درس اصول استاد علی‌اکبر رشاد

موضوع: مبحث مقاصد الشریعه

نمایه ای از درس

امروزه بسیاری از هجمات، فرهنگی بوده و به ابزارهای فرهنگی و معرفت شناختی و همچنین به ابزاری مانند نانو و هوش مصنوعی نیاز است. اگر مسلمین هویت خویش را در تقابل با فرهنگ غرب ببازند و از کف بدهند قاعده نفی سبیل را فروگذارده اند هر چند به ظاهر تحت تسلط و اشغال نظامی کفار نباشند.

شاید در ذهن برخی این شایبه پیش بیاید که این اسلوب یعنی کشف مقاصد شریعت از روی قواعد فقهیه همان نظریه شهید صدر در کشف نظریه فقهی از روی فتاواست. حال آنکه اینگونه نیست چرا که ایشان از فتاوی سخن می گویند و ما از قواعد و ایشان فتاوی خاصه و عامه مد نظرشان است و ما تنها از قواعد فقهیه معتبر نزد شیعه سخن می گوییم و همچنین ایشان به دنبال یافتن نظریه فقهی هستند و ما در پی مقاصد شریعت هستیم. قواعد فقهیه غیر از فتواست برخی از قواعد مانند قاعده نفی سبیل از راه اجتهاد به کف نیامده اند بلکه صریح قرآن هستند آنکه که خداوند متعال می فرماید:

﴿وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا﴾

سوره نساء آیه ۱۴۱

لذا در بحث از قواعد فقهیه از عبارت استنباط قواعد استفاده نمی کنند بلکه می گویند اصطیاد قواعد. در بررسی این قواعد چند نمونه از احکام پیشا حکومی مانند قاعده «بناء» را بیان کردیم. همانگونه که پیش از این هم اشاره شد از این قاعده کلان قواعد خردتر فراوانی به دست می آید. اینکه ما باید در صدد باشیم که امت اسلامی را به وجود بیاوریم. باید جامعه دینی ساخته شود و جامعه پردازی، پیش از دولت سازی و مقدم بر آن است. اگر جامعه ای اسلامی شد دولت آن نیز اسلامی می شود. اگر جامعه ای اسلامی نشود و این جامعه دولت اسلامی را نخواهد، دولت اسلامی پدید نخواهد آمد. این قواعد، قواعد رئیسه و مادر به شمار می آیند. این قواعد گاه کلی بوده و برخی از قواعد خردتر را به عنوان مصادیق در بر می گیرند و گاه کل بوده و از قاعده های خردتر به عنوان جزء خویش بهره می برند.

قاعده دیگری که می توان از آن برخی از مقاصد شریعت را فراچنگ آورد قاعده «وجوب الحفاظ علی کیان الامة» است. یعنی پس از آنکه امت پدید آمد باید از آن پشتیبانی و دفاع نمود.

قاعده دیگری که می توان از آن برخی از مقاصد شریعت را فراچنگ آورد قاعده «وجوب ترقیة الامة الاسلامیه و تعزیزها و تعظیمها» است. غایت این قاعده و بسیاری از قواعد خردی که از این قاعده بر می آیند آن است که از کیان دارالسلام پاسداری شود. و پاسداری از کیان کشور اسلامی تنها از راه نظامی قابل انجام نیست بلکه امروزه بسیاری از هجمات، فرهنگی بوده و به ابزارهای فرهنگی و معرفت شناختی و همچنین به ابزاری مانند نانو و هوش مصنوعی نیاز است. اگر مسلمین هویت خویش را در تقابل با فرهنگ غرب ببازند و از کف بدهند قاعده نفی سبیل را فروگذارده اند هر چند به ظاهر تحت تسلط و اشغال نظامی کفار نباشند.