْنِ بُرَيْنَةَ الْكَاتِبِ قَالَ حَدَّثَنِي بَعْضُ الشُّرَّافِ مِنَ الشِّيعَةِ الْإِمَامِيَّةِ أَصْحَابِ الْحَدِيثِ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو مُحَمَّدٍ الْعَبَّاسُ بْنُ أَحْمَدَ الصَّائِغُ قَالَ حَدَّثَنِي الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْخَصِيبِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ وَ عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيَّانِ قَالا دَخَلْنَا عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ (علیه السلام) بِسُرَّ مَنْ رَأَى وَ بَيْنَ‌ يَدَيْهِ‌ جَمَاعَةٌ مِنْ أَوْلِيَائِهِ وَ شِيعَتِهِ حَتَّى دَخَلَ عَلَيْهِ بَدْرٌ خَادِمُهُ فَقَالَ يَا مَوْلَايَ بِالْبَابِ قَوْمٌ شُعْثٌ‌ غُبْرٌ فَقَالَ لَهُمْ هَؤُلَاءِ نَفَرٌ مِنْ شِيعَتِنَا بِالْيَمَنِ فِي حَدِيثٍ طَوِيلٍ يَسُوقَانِهِ إِلَى أَنْ يَنْتَهِيَ إِلَى أَنْ قَالَ الْحَسَنُ (علیه السلام) لِبَدْرٍ فَامْضِ فَائْتِنَا بِعُثْمَانَ بْنِ سَعِيدٍ الْعَمْرِيِّ فَمَا لَبِثْنَا إِلَّا يَسِيراً حَتَّى دَخَلَ عُثْمَانُ فَقَالَ لَهُ سَيِّدُنَا أَبُو مُحَمَّدٍ (علیه السلام) امْضِ يَا عُثْمَانُ فَإِنَّكَ الْوَكِيلُ وَ الثِّقَةُ الْمَأْمُونُ عَلَى مَالِ اللَّهِ وَ اقْبِضْ مِنْ هَؤُلَاءِ النَّفَرِ الْيَمَنِيِّينَ مَا حَمَلُوهُ مِنَ الْمَالِ ثُمَّ سَاقَ الْحَدِيثَ إِلَى أَنْ قَالا ثُمَّ قُلْنَا بِأَجْمَعِنَا يَا سَيِّدَنَا وَ اللَّهِ إِنَّ عُثْمَانَ لَمِنْ خِيَارِ شِيعَتِكَ وَ لَقَدْ زِدْتَنَا عِلْماً بِمَوْضِعِهِ مِنْ خِدْمَتِكَ وَ إِنَّهُ وَكِيلُكَ وَ ثِقَتُكَ عَلَى مَالِ اللَّهِ تَعَالَى قَالَ نَعَمْ وَ اشْهَدُوا عَلَى أَنَّ عُثْمَانَ بْنَ سَعِيدٍ الْعَمْرِيَّ وَكِيلِي وَ أَنَّ ابْنَهُ مُحَمَّداً وَكِيلُ ابْنِي مَهْدِيِّكُم‌»[10]

ابو العباس احمد بن على بن نوح سيرافى بسند خود از محمد بن اسماعيل و على ابن عبد اللَّه حسنيان روايت نمودند كه گفتند: در سامره خدمت حضرت امام حسن عسكرى (علیه السلام) رسيديم، ديديم گروهى از شيعيان و دوستان حضرت نيز در حضورش شرفياب هستند در آن وقت «بدر» خادم حضرت آمد و عرض كرد: آقا! جمعى با حالت افسرده و غبارآلود، به در خانه آمده‌اند. حضرت فرمود: اينان عده‌اى از شيعيان ما در «يمن» هستند... تا آنجا كه حضرت به خادم فرمود: برو و عثمان بن سعيد را نزد من بياور! چيزى نگذشت كه عثمان بن سعيد آمد. حضرت به وى فرمود: اى عثمان تو وكيل من و بر اموال الهی، امين هستى. برو و اموالى را كه اين چند نفر يمنى آورده‌اند بگير. راوى ميگويد: ما حضار عرض كرديم: آقا! به خدا قسم ما عثمان بن سعيد را از شيعيان برگزيده مي‌دانيم و امروز با اين فرمايش، مقام او را در خدمتگزارى، آشكارتر فرمودى و به خوبى مي‌دانيم كه او وكيل شما و در ضبط اموال خدا مورد وثوق شما است. فرمود: آرى گواه باشيد كه عثمان بن سعيد عمرى وكيل من است و فرزندش محمد بن عثمان وكيل فرزند من مهدى شماست‌.

