درس خارج اصول استاد رضازاده

95/09/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اخبار من بلغ/ تنبيهات/ شبهه حكميه تحريميه/ اصالت البرائة/ اصول عمليه

بحث در اخبار من بلغ بود.

منها: «وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ مَنْ‌ وَعَدَهُ‌ اللَّهُ‌ عَلَى‌ عَمَلٍ‌ ثَوَاباً فَهُوَ مُنْجِزُهُ لَهُ وَ مَنْ أَوْعَدَهُ عَلَى عَمَلٍ عِقَاباً فَهُوَ فِيهِ بِالْخِيَار».[1]

راوي مي گويد: حضرت فرمودند: پيامبر فرمودند اگر خداوند بر عملي ثواب داد، خداوند به آن وعده عمل مي كند و ثواب را مي دهد و اگر بر عملي وعده عقاب داد، احتمال دارد به آن عمل نكند.

مفاد اخبار من بلغ:

نسبت به مفاد اخبار من بلغ، اختلاف است و سه احتمال در آن وجود دارد:

احتمال اول: مفاد اين اخبار حكم اصولي است، در نتيجه از اين اخبار، حجيت خبر ضعيفي كه دال بر استحباب شيء باشد، استفاده مي شود همانطور كه با خبر صحيح رفتار مي شود.

احتمال دوم: مفاد اين اخبار حكم فقهي است، در نتيجه اين اخبار مي گويند، اگر خبر ضعيفي براي ثواب عملي رسيد، دال بر استحباب است، همانطور كه خبر صحيح دال بر اين است.

احتمال سوم: مفاد اين اخبار، ارشاد به حكم عقل است، يعني عقل مي گويد در اين گونه موارد، اگر در واقع ثواب و عقاب هم نبرد (در مواردي كه مطابق با واقع نباشد)، اما ثواب انقياد براي عمل كننده است و اين روايات ارشاد به همين حكم عقل مي باشند.

قبل بيان احتمال اقوا و ثمره بين اين احتمال، چند جهت بايد بيان شود:

جهت اول: اخبار ناظر به چه چيزي هستند؟

بعضي گفته اند اين اخبار ناظر به بلوغ ثوابي از ثوابها («من» در احاديث بيانيه است) هستند يا مقداري از ثواب هستند («من» در احاديث تبعضيه است) و دليل خود را كلمه «من» گذاشته اند.

اما اگر گفته شود اخبار ناظر به بلوغ عمل است، چند شاهد براي آن وجود دارد:

الف: ظهور عرفي دال بر آن است و ذكر لازم (ثواب) شده و ملزوم (عمل) اراده شده است.

ب: ضمير كلمه «عمله» دلالت بر اين دارد. چون اگر گفته منظور ثواب است بايد استخدام صورت بگيرد به اينكه ثواب كه توان عمل شدن ندارد و بايد به شيء برگردد كه ثواب دارد و استخدام خلاف ظاهر است.

ج: اسم اشاره «ذلك» كه در بعضي از روايات آمده دلالت بر اين دارد. چون اگر مراد به آن، خود ثواب باشد، لازم مي آيد كه خود ثواب به ثواب اضافه شود به اينكه در روايت آمده «له اجر ذلك» و معنا مي شود خداوند ثواب اين ثواب را خواهد داد اما اگر عمل باشد، مي شود خداوند اجر عمل را خواهد داد.

مرحوم مشكيني مي فرمايند اخبار در مقام بيان بلوغ عمل هستند. چون شواهدي كه بيان شد، اقوا از آنچه كه براي ثواب بيان شده، مي باشند.

ما قبلا در بحث فقه جلسه 5/8/95 از مرحوم آيت الله ميلاني در ذيل آيه خمس نقل كرديم كه در سه دسته اول، «لام» آمده و در سه دسته دوم، «لام» ذكر نشده است كه دليل آن اين بود «لام» براي اختصاص است و بعد ايشان فرموده بودند آنچه اديبان براي معاني حروف بيان مي كنند، اشتباه است و تمام حروف يك معنا دارند و آن ربط ما بعد به ما قبل است و در ما نحن فيه هم همين جاري است و «من» براي صرف ربط ما بعد به ما قبل است و معنا داشتن آن طبق فرمايش مرحوم ميلاني، اشتباه است.

 

التقرير العربي

و قد اختلاف في المستفاد منها: هل هو حكم اصولي اي حجية خبر الضعيف الدال علي الاستحباب او حكم فقهي اي المستحبات العمل او ارشادا الي حكم العقل في باب الانقياد كما ياتي مشروحا.

و لابد قبل البحث عما يستفاد منها من حيث الارشادية و غيرها من بيان جهات:

الجهة الاولي: هل الاخبار ناظر الي بلوغ ثواب من الثوابات او مقدار من الثواب عملا و اخذا بظهور كلمة «من» بعد «شيء» في البيانية او في التبعيض.

او الي بلوغ عمل كان له ثواب، اخذا بظهور العرفي في كون امثال المورد من باب ذكر اللازم (ثواب) و ارادة الملزوم (عمل الثوابي).

و بظهور الضمير في كلمة «فعمله» في عدم الاستخدام و ارجاعه الي نفس «شيء» لانشاء الشيء و الثواب.

و بظهور الحمل الاشارة «ذلك» و الا يلزم اضافة الثواب «اجر» الي الثواب «ذلك».

اختار المشكيني الثاني لاقوائية ما كان موافقا له من الظهورات من ظهور «من».


[1] وسائل الشيعه، حرعاملي، ج1، ص81، ابواب المقدمة العبادة، باب18، ح5، ط آل البيت.