درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

93/06/26

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نظر چهارم/ احکام اولاد/ حضانت
بیان شد که برای زنی که می خواهد حضانت را به عهده بگیرد، آزاد باشد و مسلمان باشد و غیر مزوجه باشد و عاقله باشد.
یکی از موارد دیگر این بود که زن باید امین باشد که دیروز بحث شد.

ظاهر این است که حضانت زن در زمانی که او امین نباشد، ساقط می شود و ادله حضانت با اینکه مطلق است، شامل این مورد نمی شود. چون منشا ثبوت حضانت برای زن، به خاطر مهربانی و علاقه بیشتر زن به بچه از مرد است. و زنی که نسبت به فرزند امین نیست و خائن است، نسبت به فرزند شفقت و محبتی ندارد. در نتیجه منشا حضانت در زن خائن نیست و حضانت برای او نمی باشد.
جواهر هم به کشف اللثام نسبت داده است که اگر زن امین نباشد، بدون شبهه حضانتش ساقط است.

حاصل مطلب:
اقرب و اظهر این است که حضانت برای زن در زمان ظهور جنون وجود ندارد و همچنین در زمان ظهور عدم امین بودن زن نیز حضانت وجود ندارد اما در بقیه حالات مثل مرض مزمن و... حق حضانت وجود دارد و احتیاط این است با یکدیگر توافق با یکدیگر کنند.

نسبت به شرایط اربعه حاضنه، مرحوم آیت الله خویی در منهاج خود می فرمایند: «مسئلة 1388: الام احق بحضانة الولد ان شائت اذا کانت، حرة مسلمة عاقلة مأمونة علی الولد الی سنتین و ان کان انثی، و الاولی جعله فی حضانة الام الی سبع سنین و ان کان ذکرا، و تسقط الحضانة لو تزوجت و لا تسقط لو زنت».[1]
می فرمایند: زن زمانی حق حضانت دارد که حر باشد، مسلمان باشد و عاقل باشد و امینه باشد و این حضانت تا دو سال است و بهتر این است که حضانت بچه تا هفت سال با مادر باشد و لو اینکه بچه پسر باشد و حق حضانت در صورت ازدواج زن، ساقط می شود اما اگر زنا کرده باشد، حق حضانت ساقط نمی شود.
امام در تحریر[2] نظیر فرمایش منهاج را فرموده است. اما در تحریر قید امینه بودن نیست.
این حرفها طبق مذهب مشهور است که حق حضانت تا دو سال با زن است و این قول در مقابل مذهب ابن فهد است که حق حضانت مشترک بین زن و مرد و تا دو سال مخصوص زن نیست.
آیت الله سیستانی هم فرمایش ابن فهد را قبول دارد و تا قبل دو سال، حضانت را مشترک می داند و می فرمایند: «مسئلة 401: حضانة الولد و تربیته و ما یتعلق بها من مصلحة حفظه و رعایته تکون فی مدة الرضاع اعنی حولین کاملین من حق ابویه بالسویة...».[3]
می فرمایند: حضانت و تربیت فرزند و متعلقات آن مثل مصلحت حفظ و رعایت حفظ در مدت رضاع در دو سال، از حقوق مشترک بین ابوین است.
اما قبلا گفتیم که مدرک ابن فهد یک حدیث بود که رد کردیم.
در نتیتجه حق حضانت در دو سال اول با مادر است با شروطی که ذکر شد.

تقریر العربی
نعم، الظاهر سقوط حضانتها عند عدم ائتمان المراة علی الولد و عدم شمول اطلاق ادلة الحضانة لها، اذ منشاء ثبوت الحضانة لها علاقة الام بالولد و شفقتها له و من الواضح عدم المحبة و الشفقة عند ظهور خیاتها له، و نسب الجواهر الی کشف اللثام عدم الشبهة فی سقوط حضانتها فی المفروض.
و الحاصل ان الاظهر عدم الحضانة لها عند ظهور الجنون، و کذا ظهور عدم ائتمان المراة و فی بقیة حالاتها ای المرض و امثاله الاحتیاط التصالح بینها و بین الوالد لو امکن.
و صرح بلزوم شرائط الاربعة ای الحریة و الاسلام و العقل و الائتمان، محقق الخویی، نصه: «مسئلة 1388: الام احق بحضانة الولد ان شائت اذا کانت، حرة مسلمة عاقلة مأمونة علی الولد الی سنتین و ان کان انثی، و الاولی جعله فی حضانة الام الی سبع سنین و ان کان ذکرا، و تسقط الحضانة لو تزوجت و لا تسقط لو زنت».[4]
و مثله لکن بدون قید الائتمان تحریر، مسئلة 16.[5]
هذا بناء علي مذهب المشهور من اختصاص الحضانة في مدة الرضاع بالمراة و اما علي مذهب ابن الفهد من الاشتراك، الذي اختاره آيت الله العظمي السيد علي سيستاني في منهاجه ايضا فلا موقع لبعض ما ذكر نص منهاجه: «مسئلة 401: حضانة الولد و تربیته و ما یتعلق بها من مصلحة حفظه و رعایته تکون فی مدة الرضاع اعنی حولین کاملین من حق ابویه بالسویة...».[6]
و تقدم ضعف مدرک التسویه.


[1] منهاج الصالحین، سیدابوالقاسم خویی، ج2، ص285.
[2] تحرير الوسيله، امام خميني، ج2، ص312.
[3] منهاج الصالحین، سید علی سیستانی، ج3، ص120.
[4] منهاج الصالحین، سیدابوالقاسم خویی، ج2، ص285.
[5] تحرير الوسيله، امام خميني، ج2، ص312.
[6] منهاج الصالحین، سید علی سیستانی، ج3، ص120.