روایت دوازدهم

« عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ مَصْقَلَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فَقَالَ لِي يَا أَحْمَدُ مَا كَانَ حَالُكُمْ فِيمَا كَانَ النَّاسُ فِيهِ مِنَ الشَّكِ‌ وَ الِارْتِيَابِ قُلْتُ لَمَّا وَرَدَ الْكِتَابُ بِخَبَرِ مَوْلِدِ سَيِّدِنَا (علیه السلام) لَمْ يَبْقَ مِنَّا رَجُلٌ وَ لَا امْرَأَةٌ وَ لَا غُلَامٌ بَلَغَ الْفَهْمَ إِلَّا قَالَ بِالْحَقِّ قَالَ (علیه السلام) أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ للَّهِ تَعَالَى ثُمَّ أَمَرَ أَبُو مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَالِدَتَهُ بِالْحَجِّ فِي سَنَةِ تِسْعٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِئَتَيْنِ وَ عَرَفَهَا مَا يَنَالُهُ فِي سَنَةِ سِتِّينَ ثُمَّ سَلَّمَ الِاسْمَ الْأَعْظَمَ وَ الْمَوَارِيثَ وَ السِّلَاحَ إِلَى الْقَائِمِ الصَّاحِبِ (علیه السلام) وَ خَرَجَتْ أُمُّ أَبِي مُحَمَّدٍ إِلَى مَكَّةَ وَ قُبِضَ (علیه السلام) فِي شَهْرِ رَبِيعٍ الْآخِرِ سَنَةَ سِتِّينَ وَ مِئَتَيْنِ وَ دُفِنَ بِسُرَّ مَنْ رَأَى إِلَى جَانِبِ أَبِيهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا وَ كَانَ مِنْ مَوْلِدِهِ إِلَى وَقْتِ مُضِيِّهِ تِسْعٌ وَ عِشْرُونَ سَنَةً»[11]

احمد بن اسحاق گويد: بر مولاى خود امام عسكريّ (علیه السلام) وارد شدم فرمود: اى احمد! در آن شك و ترديدى كه گريبانگير مردم [اهل قم] شده بود، حال شما چه بود؟ عرض كردم: آقا وقتى خبر ولادت مولايمان به ما رسيد، تمام ما از زن و مرد و حتّى بچه‌اى كه به فهم رسيده بود، قائل به امامت آن جناب شديم و معترف به حق گرديديم. فرمود: مگر نمي‌دانى كه خداوند زمين را خالى از حجت نمى‌گذارد. آن گاه حضرت امام حسن عسكرى (علیه السلام) به مادر امام زمان (علیه السلام) امر كرد در سال 259 به حج رود و به او اطلاع داد كه در سال 260 چه خواهد شد و بعد اسم اعظم و مواريث انبيا و سلاح را به قائم حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه) سپرد. مادر امام به جانب مكه رفت و حضرت عسكرى (علیه السلام) در ماه ربيع الاول سال 260 از دنيا رفت و در سامرا پهلوى پدر بزرگوار خود دفن شد و سن مباركش در آن هنگام 29 سال بود

روایت سیزدهم

روایت، نامه ای است که امام عسکری (علیه السلام) برای قمیون به جهت اطلاع رسانی ولادت فرزندش (علیه السلام) می نویسد. قم از دیرباز مورد توجه اهل بیت (علیهم السلام) بوده است.

«حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مِهْرَانَ الْآبِيُّ الْأَزْدِيُّ الْعَرُوضِيُّ بِمَرْوَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ إِسْحَاقَ الْقُمِّيُّ ‌قَالَ لَمَّا وُلِدَ الْخَلَفُ الصَّالِحُ (علیه السلام) وَرَدَ مِنْ مَوْلَانَا أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَى جَدِّي أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ كِتَابٌ وَ إِذَا فِيهِ مَكْتُوبٌ بِخَطِّ يَدِهِ (علیه السلام) الَّذِي كَانَت َُرِدُ بِهِ التَّوْقِيعَاتُ عَلَيْهِ وُلِدَ الْمَوْلُودُ فَلْيَكُنْ عِنْدَكَ مَسْتُوراً وَ عَنْ جَمِيعِ النَّاسِ مَكْتُوماً فَإِنَّا لَمْ نُظْهِرْ عَلَيْهِ إِلَّا الْأَقْرَبَ لِقَرَابَتِهِ وَ الْمَوْلَى لِوَلَايَتِهِ أَحْبَبْنَا إِعْلَامَكَ لِيَسُرَّكَ اللَّهُ بِهِ كَمَا سَرَّنَا وَ السَّلَام‌» [12]

احمد بن حسن بن اسحاق قمّى گويد: چون خلف صالح (علیه السلام) متولّد گرديد از مولايم امام حسن عسكرىّ عليه السّلام به جدّم احمد بن اسحاق نامه‌اى رسيد كه در آن، امام با دستخط خود- كه توقيعات با آن دستخط صادر مى‌شد- نوشته بود: براى ما فرزندى متولّد شده است و بايد نزد تو مستور و از مردم مكتوم بماند؛ كه ما جز به خويشان و دوستان اظهار نكنيم. خواستيم خبر آن را به تو اعلام كنيم تا خداوند تو را شاد سازد همچنان كه ما را شاد ساخت، و السّلام.

روایت چهاردهم

«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ الْفَزَارِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي مُعَاوِيَةُ بْنُ حُكَيْمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَمْرِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالُوا عَرَضَ عَلَيْنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ نَحْنُ فِي مَنْزِلِهِ وَ كُنَّا أَرْبَعِينَ رَجُلًا فَقَالَ هَذَا إِمَامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ أَطِيعُوهُ وَ لَا تَتَفَرَّقُوا مِنْ بَعْدِي فِي أَدْيَانِكُمْ فَتَهْلِكُوا أَمَا إِنَّكُمْ لَا تَرَوْنَهُ بَعْدَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا فَخَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِ فَمَا مَضَتْ إِلَّا أَيَّامٌ قَلَائِلُ حَتَّى مَضَى أَبُو مُحَمَّدٍ (علیه السلام)»[13]

«معاوية بن حكيم و محمّد بن ايّوب و محمّد بن عثمان گويند: ما چهل نفر در منزل امام حسن (علیه السلام) بوديم و او فرزندش راه بر ما عرضه كرد و فرمود: اين امام شما پس از من و خليفه من بر شماست، از او اطاعت كنيد و پس از من در دين خود متفرّق نشويد، كه هلاك خواهيد شد. بدانيد كه بعد از اين او را نخواهيد ديد. گويند: از حضورش بيرون آمديم و پس از چند روزى قليل، امام حسن (علیه السلام) درگذشت‌.

این روایت در الغیبه شیخ طوسی به این طریق نقل شده است:

