درس خارج فقه آیت الله نوری

کتاب البیع

93/12/19

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اقسام جهاد/ولایة الفقیه
بعضی از آقایان نوشته اند که آیا جهاد امام رضوان الله علیه ابتدائی بود یا دفاعی و کلاً جهاد ایشان با کدام موازین جور در می آید؟ ما می خواهیم بیانات و کلمات امام رضوان الله علیه را با آنچه که از فقهاء در مورد جهاد ذکر کردیم تطبیق بدهیم، ایشان با توجه به قرآن و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام مبنای خاصی دارد، برخی از کلمات ایشان در جلد 21 صحیفه نور را می خوانیم: ما بارها اعلام نموده ایم که در صدد گسترش نفوذ اسلام در جهان و کم کردن سلطه جهان خواران بوده و هستیم ما در صدد خشکاندن ریشه های فاسد صهیونست و کمونیست و سرمایه داری در جهان هستیم ما تصمیم گرفته ایم به لطف و عنایت پروردگار نظامهایی که بر این سه پایه استوار است نابود کنیم و نظام رسول الله صلی الله علیه و آله را در جهان استکبار ترویج نمائیم و دیر یا زود ملتهای دربند شاهد آن خواهند بود ما از گسترش باج خواهی جلوگیری خواهیم کرد به هر قیمتی باشد از خدا می خواهیم که این قدرت را به ما ارزانی دارد که نه تنها از کعبه مسلمین بلکه از کلیساهای جهان آهنگ مرگ بر آمریکا بلند شود.
امام رضوان الله علیه در دفتر 40 تبیان می فرماید: ما امروز دورنمای صدور انقلاب اسلامی را در جهان مستضعفان و مظلومان بیش از پیش می بینیم و جنبشی که الان از طرف مستضعفان و مظلومان جهان علیه مستکبران و ظالمان شروع شده در حال گسترش است و امید بخش آتیه ای روشن است و وعده خداوند تعالی را نزدیک می کند گوئی جهان آماده می شود برای طلوع آفتاب ولایت از افق مکه معظمه و کعبه آمال محرومان و حکومت مستضعفان. ما انقلابمان را به تمام جهان صادر می کنیم چراکه انقلاب ما اسلامی است و تا بانگ لا إله إلا الله محمداً رسول الله بر تمام جهان طنین نیافکند مبارزه هست و مبارزه هرکجای جهان هست ما هستیم ما می خواهیم این حقیقت نور و این اسلام عزیز با محتوای بسیار عزیز پیاده شود آرزوی ما این است از سرحدات ممالک اسلامی بجاهای دیگر کشانده شود امید است در تمام نقاط ارض بیرق پر افتخار اسلام به احتزاز در آید مطمئن باشید پرچم این انقلاب همه عالم را خواهد گرفت امید است که این انقلاب جرقه و بارقه ی الهی باشد که انفجار عظیم در توده های زیر ستم ایجاد و به طلوع فجر انقلاب مبارک حضرت بقیة الله ارواحنا له الفدا منتهی شود. مطمئن باشید که ما خواب راحت را از دیده ی همه مستکبران خواهیم گرفت و این پابرهنگان مغبوض این بسیجیان تمام این دیکتاتورها را از بین خواهند برد خداوند بر ما منت نهاده تا انقلاب اسلامی مقدمه فروریختن کاخهای ستم جباران در کل دنیا و افول ستاره متجاوزان در سراسر جهان باشد.
خلاصه اینکه امام رضوان الله علیه چنین تفکر و مبنا و فرهنگی در مورد جهاد و قیام خودشان دارند که با آنچه تا به حالا فقهاء ما در کتبی مثل قواعد و شرایع دارند فرق دارد و درواقع حرکت ایشان یک قیامی است مثل قیام انبیاء و مخصوص یک نقطه ی خاصی نیست بلکه در کل جهان و برای از میان برداشتن ظلم و ستم و استکبار و صهیونیست و برقرار ساختن عدالت اسلامی و الهی می باشد.
مطلب دیگر اینکه دیروز کلام تعجب برانگیزی از صاحب جواهر نقل کردیم که باید آن را معنا کنیم و جواب بدهیم، ایشان در صفحه 47 از جلد 21 جواهر 43 جلدی بعد از ذکر اقسام جهاد از قول شرایع فرمودند:«نعم قد يمنع الوجوب، بل قد يقال بالحرمة لو أراد الكفار ملك بعض بلدان الاسلام أو جميعها في هذه الأزمنة من حيث السلطنة مع إبقاء المسلمين على إقامة شعار الاسلام وعدم تعرضهم في أحكامهم بوجه من الوجوه، ضرورة عدم جواز التغرير بالنفس من دون إذن شرعي، بل الظاهر اندراجه في النواهي عن القتال في زمن الغيبة مع الكفار في غير ما استثني، إذ هو في الحقيقة إعانة لدولة الباطل على مثلها. نعم لو أراد الكفار محو الاسلام ودرس شعائره وعدم ذكر محمد صلى الله عليه وآله وشريعته فلا إشكال في وجوب الجهاد حينئذ...الی آخر کلامه»[1].
