درس خارج فقه آیت‌الله نوری

کتاب البیع

94/10/29

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: وجوب اقامه حکومت اسلامی/ولایة الفقیه/کتاب البیع

میلاد پر برکت حضرت امام حسن عسکری علیه السلام را تبریک عرض می کنیم.

بحثمان در این بود که در قران خداوند متعال در برابر کسانی که سستی به خرج می دادند وعده کرده که قومی بعداً خواهند آمد که به اسلام کمک خواهند کرد و مقاوم و مجاهد خواهند بود و این مطلب در آیه شریفه:﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَي الْمُؤْمِنينَ أَعِزَّةٍ عَلَي الْکافِرينَ يُجاهِدُونَ في‌ سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ[1] ، بیان شده است.

"أذلَّة" از ماده "ذِل" به معنای تواضع و انقیاد و ملایم بودن می باشد نه از ماده "ذَل" به معنای خوار و ذلیل بودن، اهل تسنن در تفسیر فخر رازی جلد 12 صفحه 18 الی 24 و تفسیر المنار جلد 6 صفحه 434 و تفسیر مراغی جلد 6 صفحه 138 در مورد آیه مذکور می گویند قران می خواهد بگوید اگر کسانی که در محضر پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم بوده اند در دینشان سستی کنند و در راه جهاد گام برندارند خداوند گروه دیگری را با آن اوصاف عالی بوجود خواهد آورد، سپس آیه را اینطور تفسیر کرده اند که وقتی پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم از دنیا رفت عده زیادی از قبائل مرتد شدند و از دین اسلام برگشتند و از دادن زکات امتناع کردند لذا ابوبکر لشکری فرستاد و آنها را سرکوب کرد خلاصه آیه را بر ابوبکر تطبیق کرده اند و جزء فضائل او برشمردند و سپس شروع به طعنه زدن بر شیعه کرده اند.

همان طور که قبلا عرض کردیم تفاسیر ما با تفاسیر اهل سنت اختلافات فراوانی دارد لذا مثل فقه نیاز به تفسیر مقارن نیز داریم، در تفاسیر ما آیه مذکور جور دیگری تفسیر شده، یکی از تفاسیر مهم ما تفسیر علی بن ابراهیم قمی است که از اساتید بزرگ کلینی و بسیار مهم است و تفسیر او أقدم تفاسیر می باشد، علی بن ابراهیم در تفسیر آیه مذکور می گوید با توجه به "فسوف یأتی الله" آیه مربوط به کسانی است که در زمان پیغمبر نبوده اند و بعداً خواهند آمد درحالی که ابوبکر در زمان پیغمبر بوده! مجمع البیان نیز همین قول را اختیار می کند و می گوید مراد امام عصر علیه السلام و اصحابش می باشد و شاهد این حرف ایشان تفسیر تبیان می باشد، تفسیر تبیان یکی از بهترین تفاسیر ما می باشد زیرا قران را با توجه به روایات اهل بیت علیهم السلام تفسیر کرده بر خلاف اهل سنت که توجهی به کلام اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قران ندارند، علی أیِّ حال در تفسیر تبیان جلد 2 صفحه 479 سه روایت از امام صادق علیه السلام ذکر شده که این آیه مربوط به امام عصر علیه السلام و یارانش می باشد.

کتاب "تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام" تالیف سید حسن صدر می باشد که در آن اثبات کرده موسس تمام علوم اسلامی شیعه بوده زیرا اهل سنت بعد از پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم می گفتند "حصبنا کتاب الله" و دیگر چیزی نمی نوشتند اما شیعه در تمام علوم کتاب نوشته، سید حسن صدر در همین کتاب وقتی به بحث تفسیر رسیده علی بن ابراهیم را خیلی تکریم کرده.

عرض کردیم این آیه نظیر هم دارد و در دوجای دیگر قران نیز همین مطلب بیان شده است :

اول : در سوره محمد صلی الله علیه و آله و سلم:﴿هَاأَنتُمْ هَؤُلَاء تُدْعَوْنَ لِتُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمِنكُم مَّن يَبْخَلُ وَمَن يَبْخَلْ فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَن نَّفْسِهِ وَاللَّهُ الْغَنِيُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَاء وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ[2] .

به هوش باشيد، شما همانها هستيد كه دعوت مى‌شويد تا در راه خدا انفاق كنيد پس برخى از شما بخل مى‌ورزند، و هر كه بخل ورزد جز اين نيست كه نسبت به خود بخل مى‌ورزد، و خداست كه بى‌نياز است و شماييد كه نيازمنديد، و اگر (از دين او) روى برتابيد به جاى شما گروه ديگرى را مى‌آورد.

دوم در سوره جمعه می باشد:﴿وَ آخَرينَ مِنْهُمْ لَمَّا يَلْحَقُوا بِهِمْ وَ هُوَ الْعَزيزُ الْحَکيمُ[3] .

و ( برانگیخت او را ) برای مجتمعات دیگری از آنها ( تا انقراض بشر ) که هنوز به آنها نپیوسته اند ، و اوست مقتدر غالب ( بر آنچه اراده کند ) و حکیم ( در تشریع دین قویم ابدی (.

در تفسیر مجمع البیان ذکر شده که در هر سه آیه مذکور پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرموده مراد ایرانیان هستند، لذا در اینجا مطلب دیگری بوجود می آید و آن اینکه اصحاب اولیه ی حضرت مهدی علیه السلام عجم هستند و در این مورد روایت نیز داریم که کلهم عجم هستند و حتی یک نفر عرب داخل آنها نیست البته این مرحله مرحله می باشد به این معنی که آن 313 نفری که ابتداء ظهور با حضرت هستند اهل ایران و یا عجم می باشند و اخباری نیز در این رابطه در بحار داریم مانند این خبر:﴿أحمد بن هوذة ، عن النهاوندي ، عن عبدالله بن حماد ، عن أبي الجارود ، عن أبي جعفر علیهما السلام قال : أصحاب القائم ثلاثمائة وثلاثة عشر رجلا أولاد العجم ، بعضهم يحمل في السحاب نهارا يعرف باسمه واسم أبيه ونسبه وحليته وبعضهم نائم على فراشه فيرى في مكة على غير ميعاد[4] .

بنده به مناسبت همین کلمه "عجم" روایات را مطالعه کردم و دیدم چندین روایت داریم که اصحاب اولیه امام عصر علیه السلام همه عجم هستند و حتی یک نفر عرب داخل آنها نیست.

بقیه بحث بماند برای فردا إن شاء الله تعالی... .


[1] مائده/سوره5، آیه54.
[2] محمد/سوره47، آیه38.
[3] جمعه/سوره62، آیه3.
[4] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج52، ص370، حدیث 157، ط دارالإحیاء التراث.