درس خارج فقه استاد سید محمدجواد شبیری

موضوع: زمان آغاز عده /عده‌ی وفات /اقوال فقها در عده

خلاصه مباحث گذشته:

گفتیم وجه قابل توجهی برای اتحاد حسن بن زیاد الصیقل و حسن بن زیاد العطار وجود ندارد و با وجود عبارات کالمصرح رجالیون که این دو عنوان را جدا ذکر کرده اند و با هم ذکر نکرده اند، تقریبی که برای اتحاد این دو عنوان ذکر شد، ناتمام است و این دو عنوان دو نفر هستند. حسن بن زیاد العطار توثیق صریح دارد؛ اما حسن بن زیاد الصیقل توثیق صریح ندارد. حال باید بررسی کنیم که آیا می توان حسن بن زیاد الصیقل را توثیق کرد؟

1- توثیق حسن بن زیاد الصیقل

1.1- مشایخ ثلاث ( مشایخ ثقات)

یکی از توثیقات عام، روایت صفوان، ابن ابی عمیر و بزنطی می باشد. در مورد حسن بن زیاد الصیقل می توان با توجه به روایت صفوان از او وثاقتش را ثابت کرد:

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ جَمِيعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ طَلَاقِ السُّنَّةِ كَيْفَ يُطَلِّقُ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ فَقَالَ يُطَلِّقُهَا فِي طُهْرٍ قَبْلَ عِدَّتِهَا مِنْ غَيْرِ جِمَاعٍ بِشُهُودٍ فَإِنْ طَلَّقَهَا وَاحِدَةً ثُمَّ تَرَكَهَا حَتَّى يَخْلُوَ أَجَلُهَا فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ وَ هُوَ خَاطِبٌ مِنَ الْخُطَّابِ وَ إِنْ رَاجَعَهَا فَهِيَ عِنْدَهُ عَلَى تَطْلِيقَةٍ مَاضِيَةٍ وَ بَقِيَ تَطْلِيقَتَانِ فَإِنْ طَلَّقَهَا الثَّانِيَةَ وَ تَرَكَهَا حَتَّى يَخْلُوَ أَجَلُهَا فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ وَ إِنْ هُوَ أَشْهَدَ عَلَى رَجْعَتِهَا قَبْلَ أَنْ يَخْلُوَ أَجَلُهَا فَهِيَ عِنْدَهُ عَلَى تَطْلِيقَتَيْنِ مَاضِيَتَيْنِ وَ بَقِيَتْ وَاحِدَةٌ فَإِنْ طَلَّقَهَا الثَّالِثَةَ فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ وَ لَا تَحِلُّ لَهُ‌ حَتَّى تَنْكِحَ زَوْجاً غَيْرَهُ‌ وَ هِيَ تَرِثُ وَ تُورَثُ مَا كَانَ لَهُ عَلَيْهَا رَجْعَةٌ مِنَ التَّطْلِيقَتَيْنِ الْأَوَّلَتَيْنِ.[1]

این سند تحویلی است و در واقع چهار سند می باشد:

    1. أبو علي الأشعري عن محمد بن عبد الجبار عن صفوان بن يحيى عن الحسن بن زياد عن أبي عبد الله ع

    2. عدة من أصحابنا عن سهل بن زياد عن أحمد بن محمد بن أبي نصر عن عبد الكريم عن الحسن بن زياد عن أبي عبد الله ع

    3. محمد بن يحيى عن أحمد بن محمد عن أحمد بن محمد بن أبي نصر عن عبد الكريم عن الحسن بن زياد عن أبي عبد الله ع

    4. علي بن إبراهيم عن أبيه عن أحمد بن محمد بن أبي نصر عن عبد الكريم عن الحسن بن زياد عن أبي عبد الله ع

در سند اول الحسن بن زیاد، شیخِ صفوان بن یحیی می باشد.

اشکال این استدلال این است که معلوم نیست مراد از حسن بن زیاد در این سند، حسن بن زیاد الصیقل باشد. صفوان بن یحیی نیز در هیچ موردی مستقیما از حسن بن زیاد الصیقل روایت ندارد؛ بلکه به واسطه‌ی ابن مسکان از او روایت می کند. احتمال سقط ابن مسکان در این سند زیاد است.

