موضوع: اخلاق و معنویت، ادامه نقد کتاب مسیر پیامبری

پیام های ارزشمند گفتار و رفتار مقام معظم رهبری در جمعه نصر

الف) پیام های رفتاری

اقامه نماز جمعه در این جمعه، توسط مقام معظم رهبری بعد از تحولاتی که در منطقه رخ داده است حاوی نکته ها و پیام های مهمی است که یکی مربوط به حرکت رفتاری ایشان و یکی محتوای سخنان ایشان در خطبه ها است. از جهت رفتاری، حرکت ایشان بعد از تهدیدهای که از سوی دشمنان نسبت به مردم و نیز شخص ایشان صورت گرفته، بیان گر حس آرامش و صلابت به مردم است و نیز نشان می دهد که ایشان برای تهدیدهای دشمن وقعی قائل نیست و آنها را حقیر می شمارد. این رفتار می تواند برای ملت های به ستوه آمده از دست ستمکاران و برای ستمدیگان، بسیار آموزنده و راهگشا باشد.

ب) پیام های محتوایی

از جهت محتوایی نیز چند نکته در سخنان ایشان بود:

1. در خطبه اول فرمودند که امت اسلامی باید با وحدت و اخوت دینی با هم رفتار کند، و این یک دستور الهی و حکم شرعی است که باید پاسداری شود. دشمن تلاش زیادی می کند تا میان مسلمین تفرقه ایجاد کند تا از این طریق بر آنها مسلط شود.

2. نکته دوم اینکه فرمودند مساله کمک به مظلومین و مردم فسطین و اقدام نظامی که فرماندهان ما انجام دادند، هم بر اساس وظیفه اسلامی انجام شده و هم وظیفه ای انسانی و هم مطابق حقوق بشر غربی است که ما هم در تنظیم آن نقشی نداشته ایم. ایشان بیان فرمودند که مساله حمله موشکی به اسرائیل صرفا جنبه انتقام جویی نداشته، بلکه یک حق اسلامی و انسانی و بین المللی بوده است. یک ملتی که از خانه اش بیرون رانده شده است، طبق اعلامیه حقوق بشر حق دفاع از خودش را دارد.

متاسفانه برخی داخلی ها ذهن خود را به عاریت داده و در تسخیر طواغیت هستند. آنان اعتراض می کنند که چرا حماس طوفان الاقصی را به راه انداخت، در حالی که حرکت حماس یک هجمه نبود، بلکه دفاع بود. وضعیتی که رژیم صهیونیستی برای این مردم مظلوم در طول این ساله های متمادی قرار داده بود، زندگی نبود، بلکه اسارت و سبعیت بود.

در این حمله ایران، آمریکایی های مکار در شورای امنیت بدون اینکه جنایات اسرائیل و تجازوگری های او را ببینند، به ایران اعتراض کرده اند که چرا شما اقدام کردید.

مقام معظم رهبری با بیان این سه جهت، فرمودند: ما طبق این سه جهت، وظیفه حمایت از مظلومین را داریم و در راه این وظیفه نه تعلل می کنیم و نه شتاب زده عمل می کنیم، بلکه حکیمانه رفتار می کنیم. اسرائیلی ها خیالشان راحت بود که آسیبی از ایران به آنها نمی خورد و سامانه های ضد موشکی آنها می تواند از آنها دفاع کند، اما این حرکت اخیر فرماندهان این وضیعت را به هم زد و وحشت را در دل آنان قرار داد.

خدای متعال را شاکر هستیم که در دورانی زندگی می کنیم که اولا امام راحل با آن صلاحت و شجاعت عمل می کردند و ثانیا بعد از ایشان، خلف صالح ایشان حکیمانه به تدبیر جامعه پرداخته اند. امت نیز بیدار هستند و در لحظات حساس، حضور حماسی خود را ایفا می کنند.

