موضوع: هجاء مومنين/ نوع چهارم/ كسب هاي حرام/ مكاسب محرمه

خلاصه مطالبی که درهجاء مومنین بیان شد:

1. عنوان بحث در شرایع و قواعد و مکاسب هجاء مومنین یا هجاء مومن بود. 11/12/94

2. ظاهر عبارت لغویین و بعضی از فقها این است که هجاء با کسر و مد، ذکر معایب است نه بیان فساد مذهب و بعضی هجاء را مقید به شعر کرده اند. 11/12/94

3. بعید نیست گفته شود هجاء ذکر معیاب با شعر است همانطور که جامع المقاصد و مسالک و بعضی از لغویین این را گفته اند و با این تعریف، با غیبت فرق می کند. 11/12/94

4. حرمت هجو به حسب فرد هجو شده و زمان هجو و مکان آن فرق می کند و گاهی بعضی جاها هجو مومن اشکال ندارد مثل جایی که مصلحت اقوا باشد مثل هجو مومن برای نجات او. 16/12/94

5. جواهر گفت که اشکال و خلافی نیست که هجو مشرک و لعنش اشکالی ندارد اما نسبت به مخالف دو قول است، بعضی قائل به جواز و بعضی قائل به عدم جواز هستند. 17/12/94

6. جواهر در تعریف مومن فرمود که مومن کسی است که قائل به امامت 12امام باشد و مخالف، منکر همه ائمه یا یکی از آنها است. 19/12/94

7. گفتیم شاید نظر جواهر در تعریف مومن و مخالف به این است که وجوب ایمان به ائمه از قبیل عام مجموعی است که همه با هم یک امتثال است و اگر به یکی از مجموع عمل نشود، امر انجام نشده است. 15/1/95

8. از عبارات آیت الله خویی استفاده می شود که حکمت در نجاست کافر این است که مسلمانان معاشرت با کفار نداشته باشند تا اخلاق بد ایشان به مسلمانان سرایت نکند. 16/1/95

9. بنابراینکه هجو مخالف جایز باشد و همچنین هجو مومن مبتدع جایز باشد، حکمت جواز هجو ایشان عدم نزدیکی مومن با آنها برای عدم سرایت اخلاق ایشان می باشد. 19/12/94

10. بیان شد در هجو مخالف دو قول است جواز و عدم جواز و قائل به عدم جواز مقدس اردبیلی و کفایه الاحکام بودند. 17/12/94

11. گفتیم که امکان دارد قول مقدس اردبیلی قوی باشد، بخاطر بعضی روایات که در آنها از هجو مسلمین منع شده است و همچنین بخاطر ظاهر نصوص وارده در کتاب عشره که دال بر این است بین مخالف و مومن در رفتار فرقی نیست و همچنین بخاطر اینکه مقدس اردبیلی گفته که عرض مخالف مثل مال و قتله اوست که جایز نیست از بین برود و بخاطر کلام جواهر که گفته همه شیعه غیر از 12امامی در مخالف داخل است. و از همه اینها می توان قول مقدس اردبیلی را تقویت کرد. 16/12/95

12. شیخ انصاری فرموده اند: با ادله اربعه هجو مومن حرام است چه فاسق باشد و چه عادل. 11/12/94

التقرير العربي

خلاصة ما تقدم فی مبحث هجاء المومن

عنوان المبحث فی الشرایع و القواعد و المکاسب هجاء المومنین او المومن.

ظاهر عبارة اللغویین و الفقهاء ان الهجاء بالکسر و المد ذکر المعایب لا فساد المذهب و قیده بعض بالشعر.

لا یبعد کون ذکر المعائب بخصوص الشعر کما افاده جامع المقاصد و المسالک و بعض اللغویین حتی یفرق من الغیبة.

حرمة الهجو تتفاوت علی حسب حال المهجو و الزمان و المکان و تکون فیما لم تک مصلحة اقوی او نجاة المهجو.

جواهر: لا خلاف و لا اشکال فی جواز هجو المشرک و لعنه و فی هجو المخالف قولان: تجوز و لایجوز.

جواهر: المومن هو القائل بامامیة الائمة الاثنی عشر و المخالف هو المنکر لهم جمیعا او واحدا منهم.

قلنا: لعل نظر الجواره فی تعریف المومن و المخالف الی ان وجوب الایمان بالائمة المعصومین من قبیل عام المجموعی.

یستفاد من عبارات السید الخوئی ان الحکمة فی نجاسة الکافر عدم سرایة اخلاق الذمیة الی المسلمین.

قلنا بناء علی جواز هجاء غیر المومن و المومن المبتدع ان الحکمة فی هذا الجواز لعلها نظیر الحکمة المذکورة آنفا فی نجاسة الکافر.

قلنا فی هجو المخالف قولان: الجواز و عدم الجواز و القائل بالعدم هو المقدس الاردبیلی و کفایة الاحکام.

قلنا یمکن متابعة مقدس الاردبیلی فی عدم جواز هجو المخالف لما تقدم فی بعض الروایات من المنع عن هجو المسلمین و ظاهر نصوص الواردة فی کتاب العشرة و ما من المقدس الاردبیلی من ان غرض المخالف مثل ماله و قتله فی عدم التعرض الیه و ما تقدم عن الجواهر من دخول جمیع فرق الشیعة سوی الامامیة فی المخالف و تخصیص المومن بخصوص الامامیة.

صرح شیخنا الاعظم فیا لمکاسب ان هجاء المومن حرام بالادلة الاربعة و انه لافرق فی المومن بین الفاسق و غیره.