درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

91/08/08

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: امتناع زوجه از اسمتاع قبل تسلیم مهر
 در جلسه قبل اشاره شد زن قبل از مقاربت حق دارد از اسمتاع امتناع کند تا مهر را قبض کند ادله هم برای اثبات این حق بیان شد.
 حال این بحث مطرح می شود که این حق که برای زن ثابت است آیا مطلقا این حق ثابت است چه شوهر بتواند مهر را بدهد و چه نتواند یا اینکه این حق در صورتی است که شوهر توانایی پرداخت مهر را داشته باشد و الا اگر توانایی پرداخت مهر را نداشته باشد زن هم حق امتناع ندارد.
 در این جهت دو قول است:
 قول اول:
  از کلام شرایع و قواعد و اغلب علماء استفاده می شود که این حق مطلقا برای زن ثابت است.
 قول دوم:
 ابن ادریس طبق آنچه صاحب جواهر رحمة الله علیه در ص 43 به ایشان نسبت داده اند فرموده اند این حق در صورتی برای زن ثابت است که مرد بتواند مهر را بپردازد و الا زن حق امتناع ندارد.
 صاحب جواهر رحمة الله علیه برای ابن ادریس چنین دلیل آورده است که اعسار مانع مطالبه دین می باشد یعنی کسی که بدهکار است اگر توانایی پرداخت دین را نداشته باشد طلبکار نمی تواند دینش را مطالبه کند این مطلب مفاد بعضی از آیات قرآن و روایات زیادی می باشد.
 منها: وسائل الشيعة، ج‏18، ص: 367 باب 25 ح 4 « وَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَرَادَ أَنْ يُظِلَّهُ اللَّهُ فِي ظِلِّ عَرْشِهِ يَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ فَلْيُنْظِرْ مُعْسِراً أَوْ لِيَدَعْ لَهُ مِنْ حَقِّه‏»
 راوی می گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که حضرت فرمودند رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند کسی که به بدهکار خودش مهلت دهد روز قیامت که سایه ای وجود ندارد در سایه عرش خداوند متعال می باشد.
 حال در ما نحن فیه اگر مرد توانایی پرداخت مهر را نداشته باشد وی معسر است و باید به او مهلت داده شود و زن حق مطالبه مهر را ندارد.
 اشکال بر قول دوم:
 از قول ابن ادریس جواب داده شده است که این زن دو حق دارد یکی اینکه حق مطالبه مهر را از مرد دارد و حق دیگر اینکه مانع استمتاع شود تا مهرش را دریافت کند حال اعسار مانع حق اول است یعنی زن حق مطالبه مهر را ندارد اما اعسار مانع حق دوم نمی شود که زن حق امتناع هم نداشته باشد.
 به عبارت دیگر اینکه زن نمی تواند مطالبه مهر کند دلیل نمی شود که معوض را -که اسمتاع باشد- تحویل دهد.
 البته فرقی بین موسر و معسر می باشد مرد اگر موسر باشد و مهر را نبپردازد گناه کرده است اما اگر معسر باشد گناه نکرده است یا اگر موسر باشد باید نفقه زن را بپردازد.
 مرحوم محقق در جامع المقاصد در ص 353 نیز به این جواب که صاحب جواهر رحمة الله علیه داده اند، اشاره کرده است.
 العنوان: امتناع الزوجة عن الاسمتاع قبل قبض المهر
 هذا و لکن هل لها الامتناع مطلقا کان الزوج موسرا او معسرا کما هو صریح الشرایع و القواعد ام لها مع کونه موسرا؟
 نسب الی ابن ادریس الثانی، صاحب الجواهر ص 43 و استدل له بان الاعسار مانع عن المطالبته کما ثبت فی محله بالادلة الشرعیة:
 وسائل الشيعة، ج‏18، ص: 367 باب 25 ح 4 « وَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَرَادَ أَنْ يُظِلَّهُ اللَّهُ فِي ظِلِّ عَرْشِهِ يَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ فَلْيُنْظِرْ مُعْسِراً أَوْ لِيَدَعْ لَهُ مِنْ حَقِّه‏» و غیرها
 و اجاب عنه بان الاعسار و ان یسقط حق المطالبة عنه و لکنه لایرتفع حقها المستفاد من المعاوضة و بعبارة اخری امتناع المطالبة لایوجب تسلیم المعوض قبل العوض.
 نعم یظهر الفرق بین الاعسار و الایسار فی ثبوت الاثم بالتاخیر و استحقاق النفقة و عدمه.
 اقول یستفاد هذا الجواب من جامع المقاصد ص 353 ایضا.