صفوان تمام روایاتش از حسن بن زیاد الصیقل به واسطه‌ی ابن مسکان است و در یک مورد به واسطه‌ی ابن بکیر از او نقل کرده است:

الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِيَادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَعْتَقَ شِرْكاً لَهُ فِي غُلَامٍ مَمْلُوكٍ عَلَيْهِ شَيْ‌ءٌ قَالَ لَا.[2]

در درایة النور گفته شده است که ابن بکیر محرف ابن مسکان است؛ اما این تحریف بعید است؛ زیرا ابن بکیر از حسن بن زیاد روایاتی دارد و اشکالی ندارد صفوان در یک مورد به واسطه‌ی ابن بکیر از حسن بن زیاد الصیقل روایت کند.

1.2- روایت جعفر بن بشیر

با توجه به این که مشایخ جعفر بن بشیر ثقه می باشند و در یک روایت جعفر بن بشیر از الحسن بن الصیقل نقل کرده است، ممکن است حسن بن زیاد الصیقل را توثیق کنیم:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنِ الْحَسَنِ الصَّيْقَلِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَكَرَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْوَلَدُ لِلَّذِي عِنْدَهُ الْجَارِيَةُ وَ لْيَصْبِرْ لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص الْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ وَ لِلْعَاهِرِ الْحَجَرُ.[3]

البته در دو روایت جعفر بن بشیر با واسطه از الحسن الصیقل روایت می کند:

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ عَنِ الْحَسَنِ الصَّيْقَلِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ لَا يَمُوتُ الرَّجُلُ مِنَّا حَتَّى يَعْرِفَ وَلِيَّهُ.[4]

مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ عَنِ الْحَسَنِ الصَّيْقَلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ كَمْ أَقَلُّ مَا تَكُونُ الْجَمَاعَةُ قَالَ رَجُلٌ وَ امْرَأَةٌ.[5]

ممکن است در این استدلال اشکال شود که معلوم نیست حسن بن زیاد الصیقل از مشایخ جعفر بن بشیر باشد؛ زیرا اکثر راویان حسن بن زیاد الصیقل در طبقه‌ی مشایخ جعفر بن بشیر هستند.

ممکن است در این اشکال مناقشه شود که راوی از حسن صیقل در مشیخه‌ی فقیه، یونس بن عبدالرحمن است و ممکن است گفته شود جعفر بن بشیر نیز حسن الصیقل را در اواخر عمر او درک کرده است.

جعفر بن بشیر یک روایت از «حسن بن زیاد» با عنوان مطلق نیز دارد.

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ مَعْقِلٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: كَانَ قَاتِلُ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا وَلَدَ زِنًا وَ قَاتِلُ الْحُسَيْنِ ع وَلَدَ زِناً وَ لَمْ تَبْكِ السَّمَاءُ عَلَى أَحَدٍ إِلَّا عَلَيْهِمَا قَالَ قُلْتُ وَ كَيْفَ تَبْكِي قَالَ تَطْلُعُ الشَّمْسُ فِي حُمْرَةٍ وَ تَغِيبُ فِي حُمْرَة[6]

1.3- اکثار روایت عبدالله بن مسکان

از راه اکثار روایت عبدالله بن مسکان می توان وثاقت حسن بن زیاد الصیقل را ثابت کرد. اکثر این روایات، روایات فقهی و الزامی می باشد؛ بنابراین به این استدلال اشکالی وارد نیست. در نرم افزار اسناد صدوق نیز از این روش حسن بن زیاد الصیقل توثیق شده است.

