درس کلام استاد علی ربانی‌گلپایگانی

سخن در بررسی اشکالی بود که گفته بود: دیدگاه رایج در مورد نبوت که پیامبران را برگزیده الهی می داند، با عدل الهی سازگار نیست، زیرا نیمی از مخاطبین انبیاء زنان بوده اند و باید لااقل نیمی از پیامبران از زنان انتخاب می شد و چون چنین نیست پس پیامبری کار الهی نیست، بلکه مربوط به بشر است و لذا این خلاف عدل به خداوند بر نمی گردد بلکه متوجه انسان ها است.

شناخت آن مقدار از معرفت که پایه عمل است، بر همه مکلفان واجب است، اما شناخت و فراگیری مازاد بر آن مستحب است. البته این مربوط به افراد عادی است اما اگر کسی در مقام دفاع از دین باشد و بخواهد شبهات را پاسخ دهد، این معرفت و شناخت بر او واجب است البته واجب کفایی، و لذا اگر من به الکفایه نباشد و عده ای گمراه شوند، همه علما مسئول آن خواهند بود. اینجا دیگر مساله دل بخواهی نیست که اگر کسی خواست این مسائل را فرابگیرد، بلکه بر عده ای واجب و ضروری است.

مباحث اعتقادات مبتلا به است و نیازمند آن است که عالمان بسیاری متکفل آن شوند، اما مسائل فقهی این گونه نیست. اگر یک فقهی در عالم شیعه باشد، تمام مقلدین دنیای شیعه را می تواند جواب دهد، زیرا با فتوای او کارشان حل می شود و نیازمند تعدد نیست، اما همه شیعان را با چند عالم عقاید نمی توان جواب زیرا بحث عقاید نیازمند تبیین و اقناع است.

دلیل عقلی و نقلی داریم که انبیاء الهی مبعوث من جانب الله بودند و عدل و حکمت الهی هم طبق این دیدگاه خدشه دار نمی شود. این تفاوتی هم که میان زن و مرد در انتخاب به عنوان پیامبر صورت گرفته است دارای وجهی حکیمانه است و گزاف نیست و عادلانه است. بله اگر فرقی میان زن و مرد نمی بود در این صورت برخورد متفاوت، خلاف عدل بود، مثل اینکه دو نفر هیچ فرقی با هم ندارند اما دیگری به احترام یک نفر از آنها بر می خیرد و برای دیگری نه. در اینجا گفته می شود خلاف عدل عمل کرده ای، اما اگر یکی سید یا عالم باشد و یا تقوای بیشتری داشته باشد، تفاوت اکرام به آنها توجیه پذیر است.

تفاوت میان زن و مرد در امر نبوت یا مربوط به خلقت آفرینش آنان است و یا مربوط به حوزه اجتماعی و تعامل با مردم است، زیرا در نبوت نیاز است که نبی با افراد مختلفی اعم از دوست و دشمن برخورد کند. به بیان دیگر یک تفاوت میان مرد و زن، از جانب تفاوتی است که خداوند ذدر خلقت آنها قرار داده است و یک تفاوت در حوزه مسائل اجتماعی است. اگر هیچ تفاوتی به لحاظ عقلی و عرفی میان زن و مرد نمی بود این شیبهه وارد بود.

به این اشکال جواب هایی داده شده است از جمله اینکه گفته شده زن از نظر جسمی با مرد متفاوت است و برای کارهای بدنی سخت، نوع زنان آمادگی لازم را ندارد. این مساله معلوم است و دیگر نیازی به دلیل ندارد. نبوت نیز با مقوله سخت اجتماعی درگیری دارد.

اما این جواب پذیرفته شده نیست زیرا اولا مساله پیامبری گزینش است و عملا در میان زنان بوده اند کسانی که دارای قدرت بدنی بالایی بوده به حدی که از مردان هم گاه بیشتر بوده است. ثانیا لازم نیست که پیامبر همواره در کارهای سخت بالمباشره وارد شود بلکه می تواند نیروهای مختلف را برای کارهای مختلف بسیج نماید.

ادامه بحث انشاءالله در جلسه آینده بیان می شود.