موضوع: تفسیر قرآن کریم

﴿إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي‌ هِيَ أَقْوَمُ﴾[1]

در ارتباط با مسائلی که مطرح می‌شد در تبیین آیات اعتقادی قرآن کریم مسائلی مطرح شد مسأله‌ای که ان شاء الله مطرح خواهد شد که از اهمیت بسیاری هم برخوردار است مسأله اعجاز است معجزه ون معجزه بودن قرآن و مطالبی مناسب با این بحث از جمله آنچه که اخیرا مطرح شد و مورد القاء از طرف جمعی از افرادی که به گونه خاصی فکر می‌کردند که قرآن کلام خدا است یا خیر به تناسب ان شاء الله صحبت خواهد شد بحث آینده ما مسأله معجزه بودن قرآن است فعلا امروز فرصت که گذشته یکی دو تا از آیات مربوطه قرائت می‌شود و به نحو اجمال معنای اعجاز در ارتباط با این مسأله سوره مبارکه بقره آیه بیست و سه و ﴿وَ إِنْ كُنْتُمْ في‌ رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ﴾[2] که مشخص است تحدی شده مبارز طلبیده شده است اگر شکی در ارتباط با اینکه این کتاب نازل شده است بر بنده ما از طرف خداوند متعال ﴿فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ﴾ یک سوره به مانند آنچه که نازل شده بر این عبد «من مثله ای من مثل ما انزل من مثل ما انزلنا علی عبدنا» یا «من مثله» یعنی از مثل پیامبر اکرم که امی هستند و درس نخوانده هستند و معلم ندیده هستند و این بیانات را آورده‌اند ^وَ إِنْ كُنْتُمْ في‌ رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ% ای من مثل ما انزلنا» یعنی این قرآن یا «من مثله» پیامبر اکرم ^وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ% حالا بحثهای خاصی ممکن است پیش بیاید در این قسمت ها ^وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ% این یک آیه که مربوط به این بحث می‌شود.

آیه دیگر سوره مبارکه یونس ^أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ%[3] ^أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ% این تهمت می‌زند به خداوند که اینها از طرف خدا است و افترا می‌بندند این مدعی رسالت به گفته کفار و مشرکین ^قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ% یک سوره به مانند این قرآن بیاورید ^وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ%.

و همچنین سوره هود آیه سیزده ^أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَياتٍ%[4] باز این آیه هم در ارتباط با این بحث است.

و آیه‌ای که از جهتی باز خصوصیات بیشتری دارد آیه هشتاد و هشت سوره اسراء ^ قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‌ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهيراً %[5] اینها آیاتی است که حدودا در ارتباط با مسأله اعجاز است.

در ارتباط با این بحث یک جمله کوتاهی که عرض کنم معنای اعجاز چیست؟ این عبارتی که در البیان مرحوم آیت الله العظمی خویی آمده است این جور بیان کردند که «قد ذكر للاعجاز في‌ اللغة عدة معان‌: الفوت. وجدان العجز. إحداثه كالتعجيز. فيقال: أعجزه الأمر الفلاني أي فاته، و يقال: أعجزت زيدا أي وجدته عاجزا، أو جعلته عاجزا». در لغت معنایش این است به معنای فوت آمده است و به این معانی که گفته شد.

«و هو فی الاصطلاح» معجزه و اعجاز در اصطلاح «و هو في الاصطلاح أن يأتي المدعي لمنصب من المناصب الإلهية بما يخرق نواميس الطبيعة و يعجز عنه غيره شاهدا على صدق دعواه»[6] . اعجاز در اصطلاح این است شخصی که مدعی منصبی است از مناسب الهی ادعاء می‌کند که من از طرف خداوند متعال مأموریتی دارم منصبی دارم کاری انجام بدهد که آن کار نوامیس طبیعت را خرق کند خارق قوانین طبیعی شکننده قوانین طبیعی خرق قوانین طبیعی بکند به گونه‌ای که غیر او عاجز باشند از انجام مثل آنچه که او انجام داده است دیگران هم از انجام مثل آن عاجز باشند و این کار را به عنوان شاهد بر مدعای خود و صداقتش در نبوت انجام بدهد این می‌شود معجزه تعریف معجزه چنین چیزی است و در نتیجه روشن است که در مواردی که کارهای غیر عادی انجام بشود ولی مدعی نبوت نباشد اصطلاحا معجزه گفته نمی‌شود و نیز قید و قیودی دیگری که ان شاء الله بعد باید صحبت آن بشود در ارتباط با معجزه تعریف معجزه طبق بیان ایشان این است که باز خصوصیاتی صحبتهایی در همین مورد باید بشود که فعلا فرصت نیست.

این عبارت کشف المراد را هم خوانده باشم که در شرح تجرید در مسأله نبوت در بحث اعجاز «المسألة الرابعة : في الطريق إلى معرفة صدق النبي ( ع ) قال :» یعنی خواجه نصیر چنین فرمودند «وطريق معرفة صدقه ظهور المعجزة على يده وهو ثبوت ما ليس بمعتاد أو نفي ما هو معتاد مع خرق العادة ومطابقة الدعوى»[7] که معجزه این می‌شود چیزی که معتاد نیست انجام شود یا چیزی که معتاد است و معمول است جلوی آن گرفته شود و همراه باشد با اینکه این کار خرق عادت باشد عادت را شکسته باشد و با آنچه ادعاء کرده است منطبق باشد که اینها هم توضیحاتی می‌خواهد.