3. رهبر خبیر انقلاب در خطبه دوم که به زبان عربی بیان شد به مردم لبنان خطاب داشتند که ما وظیفه ای نسبت به شما داریم که باید ادا کنیم. برخی می گویند اینها قربانی های ایران هستند، در حالی که چنین نیست. مقام معظم رهبری فرمودند: ما نسبت به مردم لبنان بدهکار هستیم، و آن بدان خاطر است که عالمان بزرگی از این سرزمین برخواسته و خدمت کرده اند و لذا ما ملت ایران رهین این خدمت های لبنان هستیم.

قبلا هم گفته ام که وجود رهبر خبیری مانند مقام معظم رهبری، یکی از مصادیق لطف الهی هستند، البته لطف مراتبی دارد که در اعلی مراتب آن معصوم قرار دارد و در مراتب پایین تر ایشان هستند. از خدای متعال طول عمر با عزت این شخصیت بی نظیر را خواستاریم، و از او می خواهیم که به برکت این نفس های قدسی و خون های پاکی مانند سید حسن نصراالله، به زودی شاهد نابودی این رژیم سفاک و خونریز باشیم.

طرح بحث رابطه مباحث اخلاقی با علم کلام

سخن در بررسی مساله اخلاق و معنویت و رابطه آن با مباحث کلامی بود. گفته شد اولین سوالی که در این باره مطرح است این است که با اینکه بحث اخلاق موضوع مستقلی دارد و علم کلام نیز به مباحث مستقلی می پردازد، این دو چه ارتباطی با هم پیدا می کنند؟

گفته شد رسالت اصلی علم کلام دفاع از عقاید، آموزه ها و باورهای دینی است و در مساله اخلاق نیز این موضع دفاعی وجود دارد. اخلاق از نظر جهان بینی اسلامی، یکی از اضلاع سه گانه دین یعنی اعتقادات، اخلاق و احکام است. متکلم وظیفه دارد از دین اسلام دفاع کند در نتیجه به موضوع اخلاق هم می پردازد. متکلم در امور احکام هم موضع دفاعی دارد لذا در همه بایدها و نباید های فقهی، آنجا که مساله جنبه فعل الله پیدا می کند، در مباحث کلامی هم طرح می شود.

نکته دیگر اینکه اسلام دینی جهانی و جاودانه است، و لذا اخلاقیات اسلام نیز همین گونه فرامکامی و فرایمانی است. در همین باره بحثی طرح شده که آیا آموزه های اخلاقی نسبی است یا ثابت؟ بر همین اساس متکلم وارد این مباحث شده و به دفاع از آن می پردازد.

بحث دیگری که در اخلاق مطرح است، بحث مهم ملاک ها و معیارهای اخلاقی است. این بحث بر این پایه بیان شده که آموزه های دینی بر اساس مصالح و مفاسد واقعی و نفس الامری تشریع شده است. اکنون سوال می شود بایدها و نبایدهای اخلاقی چه فلسفه و ملاکی دارد؟ آیا جهان بنیی اسلامی در اینجا موضعی دارد یا نه؟ آری، اسلام در بحث اخلاق ملاک و معیار دارد که به مباحث متافیزیک بر می گردد. بر این اساس اسلام اخلاق سکولار را باطل می داند.

روش شناسی بحث

روش های کلامی مختلف است. در برخی مباحث روش عقلی به کار رفته و در برخی مباحث روش نقلی و برخی دیگر از مباحث، روش عقلی نقلی دارد. همان طور که در مباحث روش شناسی بیان شده، روش نقلی برد محدودی دارد، برخی مباحث صرفا نقلی و عقلی و برخی صرفا نقلی است. بنابراین روش نقلی صرف به تنهایی نمی تواند جواب گو باشد. روش عقلی نیز دو گونه است: روش عقلی فلسفی و روش عقلی غیر فلسفی. روش عقلی فلسفی یعنی آنچه از جنس مباحث فلسفی است باید حل شود. روش فلسفی نیز دو معنا دارد: گاه به معنای نگرش نقادانه است، در این صورت بسیاری افراد با اینکه جزء فلاسفه اصطلاحی به شمار نمی روند اما فیلسوف هستند و گاه به معنای طرح مباحث فلسفی است.

ادامه بحث انشاء الله در جلسه آینده بیان می شود.