درس خارج اصول استاد محمدحسن ربانی بیرجندی

موضوع: الأصول العملية/مدخل /بنیه علم اصول

بنیهٔ علم اصول ۲

ابن حاجب متوفای ۶۴۶ که یکی از آثار او شرح مختصرالاصول است و عضدالدین ایجی بر آن شرحشرحی نوشته؛که شیخ انصاری ره از آن یاد می کند «وقال الایجی فی شرح الشرح» و ایجی میگوید:«ینحصر فی المبادی و ادلة السمعیه و الاجتهاد و الترجیح» و تقریبا نزدیک به همین عبارت را ابوحامد غزالی در اامستصفی دارد. میگوید بنیه علم اصول منحصر در چهار مطلب است اول مبادی که منظور مباحث الفاظ است،ادله سمعیه همان مبحث حجج و امارت است،و مباحث اجتهاد را جزء مباحث علم اصول محسوب نموده؛در حالی که ما اجتهاد را از ملحقات علم اصول می دانیم؛و در نهایت مباحث ترجیح و تعدیل را از بنیه های علم اصول می داند.در هر حال ابن حاجب که خود فردی ادیب و لغت دان است مباحث الفاظ را از بنیه های علم اصول برشمرد.

و اولین فردی که مباحث اجتهاد را وارد اصول شیعه نمود علامه حلی بود،و اساس و بنیان کتاب های اصول ما بر اساس اصول اهل سنت است مثلا کفایه بر همان ترتیب مختصر الاصول ابن حاجب است.[1] اما از دوره صاحب عروة ایشان گفت مباحث اجتهاد و تقلید باید جزء و مدخل برای فقه باشد لذا ایشان اجتهاد و تقلید به ابتدا و مقدمه فقه منتقل نمود.

پس ما بنیه علم اصول را سه تا دانستیم و اما اهل سنت چهار تا شمردند. اهل سنت موضوعی تحت عنوان اصول عملیه ندارند و بحث استصحاب را در مباحث ظن بحث می کنند چه اینکه قدمای ما هم استصحاب را از باب ظن حجت می دانند و از ادله عقلی می شمارند.و اول بار حسین بن عبدالصمد پدر شیخ بها برای استصحاب به روایت استدلال نمود،چرا که این خبر واحد و از مضمرات بوده.

پایان جلسه چهارم