2- نکته‌ی اول

در جلسه‌ی گذشته روایات ابان بن عثمان از حسن بن زیاد العطار و حسن بن زیاد الصیقل را بررسی کردیم. ابان بن عثمان روایاتی از عنوان «الحسن العطار» نیز دارد که مراد از او حسن بن زیاد العطار است:

فَضَالَةُ بْنُ أَيُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ الْعَطَّارِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ عَارِيَّةِ الْفَرْجِ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ قُلْتُ فَإِنْ كَانَ مِنْهُ الْوَلَدُ قَالَ لِصَاحِبِ الْجَارِيَةِ إِلَّا أَنْ يَشْتَرِطَ عَلَيْه‌[7]

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ الْعَطَّارِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ قَذَفَ قَوْماً قَالَ قَالَ بِكَلِمَةٍ وَاحِدَةٍ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ يُضْرَبُ حَدّاً وَاحِداً فَإِنْ فَرَّقَ بَيْنَهُمْ فِي الْقَذْفِ ضُرِبَ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ حَدّاً.[8]

عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَسَنِ الْعَطَّارِ قَالَ‌ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ قَذَفَ قَوْماً جَمِيعاً فَقَالَ بِكَلِمَةٍ وَاحِدَةٍ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ يُضْرَبُ حَدّاً وَاحِداً وَ إِنْ فَرَّقَ بَيْنَهُمْ فِي الْقَذْفِ ضُرِبَ لِكُلِّ رَجُلٍ مِنْهُمْ حَدّاً.[9]

شیخ طوسی در فهرست در ترجمه‌ی حسن العطار می فرماید:

[173] الحسن العطّار. له أصل. رويناه بالإسناد الأوّل، عن ابن أبي عمير، عن الحسن العطّار.[10]

3- نکته‌ی دوم

مرحوم صدوق در فقیه روایتی از حسن بن زیاد الصیقل نقل کرده است:

وَ قَالَ الْحَسَنُ بْنُ زِيَادٍ الصَّيْقَلُ- سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كَيْفَ تُصَلِّي النِّسَاءُ عَلَى الْجَنَائِزِ إِذَا لَمْ يَكُنْ مَعَهُنَّ رَجُلٌ فَقَالَ يَقُمْنَ جَمِيعاً فِي صَفٍّ وَاحِدٍ وَ لَا تَتَقَدَّمُهُنَّ امْرَأَةٌ قِيلَ فَفِي صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ أَ يَؤُمُّ بَعْضُهُنَّ بَعْضاً قَالَ نَعَمْ.[11]

در لوامع صاحبقرانی، صیقل را ترجمه کرده است:

و در قوى كالصحيح منقول است كه حسن بن زياد چلنگر گفت‌ ...[12]

صیقل را چلنگر ترجمه کرده است. چلنگر به معنای آهنگر است.

4- نکته‌ی سوم

در بحث زوج مفقود در روایتی تفصیل ذکر شده بود:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ فِي الْمَرْأَةِ يَمُوتُ زَوْجُهَا أَوْ يُطَلِّقُهَا وَ هُوَ غَائِبٌ قَالَ إِنْ كَانَ مَسِيرَةَ أَيَّامٍ فَمِنْ يَوْمِ يَمُوتُ زَوْجُهَا تَعْتَدُّ وَ إِنْ كَانَ مِنْ بُعْدٍ فَمِنْ يَوْمِ يَأْتِيهَا الْخَبَرُ لِأَنَّهَا لَا بُدَّ مِنْ أَنْ تُحِدَّ لَهُ.[13]

این روایت بین «مسیرة ایام» و «من بعد» تفصیل داده است.

تعلیل ذیل روایت پذیرش روایت را دشوار می کند؛ زیرا اگر در مسیرة ایام نیز باشد، حداد باید در تمام مدت عده باشد.

همچنین در سوال، طلاق نیز مطرح شده است؛ اما در پاسخ اشاره ای به طلاق نشده است. ممکن است سقطی در روایت رخ داده باشد.

از نظر سندی نیز ظاهرا در این روایت اشکال وجود دارد.

محمد بن عبدالجبار در طبقه‌ی راویان سیف بن عمیرة نمی باشد.

راویان سیف بن عمیرة به ترتیب تعداد نقل به این صورت است:

    1. علی بن الحکم

    2. محمد بن عبدالحمید العطار

    3. اسماعیل بن مهران

    4. محمد بن ابی عمیر

    5. فضالة بن ایوب

    6. علی بن سیف

    7. حسن بن محبوب

    8. محمد بن خالد الطیالسی

    9. حسن بن علی بن ابی حمزه بطائنی

    10. حسین بن سیف بن عمیرة

    11. حسن بن علی بن بقاح

این طبقه با طبقه‌ی محمد بن عبدالجبار یکسان نیست.