«قَالَ وَ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ الْفَزَارِيُّ الْبَزَّازُ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنَ الشِّيعَةِ مِنْهُمْ عَلِيُّ بْنُ بِلَالٍ‌وَ أَحْمَدُ بْنُ هِلَالٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ بْنِ حَكِيمٍ وَ الْحَسَنُ بْنُ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ‌ فِي خَبَرٍ طَوِيلٍ مَشْهُورٍ قَالُوا جَمِيعاً اجْتَمَعْنَا إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (علیه السلام) نَسْأَلُهُ عَنِ الْحُجَّةِ مِنْ بَعْدِهِ وَ فِي مَجْلِسِهِ(علیه السلام)أَرْبَعُونَ رَجُلًا فَقَامَ إِلَيْهِ عُثْمَانُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ عَمْرٍو الْعَمْرِيُّ فَقَالَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أُرِيدُ أَنْ‌ أَسْأَلَكَ‌ عَنْ أَمْرٍ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي فَقَالَ لَهُ اجْلِسْ يَا عُثْمَانُ فَقَامَ مُغْضَباً لِيَخْرُجَ فَقَالَ لَا يَخْرُجَنَّ أَحَدٌ فَلَمْ يَخْرُجْ مِنَّا أَحَدٌ إِلَى [أَنْ‌] كَانَ بَعْدَ سَاعَةٍ فَصَاحَ (علیه السلام) بِعُثْمَانَ فَقَامَ عَلَى قَدَمَيْهِ فَقَالَ أُخْبِرُكُمْ بِمَا جِئْتُمْ قَالُوا نَعَمْ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ جِئْتُمْ تَسْأَلُونِّي عَنِ الْحُجَّةِ مِنْ بَعْدِي قَالُوا نَعَمْ فَإِذَا غُلَامٌ كَأَنَّهُ قِطَعُ قَمَرٍ أَشْبَهُ النَّاسِ بِأَبِي مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فَقَالَ هَذَا إِمَامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ أَطِيعُوهُ وَ لَا تَتَفَرَّقُوا مِنْ بَعْدِي فَتَهْلِكُوا فِي أَدْيَانِكُمْ أَلَا وَ إِنَّكُمْ لَا تَرَوْنَهُ مِنْ بَعْدِ يَوْمِكُمْ هَذَا حَتَّى يَتِمَّ لَهُ عُمُرٌ فَاقْبَلُوا مِنْ عُثْمَانَ مَا يَقُولُهُ وَ انْتَهُوا إِلَى أَمْرِهِ وَ اقْبَلُوا قَوْلَهُ فَهُوَ خَلِيفَةُ إِمَامِكُمْ وَ الْأَمْرُ إِلَيْهِ فِي حَدِيثٍ طَوِيل»‌[14]

جعفر بن محمد بن مالك فزارى بزاز از جماعتى از شيعه، که از آن‌ها على بن هلال و محمد بن معاوية بن حكيم و حسن بن ايوب بن نوح بودند، در خبرى طولانى مشهور نقل كرده كه همه آن‌ها گفتند: به خدمت حضرت امام حسن عسكرى (علیه السلام) رفتيم تا در خصوص امام بعد از وى از حضرت جويا شويم، در حالی که در آن مجلس در نزد حضرت، چهل نفر بودند. در اين وقت عثمان بن سعيد عمرى برخاست و عرض كرد: يا ابن رسول اللَّه! مي‌خواهيم مطلبى را از شما سؤال كنيم كه خود داناتر مي‌باشيد. حضرت فرمود: اى عثمان بنشين! در این حال او با حالتى خشمگين برخاست كه بيرون رود. حضرت فرمود: هيچ كس بيرون نرود. كسى از ما هم بيرون نرفت. بعد از لحظه‌اى حضرت عثمان بن سعيد را صدا زد و او برخاست و ايستاد. حضرت فرمود: بگويم براى چه نزد من آمده‌ايد؟ حضار گفتند: بفرمائيد يا ابن رسول اللَّه! فرمود: آمده‌ايد از من بپرسيد امام بعد از من كيست؟ عرض كردند: آرى يا ابن رسول اللَّه! در اين وقت جوانى را كه مانند پاره ماه بود و از هر كس به پدرش امام حسن عسكرى (علیه السلام) بيشتر شباهت داشت در برابر خود ديديم. حضرت فرمود: بعد از من اين امام شما و جانشين من مي‌باشد؛ از وى پيروى كنيد و پراكنده نگرديد كه در امر دين خود به هلاكت مي‌رسيد. بدانيد كه بعد از امروز ديگر او را نخواهيد ديد، تا عمر او كامل شود. پس هر چه عثمان بن سعيد از جانب او به شما خبر مي‌دهد، بپذيريد. او نماينده امام شماست و نيابت به وى تفويض مي‌گردد.