درس مهدویت استاد طبسی

89/07/05

بسم الله الرحمن الرحیم

بحث ما راجع به بررسی روایات خراسانی است. در جلسات قبل چند روایت را از لحاظ سندی و دلالی راجع به خراسانی ارزیابی کردیم، اکنون نوبت به استقراء روایات دیگر می رسد.
روایت دیگر: (این روایت را سال گذشته بیان کردیم بنابر این گذرا مرور می کنیم)
 [إقبال الأعمال‏] وَجَدْتُ فِي كِتَابِ الْمَلَاحِمِ لِلْبَطَائِنِيِّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ قَالَ اللَّهُ أَجَلُّ وَ أَكْرَمُ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ يَتْرُكَ الْأَرْضَ بِلَا إِمَامٍ عَادِلٍ قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَأَخْبِرْنِي بِمَا أَسْتَرِيحُ إِلَيْهِ قَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَيْسَ يَرَى أُمَّةُ مُحَمَّدٍ فَرَجاً أَبَداً مَا دَامَ لِوُلْدِ بَنِي فُلَانٍ مُلْكٌ حَتَّى يَنْقَرِضَ مُلْكُهُمْ فَإِذَا انْقَرَضَ مُلْكُهُمْ أَتَاحَ اللَّهُ لِأُمَّةِ مُحَمَّدٍ بِرَجُلٍ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتَ يُشِيرُ بِالتُّقَى وَ يَعْمَلُ بِالْهُدَى وَ لَا يَأْخُذُ فِي حُكْمِهِ الرِّشَا وَ اللَّهِ إِنِّي لَأَعْرِفُهُ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِيهِ ثُمَّ يَأْتِينَا الْغَلِيظُ الْقَصَرَةِ ذُو الْخَالِ وَ الشَّامَتَيْنِ الْقَائِدُ الْعَادِلُ الْحَافِظُ لِمَا اسْتُودِعَ يَمْلَأُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مَلَأَهَا الْفُجَّارُ جَوْراً وَ ظُلْماً
سید ابن طاووس در اقبال (ص 599) روایت را از ملاحم بطائنی نقل میکند. روایت، علائم خراسانی را ذکر می کند. هرچند نامی از خراسانی در روایت نیامده است؛ ولی با توجه به عبارت «حَتَّى يَنْقَرِضَ مُلْكُهُمْ» منظور انقراض ملک عباسیان به دست خراسانی است. روایت مذکور را مرحوم مجلسی در بحارالانوار (ج52 ص 269) از اقبال و اثبات الهداة (ج3 ص 581) هم از بحار الانوار نقل میکند.
الذريعة آقا بزرگ الطهراني (ج 22 – ص 188) بیش از 20 كتاب به نام ملاحم از شیعه نام میبرد.
یکی از این ملاحم، ملاحم بطائنی است و او کسی جز حسن بن علی بن أبی حمزه بطائنی نمی‌باشد. مرحوم ابن طاووس طبق بیان الذریعه در مورد ملاحم بطائنی میگوید {وهي نسخة عتيقة في خزانة مشهد الكاظم عليه السلام}
 قبلا گفتیم این روایت را ا بن طاووس از بطائنی نقل میکند. آیا نقل سید از همان کتاب بطائنی است؟ آیا سید طریقی به آن کتاب دارد و به اصطلاح وجاده نيست؟ بر فرض قبول موارد مذکور، آیا میتوان به بطائنی اعتماد کرد؟ ما در جلسات قبل بیان کردیم که ایشان قابل اعتماد نیست؛ پس این روایت هم مشکل دارد0
روایتی دیگر:
