موضوع: حد تعلیم
امر سوم : حد تعلیم و تعریف آن
در این مقام به دو جهت اشاره می شود:
- تحریر محل نزاع
- تعریف و حد تعلیم
اما جهت اول: تحریر محل نزاع
جامع المقاصد ص 347 می فرمایند
«و ینبغی ان یکون هذا البحث اذا کان المعقود علیه آیات فلو کان آیة واحدة او آیتین فینبغی الجزم بالاکتفاء بتعلیمها»
می فرمایند محل نزاع و مرکز بحث جائی است که یک آیه یا دو آیه مهر نباشد بلکه مرکز بحث جائی است که حداقل چند آیه قرآن مهر قرار گرفته باشد.
اما جهت دوم: تعریف و حد تعلیم
آنچه از شرایع و جواهر و جامع المقاصد استفاده می شود که تعلیم امر عرفی است و محقق نمی شود مگر اینکه شخص بتواند به تنهایی تلاوت کند لذا از قواعد و جواهر نقل کردیم که فرمودند: «حد التعلیم ان تستقل بالتلاوة»
جامع المقاصد مقاصد می فرمایند اینکه تعلیم عبارت از استقلال در تلاوت می باشد اشکالی نیست اما دو شیء مبهم باقی می ماند یکی اینکه به چه مقدار تلاوت، استقلال در تلاوت صدق می کند و دیگر اینکه مقدار بقاء این استقلال چه مدت زمانی می باشد.
صاحب جامع المقاصد می فرمایند نسبت به استقلال در تلاوت به کمتر از یک آیه استقلال در تلاوت صدق نمی کند و این تعلیم نیست بلکه مذاکره نامیده می شود و اگر چنانچه سه آیه و بیشتر را بتواند مستقلا بخواند محقق از مبسوط شیخ طوسی استفاده می کند که قطعا استقلال در تلاوت صدق می کند -لان اقل ما یقع به الاعجاز ثلاث آیات مثل صورة قصیرة - زیرا کمترین چیزی که اعجاز به آن صدق می کند سه آیه می باشد.
العنوان: حد التعلیم
و اما مقام الثالث
اقول ینبغی اولا تحریر محل النزاع و ما هو موضوع البحث و ثانیا تعریف التعلیم و حده.
اما التحریر، صرح جامع المقاصد فیه ما نصه ص 347 «و ینبغی ان یکون هذا البحث اذا کان المعقود علیه آیات فلو کان آیة واحدة او آیتین فینبغی الجزم بالاکتفاء بتعلیمها»
و اما التعریف، یستفاد من کلمات الاعاظم ان التعلیم امر عرفی لایتحقق من دون الاستقلال بالتلاوة و لذا عرفه القواعد و الجواهر فیما تقدم بما نصه«حد التعلیم ان تستقل بالتلاوة» و هذا لا اشکال فیه انما الاشکال علی ما فی جامع المقاصد ص 356 فی شیئین: احدهما مقدار ما یتحقق به الاستقلال بالتلاوة و الثانی مقدار مدة بقاء ذلک الاستقلال حتی لایقدح فیه تعقب النسیان له.
اما الاول فلاریب عندهم فی ان الاستقلال بتلاوة ما دون الآیة لایعد تعلیما و انما هو مذاکرة و ان علمها مقدار ثلاث آیات فمقتضی کلام الشیخ فی المبسوط القطع بانه یتحقق بذلک التعلیم لان اقل ما یقع به الاعجاز ثلاث آیات مثل سورة قصیرة.