 نکته ای که در کلام صاحب جواهر وجود دارد این است که ایشان می فرماید "فی هذه الازمنة"، زمان صاحب جواهر بسیار پر آشوب بوده و کلاً قرن سیزدهم برای مسلمانان قرن پر آشوبی بوده و از طرفی فقهاء بسیار بزرگی نیز در این قرن بوده اند، در اول قرن وحید بهبهانی و بعد سید بحرالعلوم و بعد شاگردان اینها مثل صاحب ریاض و قوانین و نراقی و شیخ جعفر کاشف الغطاء و بعد صاحب جواهر و بعد شیخ انصاری و خلاصه این قرن از جهت وجود علماء بزرگ یک قرن ممتاز و پربرکتی بوده اما از طرفی دیگر در همین قرن اولاً وهابیون خیلی قدرت پیدا کردند آمدند کربلا را اشغال کردند ولی نتوانستند به نجف برسند و قبور ائمه بقیع را تخریب کردند، ثانیاً در همین قرن دوبار روسیه به ایران حمله کرد و شهرهائی از ایران را اشغال کرد و ثالثاً دولت عثمانی به ایران حمله کرد و خلاصه همچین برخوردهای بحران زائی در قرن سیزدهم هجری قمری وجود داشته، از طرفی دولت مردان عراق و ایران پادشاهان بی کفایت و دست نشانده ای بودند که تحت سیطره کامل مستکبران بودند فلذا صاحب جواهر با اینکه قائل به ولایت فقیه است اما فرموده جهاد در این زمان اعانه دولت باطل به مثل خودش می باشد از طرفی دیروز عرض کردیم ما یک قاعده فقهی کلی داریم که از آیه شریفه:﴿وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً[2] و امثاله گرفته شده و صاحب جواهر نیز در جای دیگر به همین آیه و امثاله استدلال کرده منتهی در اینجا اینطور فرموده.
خوب واما همان طور که قبلاً عرض کردیم امام رضوان الله علیه هشت قسم برای جهاد ذکر کرده است که ما باتوفیق پروردگار متعال وارد بحث در انواع جهادی که ایشان ذکر کرده می شویم، قسم اول جهاد از نظر امام رضوان الله علیه جهاد و قتال برای دفع فتنه می باشد و فتنه به معنای شرک نیست بلکه معنای عامی دارد، در دو جای قران کریم نیز به این مطلب اشاره شده؛ اول در آیه شریفه:﴿وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَةٌ[3]، دوم اینکه ایشان در چند جا به آیه شریفه:﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ[4]برای قیام خودشان استدلال کرده اند، امام رضوان الله علیه اول در صحیفه نور جلد 15 صفحه 213 و 215 و 217 و دوم در صحیفه نور جلد 13 صفحه 450 به این آیه برای قیام خودش استدلال کرده، در این آیه شریفه گفته شده که انبیاء دو کار مهم داشتند؛ اول ایجاد رابطه صحیح میان مردم و خدا و دوم ایجاد رابطه عادلانه بین کل مردم در تمام جهان منتهی پشت سرش ذکر شده "وأنزلنا الحدید فیه بأسٌ شدید و منانفع للناس" که حدید بر جهاد دلالت دارد یعنی اقامه قسط و عدل به جهاد نیاز دارد و همچنین حدید باید در راه تأمین منافع بشر بکار برده شود، بنابراین شما عزیزان باید توجه داشته باشید که این یک مبنای خاصی در جهاد است که دلیلش هم همین آیات قرآن است.
آیه دیگر این آیه است:﴿وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ[5] مردم باید در راه خدا قیام کنند برای آزادی مستضعفان جهان.
بقیه بحث بماند برای فردا إن شاء الله تعالی... .


[1] جواهر الکلام، الشیخ محمد حسن النجفی الجواهری، ج21، ص47.
[2]نساء/سوره4، آیه141.
[3]بقره/سوره2، آیه193.
[4]حدید/سوره57، آیه25.
[5]نساء/سوره4، آیه75.