درس خارج اصول استاد رضازاده

97/01/19

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مقام چهارم/ متباينين/ اصالت الاشتغال/ اصول عمليه

بحث در کلام محقق میلانی بود که می گویند طبق معنای مرحوم شیء برای ابتلاء بین نهی و امر فرق است، به اینکه مرحوم شیخ فرمودند ابتلاء در جایی است که عمل فی نفسه متروک نباشد اما اگر فی نفسه متروک باشد، مورد ابتلاء نیست.

طبق این مبنا می فرمایند بین امر و نهی فرق است، به اینکه ابتلاء در شبهه تحریمیه برای منجز بودن علم اجمالی شرط است و برای وجوبیه شرط نیست.

برای تحریمیه شرط است، چون مولا می خواهد با نهی، مخاطب عمل را ترک کند، حال در خارج از ابتلاء، عمل فی نفسه ترک شده است و دیگر جای نهی نیست و الا طلب حاصل است و جای نهی نیست. پس نهی در جایی است که ابتلاء باشد و عمل ترک نشده باشد و به وسیله نهی مولا ترک شود.

اما در اینجا جای امر است، چون اگرچه بدون امر مولا، مخاطب عمل کرده است، اما مولا از مخاطب می خواهد که عمل را اتیان کند و ترک نکند.

پس طبق دو مبنایی که برای ابتلاء بیان شد، امر با نهی فرق دارد، به اینکه در باب نهی شرط است اما در امر خیر و طبق یک مبنا فرقی نیست.

پس نتیجه اینکه مرحوم آقای میلانی فرمودند بین دو مبنا بین امر و نهی فرق است.

بر این فرمایش می توان خدشه کرد، به اینکه قبلا گفتیم منتقی می گوید بین نهی و امر از یک جهت فرق است، بله هر دو مشروط به ابتلاء و داخل در مبحث هستند اما در عین حال یک فرقی دارند، به اینکه در نهی، مکلف به حسب عادت، تارک فعل است، یعنی فعل را ترک کرده است و بخاطر همین اگر مولا نهی می کند، نهی، طلب حاصل و لغو می شود، اما در امر، مکلف تارک فعل نیست و بلکه در واقع تارک ترک فعل است. به بیان دیگر در باب نواهی، آنچه از محل ابتلا خارج است، فعل است، اما در باب اوامر، خارج از محل ابتلاء ترک است.

و لذا دراسات فرمود به همین ملاکی که می گوئیم نهی مورد ابتلاء است و ابتلاء شرطیت دارد، به همین ملاک می گوئیم در امر هم ابتلاء شرطیت دارد و ملاک این بود که برای مکلف امکان دارد آن را اراده کند و انجام دهد در باب نواهی و در باب اوامر اراده کند و ترک را از بین ببرد. پس ابتلاءدر هر دو شرطیت دارد.

در نتیجه بین امر و نهی فرق است و آنچه که مرحوم آقای میلانی فرمودند که اگر چنانچه اتیان شد، طلب حاصل است، نسبت به نهی درست است اما نسبت به امر که فرمودند طلب حاصل نیست، بخاطر ایجاد کردن فعل به وسیله امر، نا تمام است. چون در امر، مکلف تارک ترک عمل است.

پس طبق این بیانات فرمایش مرحوم نائینی که شرطیت ابتلاء اعم از نواهی و اوامر است، تمام است.