درس خارج اصول آیت الله هاشمی شاهرودی

88/12/23

بسم الله الرحمن الرحیم

 
 ايشان پاسخ می دهند ربط بين دو مفهوم كوزه و آب به معنای واقع ربط و نسبت، ظرفيّت تحليلی است يعنی صورت و حصّه ذهنی واحدی است كه با تحليل به سه چيز بر می گردد. شبيه كلام آقای خويى (ره) كه يك بار مطلق آب را تصوّر می كنيم و يك بار آب در كوزه را تصوّر می كنيم كه حصّه خاصی است و اين حصّه را وقتی بخواهيم تحليل كنيم (ولو آنكه يك مفهوم وُحدانی افرادی بيش نيست) به سه چيز قابل تحليل است «آب و كوزه و نسبت بين آن دو» وگرنه واقعِ ربط و نسبت ظرفيت باشد و لذا نتيجه می گيرند شايد به همين جهت مرحوم آقای خويى (ره) قائل به وضع حروف برای تحصيص شدند نه نسبت، واقعی چون واقع نسبت و ربط دارای اشكالی است كه ذكر كرديم.
 
 لبّ مقصود شهيد صدر (ره):
 البتّه می توان لبّ مقصود ايشان را به طرز ديگری بيان نمود كه واقعاً اين شبهه وارد نباشد و آن اينكه لازم نيست به تحصيص برگردد - آن طوری كه آقای خويى (ره) فرموده است - و وجدان بهترين شاهد است كه در جمله «النار فی البيت» يا «الماء فی رالكوز» تحصيص را فهميم و اين جمله دلالت بر نسبت قبل از تحصيص دارد و تحصيص در طول آن حاصل می شود.
 می توان گفت برای ربط و نسبت، سه واقع داريم نه دو واقع:
 1 - نسبت بين آب و كوزه خارجى.
 2 - نسبت يا حالت ايجاد شده بين وجود ذهنی آب و وجود ذهنی كوزه كه تواند ظرفيّتی باشد چون جواهر نيستند.
 3 - نسبت بين مفهوم ذهنی آب و مفهوم ذهنی كوزه كه در ذهن به حمل اوّلی ايجاد شده و به آن نگاه می شود.
  قدرت ذهن اينگونه است كه می تواند يك مفهوم وُحدانی يا سه مفهومِ «مفهوم آب و كوزه و نسبت بين آن دو» را تصوّر كند يعنی واقع ربط و نسبت ميان آنها را می تواند در حمل اوّلی تصور كند. پس در حقيقت، وضع حروف برای واقع نسبت و ربط می باشد ولی بين آن ماهيّات متصوره به حمل اوّلی يعنی متصور بالذات كه در عالمِ ذهن شكل می گيرد كه عين خود طرفين می باشد.
 يعنی به حمل اوّلی وقتی لحاظ شود آب و كوزه (جوهر) ديده می شود چون مفاهيم اسمی آب و كوزه جوهر هستند و همچنين به اين حمل نيز واقع ربط ظرفيّتی ميان آنها ديده می شود. بنابراين واقع نسبت و ربط را هم در محكی بالعرض داريم و هم در محكی بالذّات (كه به حمل اوّلی عين محكی بالعرض است) ولذا می گوئيم آنجا واقع ربط و نسبت را داريم و در مفهوم ماء فی الكوز بدليل آنكه طرفين، دو مفهوم اسمی جوهری هستند واقع ربط را می بينيم و نسبت ظرفيّت بين آنها تصوّر دارد وليكن ضمن دو مفهوم طرفين - و نه مستقلاً -.