موضوع: زمان شروع اجل
گفته شد در مقام دوم در چند جهت بحث می شود تا کنون به دو جهت اشاره شد اما جهت سوم:
آیا اتصال اجل و مدت به عقد لازم است یا نه؟ مثل اینکه عقد الان جاری شود ولی زمان استمتاع از یکماه بعد از عقد شروع شود.
حال اگر انفصال مدت جایز باشد دو فرع مطرح خواهد شد:
فرع اول: در این مدت بین عقد و اجل آیا این زن می تواند به عقد مرد دیگری درآید یا نه؟
فرع دوم: اگر در ضمن عقد متعه شرط ارث شده باشد و در بین عقد و اجل مرد فوت کرد آیا زن از او ارث می برد یا نه؟
برسی جواز انفصال اجل از زمان عقد
شرايع:
‹‹و يجوز ان يعيّن شهراً متصلاً بالعقد او متاخراً عنه...››
اقوال در مساله
آنچه از کلمات علماء استفاده می شود این است که در این فرع دو قول است:
- انفصال جایز است کما فی الشرایع و صاحب جواهر ج30 ص177جواز را به فاضل(هندی)و جماعتی ممن تاخر عنه نسبت داده است.
برای این قول به اطلاق ادله تمسک شده است فرموده اند آنچه در متعه اجل را شرط کرده است مطلق است هم اجل متصل را دربر می گیرد و هم منفصل را.
و همچنین به روایت بكار بن كردم که قبلا گذشت استدلال شده است.
2- عدم جواز
صاحب جواهر به این قول تمایل پیدا کرده است حیث قال:
جواهر ص178 : ‹‹ و لكن الانصاف مع ذلك و في النفس من أصل جواز ذلك شيء، للشك في تناول ما عثرنا عليه من نصوص المقام...››
می فرمایند بعید است که ادله اجل شامل اجل منفصل شود بلکه انصراف به اجل متصل دارد و بعد عدم جواز را به قیل هم نسبت می دهند سپس در ادامه می فرمایند
«بل لعل ما ورد منها بلفظة ‹‹الي اجل›› نحو: سورة النساء:‹‹ فما استمتعتم به منهن الي اجل››و شبهه ظاهر في اعتبار اتصال الاجل و انه المراد من النكاح المنقطع في مقابل الدائم»
می فرمایند ادله ای مانند آیه «فما استمتعتم به منهن الی اجل» (البته بنابر این نقل که کلمه الی اجل در آیه وجود دارد) و روایاتی که این کلمه در آنها آمده است ظهور در این دارد که اجل باید همراه با عقد باشد نه منفصل از آن زیرا این ادله در مقام تقسیم عقد به دائم و انقطاعی می باشند و اجل را همراه عقد انقطاعی ذکر کرده اند.
«و مع فرض ظهور الادله في ذلك لا وجه للتمسك بالاطلاقات و العمومات و الخبر المزبور فاقد شرط الحجية.
و لعله لذا قيل: بالبطلان للوجوه المزبورة...»
می فرمایند با این ظهوری که ادعا شد دیگر جای تمسک به اطلاق ادله اجل نیست و شاید افرادی که قائل به بطلان شده اند به این دلیل تمسک کرده اند.
«بل لعل إغفال النصوص و الفتاوي عدم تعيين المبداء مبني علي اعتبار الاتصال و إلّا لذكروه»
می فرمایند شاید جهت اینکه در فتاوی علماء و نصوص، کلامی از زمان شروع اجل نیامده است این است که اتصال اجل به صیغه عقد، امر مسلمی بوده است.
اقول:
در جواهر از ص 177 تا 179 و جامع المقاصد از ج13 ص28 و ص29 ادله ای را بیان کرده اند که هیج یک خالی از خدشه نبود لذا می گوییم احوط این است که زمان متصل باشد و اگر چنین عقدی واقع شد و منفصل بود اقرب این است که این عقد باطل است بدلیل انصراف ادله به اجل متصل و احتیاط لازم این است که در این صورت زن را طلاق دهد و دوباره عقد کند.