موضوع:
حجیت ظن/خبر واحد/ادله حجیت خبر واحد/آیه نبا/ خلاصه
خلاصه آنچه
در مقام دوم بیان شد.
1-برای
حجیت خبر واحد به ادله اربعه من الکتاب و السنة و الاجماع و العقل استدلال
شده است.
2-بحث در این
مقام دوم در سه مقام بود یکی وجود مقتضی در آیه نبا دوم
وجود مانع و سوم شمول آیه نبا اخبار مع الواسطه را.
3-مقتضی که در
آیه نبا برای اثبات حجیت خبر واحد متصور بود یکی
مفهوم شرط بود و دیگری مفهوم وصف و اخری تعلیق تبین
بر عنوان عرضی که فسق مخبر باشد از این سه طریق بیان شد
که می توان گفت آیه دلالت بر حجیت خبر واحد عادل دارد.
4-سلب در نزد
منطقیین دو قسم است 1- سلب بانتفاء موضوع 2- سلب به انتفاء محمول لکن
عند اللغة و العرف سلب به انتفاء موضوع مجاز می باشد و بدون قرینه حمل
بر این مورد نمی شود پس سلب نزد عرف و لغت سلب به انتفاء محمول
می باشد و کتاب و سنت طبق اصطلاح عرف وارد شده است نه اصطلاح
منطقیین.
5-منتقی فرمودند
برای ادات شرط دو استعمال وجود دارد 1- جائی که مساوق با معنای
تعلیق و شرطیت می باشد 2- جائی که مساوق با فرض و
تقدیر است و اساس مفهوم بر استعمال به نحو اول می باشد.
6-صاحب رسائل و
منتقی منکر مفهوم شرط در آیه نبا می باشند و صاحب کفایه و
مصباح قائل به این مفهوم شرط در آیه نبا می باشند ولو
اینکه شرط محققة الموضوع باشد.
7-مختار
ما این شد که آیه نبا دلالت بر حجیت
خبر موثوق به می کند نه خبر عادل و غیر فاسق اگر تحقیق محقق
اصفهانی که در مورد تبین بیان کردند مخدوش باشد.
8-مرحوم آقای
میلانی فرمودند ضابطه محققة الموضوع بودن جمله شرطیه این
است که تالی از خصوصیات وجودیه یکی از اجزاء مقدم
باشد یا فعل یا فاعل یا مفعول.
9-مرحوم آقای
میلانی فرمودند شرطیه در آیه نبا لبّا محققة الموضوع
نیست.
10-مختار
ما این شد که مفهوم شرط در آیه نبا
بعید نیست لکن نتیجه حجیت خبر موثوق به می باشد.
11-وجوب تبین
شرطی است نه نفسی و گفته شد بعید نیست که تبین از
شخص فاسق هم در غیر مورد عمل به خبر جایز نباشد زیرا تفحص از
عیوب مردم می باشد پس تفحص فقط در عمل به خبر می باشد.
12-آنچه در آیه
نبا به عنوان مفهوم وصف بیان شد در واقع مفهوم لقب است زیرا مسند
الیه ذات نیست.
13-منتقی فرمودند
اساس مفهوم، علیت منحصره بودن وصف می باشد و راه رسیدن به فهم
انحصار، لغویت ذکر وصف اگر دال بر انحصار نباشد.
14-ذکر فاسق در
آیه نبا طبق آنچه بیان کردیم اشاره به رد تفکری بود که در
بین صحابه بود که معتقد بودند اگر کسی از طرف پیامبر
ماموریتی داده می شود موجب تبرعه وی از گناهان گذشته
وی می باشد آیه نبا می خواهد بفرماید گناهان قبل از
ماموریت شخص از بین نمی رود.
15-مختار
ما این شد که وصف در آیه نبا بر
تقدیر که وصف باشد دال بر مفهوم نیست زیرا ذکر این وصف
لغو نیست و دال بر مفهوم بودن از راه انحصار در علیت بود و راه انحصار
لغویت ذکر وصف بود بلکه ذکر وصف لغو نیست بلکه اشاره به فسق
ولید یا رد تفکر صحابه بود و بر فرض اینکه مفهوم داشته باشد
نتیجه حجیت خبر موثوق به می باشد
16-بحث در تعلیق
بر وصف عرضی در دو مقام می باشد یکی اینکه
آیا این تعلیق بر وصف همان مفهوم وصف می باشد یا
غیر آن می باشد دوم اینکه بر فرض اینکه غیر مفهوم
وصف باشد آیا از آن مفهوم فهمیده می شود یا نه؟
17-مختار
ما این شد که تعلیق بر این عرض
برمی گردد به مفهوم وصف نه اینکه وجه مستقلی باشد در برابر شرط
و وصف پس آیه از دو جهت مفهوم دارد یکی شرط و دیگری
وصف.
18-گفتیم
ذاتی یا ذاتی کلیات خمس می باشد که عبارت از جنس و
فصل می باشد چیزی که تشکیل دهنده ماهیت می
باشد در مقابل عوارض یا ذاتی باب برهان می باشد
یعنی چیزی که از ذات بدون ملاحظه شیء
دیگری انتزاع می شود مانند امکان در مقابل عالم که به ملاحظه
علم از انسان انتزاع می شود.