ممکن است تصور شود محمد بن عبدالحمید العطار با محمد بن عبدالجبار در یک طبقه اند. اما این طور نیست. محمد بن عبدالحمید معمر بوده است و محمد بن عبدالجبار از او روایت دارد.[14]

محمد بن عبدالجبار روایت دیگری از سیف بن عمیره دارد:

فِي عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مُدْمِنُ الزِّنَا (وَ الْفُسُوقِ) وَ الشُّرْبِ كَعَابِدِ وَثَنٍ.[15]

در این سند خللی وجود دارد. ممکن است واسطه‌ی بین محمد بن عبدالجبار و سیف بن عمیره حذف شده باشد. ممکن است محمد بن عبد الجبار تحریف محمد بن عبدالحمید باشد؛ زیرا روایتی در مورد مدمن الخمر در کافی وارد شده است که محمد بن عبدالحمید از سیف بن عمیره روایت کرده است و انتهای سند نیز مشابه می باشد:

مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو بَصِيرٍ وَ ابْنُ أَبِي يَعْفُورٍ قَالا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‌ لَيْسَ مُدْمِنُ الْخَمْرِ الَّذِي يَشْرَبُهَا كُلَّ يَوْمٍ وَ لَكِنِ الَّذِي يُوَطِّنُ نَفْسَهُ أَنَّهُ إِذَا وَجَدَهَا شَرِبَهَا.[16]

سعد بن عبدالله از محمد بن عبدالحمید روایات زیادی دارد؛ در نتیجه احتمال تصحیف محمد بن عبدالحمید به محمد بن عبدالجبار بیشتر است.

ممکن است گفته شود که در سند مورد بحث ما نیز محمد بن عبدالجبار تصحیف محمد بن عبدالحمید می باشد:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ فِي الْمَرْأَةِ يَمُوتُ زَوْجُهَا أَوْ يُطَلِّقُهَا وَ هُوَ غَائِبٌ قَالَ إِنْ كَانَ مَسِيرَةَ أَيَّامٍ فَمِنْ يَوْمِ يَمُوتُ زَوْجُهَا تَعْتَدُّ وَ إِنْ كَانَ مِنْ بُعْدٍ فَمِنْ يَوْمِ يَأْتِيهَا الْخَبَرُ لِأَنَّهَا لَا بُدَّ مِنْ أَنْ تُحِدَّ لَهُ.[17]

احتمال دیگر این است که بین محمد بن عبدالجبار و سیف بن عمیره سقطی اتفاق افتاده باشد.

محمد بن عبدالجبار به واسطه‌ی «الْبَرْقِيِّ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ» از سیف بن عمیره روایتی دارد:

حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ مَوْلَاهُ‌ عَمْرَةَ بِنْتِ أَبِي رَافِعٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجَةِ النَّبِيِّ ص قَالَتْ‌ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِي مَرَضِهِ الَّذِي تُوُفِّيَ فِيهِ ادْعُوا لِي خَلِيلِي فَأَرْسَلَتْ عَائِشَةُ إِلَى أَبِيهَا فَلَمَّا جَاءَهُ غَطَّى وَجْهَهُ وَ قَالَ ادْعُوا لِي خَلِيلِي فَرَجَعَ مُتَحَيِّراً وَ أَرْسَلَتْ حَفْصَةُ إِلَى أَبِيهَا فَلَمَّا جَاءَ غَطَّى وَجْهَهُ وَ قَالَ ادْعُوا لِي خَلِيلِي فَرَجَعَ عُمَرُ مُتَحَيِّراً وَ أَرْسَلَتْ فَاطِمَةُ ع إِلَى عَلِيٍّ ع فَلَمَّا جَاءَ قَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَدَخَلَ ثُمَّ جَلَّلَ عَلِيّاً ع بِثَوْبِهِ قَالَ قَالَ عَلِيٌّ ع حَدَّثَنِي بِأَلْفِ حَدِيثٍ يَفْتَحُ كُلُّ حَدِيثٍ أَلْفَ بَابٍ حَتَّى عَرِقْتُ وَ عَرِقَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَسَالَ عَلَيَّ عَرَقُهُ وَ سَالَ عَلَيْهِ عَرَقِي.[18]

