درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

94/01/16

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نفقه/ احکام اولاد/ نظر چهارم/ لواحق نفقه زوجه/ تفريع
بحث در اين بود كه آيا سبب نفقه، عقد نكاح است و نشوز، مانع نفقه است يا اينكه سبب نفقه عقد و تميكن، باهم سبب نفقه هستند و اگر يكي نبود، نفقه واجب نيست. از عبارت شرايع و قواعد نسبت به اين موضوع چند فرع استفاده مي شود:
فرع اول: اگر زوج غائب باشد.
جواهر مي فرمايند: «لو كان الزوج غائبا بعد أن مكنته الزوجة وجبت نفقتها عليه بلا خلاف ولا إشكال مع فرض بقائها على الصفة التي فارقها عليها، وإن كان قد غاب ولم يكن قد دخل بها...».[1]
مي فرمايند: بنابر اينكه عقد به همراه تمكين باعث نفقه شود، اگر شوهر مسافرت رفت، غيبت زوج دو صورت دارد:
1. قبل از مسافرت همسرش تمكين كرده و مقاربت صورت گرفته و بعد مسافرت رفته؛
2. قبل از تميكن و مقاربت، مرد به مسافرت رفته است.
در صورت اول بدون اشكال نفقه زن بر زوج غائب واجب است. چون شوهر هم عقد كرد و هم زوجه تمكين كرده و هر دو محقق شده و نفقه واجب است. اما در صورت دوم اگر زن در زماني كه مرد مسافرت است، حاضر به تمكين باشد، زن نزد حاكم شرع مي آيد و اعلام تمكين در صورت حضور شوهر مي كند، با همين اعلام و اظهار تمكين، نفقه بر شوهر غائب واجب نمي شود، مگر اينكه اين اعلام و اظهار تمكين خود را به نوعي به شوهر برساند.
جواهر نسبت به فرع اول که نفقه بر مرد واجب است، ادعای عدم خلاف می کند، به شرط اینکه این زن در ایام مسافرت مرد، ناشزه نشده باشد. ایشان می فرمایند: «لا خلاف و لا اشکال مع فرض بقائها علی الصفة التی فارقها علیها».[2]
می فرمایند: نفقه زن بر شوهر واجب است بدون خلاف و اشکالی به شرطی اینکه زن در زمان مسافرت مرد، ناشزه نشده باشد.

اما نسبت به صورت دوم، تا زمانی که زن تمکین خودش را اعلام نکرده نفقه اش بر عهده شوهر نمی باشد. چون بدون اعلام، تمکین صدق نمی کند تا نفقه واجب باشد.
حاصل مطلب: بنابر قول اینکه تمکین دخیل در نفقه است، اگر شوهر به مسافرت رفت باید مطلع شود که زنش تمکین می کند تا نفقه واجب شود. که این به دو نحو است یا اینکه قبل از سفر مقاربت کرده باشد و یا اینکه در زمان مسافرت زن به شوهر اعلام کند که تمکین می کند. پس زمانی که زن به یکی از این دو وسیله تمکین کرد، نفقه بر او واجب می شود، اگرچه خوف طریق باشد و شرایط به گونه ای باشد که مرد نمی تواند نفقه را بدهد و به محض تمکین زن، نفقه واجب می شود.
اما اگر نشوز مانع از نفقه باشد و تمکین دخالتی در نفقه نداشت، از زمان عقد نفقه واجب می شود و اگر زن ناشزه شد، نفقه اش ساقط می شود. پس در زمان مسافرت شوهر، نفقه مطلقا برای زن واجب است. چون سبب نفقه که عقد باشد محقق شده و نشوز هم نیامده و نفقه بر او واجب است.

التقرير العربي
اما الفرع الاول: كون الزوج غائبا
جواهر: «لو كان الزوج غائبا بعد أن مكنته الزوجة وجبت نفقتها عليه بلا خلاف ولا إشكال مع فرض بقائها على الصفة التي فارقها عليها، وإن كان قد غاب ولم يكن قد دخل بها...».[3]
حاصل ما يستفاد من عبارة الجواهر و القواعد في الفرع بناء علي دخالة التمكين في النفقة، ان غيبة الزوج تارة كانت بعد تمكينها له و اخري قبله و في الاول يجب نفقة الزوجة لحصول التمكين فيحصل المسبب او المشروط و في الثاني لو حضرت عند الحاكم و اعلنته التمكين لم يجب النفقة الا بعد اعلام الزوج حتي يصدق التمكين و کذا لو اعلمته بدون وساطت الحاکم.
و ادعت الجواهر عدم الخلاف و الاشکال فی ثبوت نفقتها فی الاول، مشروطا مع بقائها علی التمکین، نصه: «لا خلاف و لا اشکال مع فرض بقائها علی الصفة التی فارقها علیها».[4]
و في الثاني يجب اعلام الزوج بوساطة الحاكم او بدون وساطته حتي تجب النفقة لعدم صدق التمكين بدون الاعلام و المشروط عدم عند عدم شرطه.
و الحاصل بناء علي دخالة التمكين في ثبوت النفقة عند غيبة الزوج يتوقف ثبوت النفقة علي اطلاع الزوج من تمكين الزوجة كان تمكينها حضورا قبل السفر او اعلاما و اخبارا له حين السفر من غير فرق بين حصول المانع من الخارج كخوف الطريق ام لا، لان المراد من التمكين، رفع الموانع من قبلها لا مطلقا.
و اما بناءا علي مانعيتة النشوز تجب النفقة لتحقق سببها اي العقد و عدم ثبوت المانع فظهر الفرق بين القولين.


[1] جواهر الکلام، محمد حسن جواهری، ج31، ص353.
[2] جواهر الکلام، محمد حسن جواهری، ج31، ص353.
[3] جواهر الکلام، محمد حسن جواهری، ج31، ص353.
[4] جواهر الکلام، محمد حسن جواهری، ج31، ص353.