19-ذاتی در کلام
رسائل، ذاتی باب برهان می باشد نه ذاتی کلیات خمس
زیرا واحد بودن خبر انتزاع از ذات خبر می شود بخلاف فاسق که بملاحظه
فسق مخبر انتزاع می شود.
20-ملاک عمل عقلاء به
خبر واحد وثوق به صدق مخبر می باشد چه مخبر عادل باشد و چه فاسق باشد چه
بالغ باشد و چه صبی باشد.
21-محقق اصفهانی
فرمودند بنابر اینکه در آیه نبا مفهوم باشد معلق بر مجیء فاسق
خود تبین نیست بلکه ملزوم تبین می باشد که عدم حجیت
خبر فاسق باشد یعنی شارع با این آیه می خواهد بگوید
خبر فاسق حجیت نیست لکن این عدم حجیت را با بیان
لازمش که تبین باشد بیان فرموده است.
التقریر العربی
خلاصة ما ذكر في المقام الثاني: اعني ادلة
خجية خبر الواحد عبارة عن:
1-القول علي الحجية
بادلة اربعة: كتاب، سنة، اجماع و عقل. 18/1/93
2-البحث فيه مقامات
ثلاثة:
الف: وجود مقتضي الحجية فيها اي آية
النباء؛
ب: وجود المانع؛
ج: شمولها للاخبار مع الواسطة و وسائط
الاخبار. 18/1/93
3-المقتضي:
الف: مفهوم الشرط؛
ب: مفهوم الوصف؛
ج: تعليق التبين علي عنون عرضي.
18/1/93
4-السلب عند المنطقيين
قسمان: بانتفاء الموضوع و بانتفاء المحمول، و لكن عند اللغة و العرف بانتفاء
الموضوع مجاز لايصار اليه الا علي القرينة، والكتاب و السنة وردا علي مصطلح اهل
العرف و اللغة. 19/1/93
5-منتقي: للارادة الشرط
استعمالان:
الف: فيما يساوق معني الشرطية و
التعليق؛
ب: فيما يساوق الغرض و التقدير و اساس
المفهوم علي استعمالها في المعني الاول. 24/1/93
6-صاحب الرسائل و
المنتقي ينكران مفهوم الشرط في آية النباء و صاحب الكفاية و المصباح قائل به و لو
كان محقق الموضوع. 24/1/93
7-المختار
هو دلالة الآية علي حجية خبر الموثوق به، لا حجية خبر العادل و غير الفاسق، و لكن
ياتي تحقيق محقق الاصفهاني. 24/1/93
8-السيد الاستاذ محقق
الميلاني: ضابط محققة الموضوع، هو كون التالي من خصوصيات الوجودية لاحد اجزاء
المقدم. 25/1/93
9-السيد الاستاذ محقق
الميلاني: الشرطية في الآية لا تكون لبّا محققة الموضوع. 25/1/93
10-المختار
هو ايضا تمامية مفهوم الشرط في الآية غير بعيد و لكن نتيجة هو ما تقدم من حجية
الموثوق به.
11-وجوب التبين شرطي لا
نفسي بل لايبعد حرمة التبين عن الفاسق، لانه تفحص عن عيوب الناس.
12-ما في آية النباء،
ليس مفهوم الوصف بل مفهوم اللقب، اذ المسند اليه ليس هو الذات.
13-منتقي: اساس المفهوم
هو علية المنحصرة و طريقه هو لغوية ذكر الوصف عند عدم الاحضار.
14-ذكر الفاسق في الآية
علي المختار، اشارة الي رد تفكر صداقة
المنصوب من قبل الرسول.
15-المختار
عدم
دلالة الوصف في الآية علي المفهوم لعدم لغوية ذكره، و عدم تقدير، النتيجة هو حجية
خبر الموثوق به.
16-الكلام في التعليق
علي وصف العرضي الذي اختاره رسائل في مقامين:
الف: رجوعه الي الوصف ام لا؛
ب: اثباته المفهوم.
17-المختار
رجوع
التعليق علي العرضي، الي الوصف لا انه وجه مستقل مقابل الشرط و الوصف.
18-الذاتي اما في باب
كليات الخمس اي الجنس و الفصل، واما باب البرهان اي ما ينزع من الذات من دون لحاظ
شيئ.
19-الذاتي في كلام
الرسائل هو ما في البرهان فان خبر الواحد ينزع من ذات الخبر، بخلاف فاسق، حيث انه
ينزع ملاحظة نفس المخبر.
20-ملاك عمل العقلاء
بخبر الواحد، انما هوا لوثوق بصدق المخبر، عادلا كان او فاسقا، بالغا كان او صبيا.
21-افاد محقق الاصفهاني
انه بناء علي ثبوت المفهوم في الآية، يكون المعلق علي مجيئ الفاسق هو الملزوم
التبين اي عدم الحجية لا نفسه.