همین روایت در خصال و اختصاص نیز آمده است:

حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ مَوْلَاهُ حَمْزَةَ بْنِ رَافِعٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجَةِ النَّبِيِّ ص قَالَتْ‌ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِي مَرَضِهِ الَّذِي تُوُفِّيَ فِيهِ ادْعُوا لِي خَلِيلِي فَأَرْسَلَتْ عَائِشَةُ إِلَى أَبِيهَا فَلَمَّا جَاءَ غَطَّى رَسُولُ اللَّهِ ص وَجْهَهُ وَ قَالَ ادْعُوا لِي خَلِيلِي فَرَجَعَ أَبُو بَكْرٍ وَ بَعَثَتْ حَفْصَةُ إِلَى أَبِيهَا فَلَمَّا جَاءَ غَطَّى رَسُولُ اللَّهِ ص وَجْهَهُ وَ قَالَ ادْعُوا لِي خَلِيلِي فَرَجَعَ عُمَرُ وَ أَرْسَلَتْ فَاطِمَةُ ع إِلَى عَلِيٍّ فَلَمَّا جَاءَ قَامَ رَسُولُ اللَّهِ فَدَخَلَ ثُمَّ جَلَّلَ عَلِيّاً ع بِثَوْبِهِ قَالَ عَلِيٌّ ع فَحَدَّثَنِي بِأَلْفِ حَدِيثٍ يَفْتَحُ كُلُّ حَدِيثٍ أَلْفَ حَدِيثٍ حَتَّى عَرِقْتُ وَ عَرِقَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَسَالَ عَلَيَّ عَرَقُهُ وَ سَالَ عَلَيْهِ عَرَقِي.[19]

در روایتی دیگر به واسطه‌ی علی بن حدید از سیف بن عمیره روایت کرده است:

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: السُّنَّةُ أَنْ يُحْمَلَ السَّرِيرُ مِنْ جَوَانِبِهِ الْأَرْبَعِ وَ مَا كَانَ بَعْدَ ذَلِكَ مِنْ حَمْلٍ فَهُوَ تَطَوُّعٌ.[20]

در روایتی دیگر حسن بن علی بن ابی حمزه بین محمد بن عبدالجبار و سیف بن عمیره واسطه‌ شده است:

حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع قَال‌ ... [21]

در نتیجه می توان گفت در روایت مورد بحث سقطی رخ داده است؛ اما از آن جا که مشخص نیست چه کسی سقط شده است، نمی توان سند را تصحیح کرد. توثیق حسن بن علی بن ابی حمزه که یکی از وسائط می باشد، مشکل است؛ از مشایخ واقفه بوده است و در کتب رجالی تضعیف شده است. علی بن حسن بن فضال او را کذاب دانسته است. اصحاب از پدرش علی بن ابی حمزه قبل از واقفی شدنش روایت کرده اند و روایات او را صحیحه می دانیم و انحراف او باعث نمی شود روایاتش تا آن زمان از اعتبار ساقط شود؛ اما اصحاب از حسن بن علی بن ابی حمزه در زمان استقامتش روایت نکرده اند؛ به خصوص محمد بن عبدالجبار در طبقه ای نیست که قبل از وقف را درک کرده باشد.

در نتیجه از آن جا که ممکن واسطه، حسن بن علی بن ابی حمزه باشد که توثیق نشده است، روایت مورد بحث تصحیح نمی شود؛ به خصوص آن که سند روایت مورد بحث شباهت بیش تری به سندی دارد که حسن بن علی بن ابی حمزه در آن واسطه‌ی بین محمد بن عبدالجبار و سیف بن عمیره شده است.

علت وقوع سقط در موارد زیادی به این دلیل است که دو روایت پشت سر هم هستند و روایت دوم به اعتماد سند قبلی معلق می باشد و در منابع بعدی به تعلیق روایت دوم توجه نشده است و به همان شکل روایت را نقل کرده اند.