رُوِيَ عَنْ بَشِيرٍ النَّبَّالِ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) إذَ اسْتَأْذَنَ عَلَيْهِ رَجُلٌ ثُمَّ دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا أَنْقَى ثِيَابَكَ(چه لباسهای تمیزی) هَذِهِ!! قَالَ هِيَ لِبَاسُ بِلَادِنَا ثُمَّ قَالَ جِئْتُكَ بِهَدِيَّةٍ فَدَخَلَ غُلَامٌ وَ مَعَهُ جِرَابٌ (انبان) فِيهِ ثِيَابٌ فَوَضَعَهُ ثُمَّ تَحَدَّثَ سَاعَةً ثُمَّ قَامَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْ بَلَغَ الْوَقْتُ وَ صَدَقَ الْوَصْفُ فَهُوَ صَاحِبُ الرَّايَاتِ السُّودِ مِنْ خُرَاسَانَ يَتَقَعْقَعُ ثُمَّ قَالَ لِغُلَامٍ قَائِمٍ عَلَى رَأْسِهِ الْحِقْهُ فَسَلْهُ مَا اسْمُكَ فَقَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَبْدُ الرَّحْمَنِ وَ اللَّهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ هُوَ هُوَ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ قَالَ بِشْرٌ فَلَمَّا قَدِمَ أَبُو مُسْلِمٍ الکوفه جِئْتُ حَتَّى دَخَلْتُ عَلَيْهِ فَإِذَا هُوَ الرَّجُلُ الَّذِي دَخَلَ عَلَيْنَا
از این روایت استفاده میشود که خراسانی همان ابو مسلم است ودر زمانی آمده وجریانش تمام شده است.
اولین منبع چاپ شده این روایت که الان در دست ماست، دلائل الامامة طبری شیعی [1] است.  (ص140) بعد از او اثبات الوصیه مسعودی [2] (ص158) باکمی تفاوت نقل، بعد از او إعلام الوری که همان متن اثبات الوصیه است هر چند مدرک او نوادر الحکمة محمد بن احمد بن یحیی (این کتاب در دسترس ما نیست) میباشد، بعد از او خرائج راوندی (قبر شریفش در صحن حرم مطهر قم است) (ج2 ص 645)، بعد از او مناقب ابن شهر آشوب (ج4 ص 229)، بعد اثبات الهداة حر عاملی (ج3 ص112و120)، بعد بحرانی (ج5 ص293) و بعد بحار (ج47 ص 109و132 و 274) این روایت را در منابع خودمان آورده‌اند، ولي از اهل سنت کسی این روایت را نقل نمی کند.
اما سند روایت:
دلائل الامامة محمد بن جرير الطبري (الشيعي) سلسله سند را اینگونه ذکر می‌کند:
بإسناده آخبرنی آبوالحسین محمد بن هارون عن الحسن بن علي بن فضال، عن عبد الله الكناني، عن موسى بن بكر، قال: حدثني بشير النبال، قال: كنت عند أبي عبد الله
 اما محمد بن هارون موسی:
مرحوم خوئی میفرماید نجاشی در مورد ایشان «رحمة الله علیه» گفته است. نکته ای راهم بنده (استاد) اضافه کنم؛ نجاشی در مورد پدرش گفته است: كنت أحضر في داره مع ابنه أبي جعفر والناس يقرأون عليه [3] (من درس پدرش هارون میرفتم و پسرش هم در درس بود.)
 نجاشی گفته هم بحث بودیم آیا هم بحث بودن دلیل بر وثاقت است؟ به نظر ما هم بحث بودن و ترحم نشانه وثاقت نیست. مرحوم خوئی هم این مبنا را قبول ندارد مقدمه معجم رجال مرحوم خوئی ناظر به مقدمه مامقانی (سعه مشرب مامقانی در مورد توثیق افراد و ارا ئه طرق مختلف علاوه بر راههای توثیق مشهور) است. مرحوم مامقانی ترضی و ترحم را اماره حسن و مدح میداند ولی مرحوم خوئی قبول ندارد و ترضی را بر فاسق هم ممکن میدا ند.
بااین حساب محمد بن هارون توثیق ندارد.



[1].دو نفر طبری هستند که هردو نامشان محمد بن جریر طبری است. صاحب دلائل الامامه طبری ابن رستم، شیعی است (م قرن 4 ) وصاحب تاریخ طبری(م 310) سنی است. به سیر أعلام النبلا ذهبی متعصب در مورد این دو شخص مراجعه کنید که چگونه غیر منصفانه در مورد طبری سنی چندین صفحه بحث دارد؛ ولی در مورد طبری شیعی چند سطر، آن هم همراه با اهانت مینویسد.
[2].در مورد ایشان بحث است که شیعه یا سنی شافعی است، اگر صاحب مروج الذهب و اثبات الوصية یکی باشند، نظر حقیر این است که مروج مسعودی سنی شافعی است.
[3].رجال النجاشي ص 439.