درس خارج فقه آیت الله نوری

کتاب الصوم

90/10/07

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع : أدله لزوم معاطات
 
  بحث ما در أصالة اللزوم بود ، عرض کردیم شکی نیست که بیع معاطاتی مفید ملکیت است اما بحث ما در این است که آیا مفید لزوم نیز می باشد یا نه؟ در اینجا برای قاعده أصالة اللزوم چند دلیل ذکر کرده اند که أصل در عقود لزوم می باشد ؛ اول استصحاب ملکیت بود و دوم حدیث سلطنت و سوم حدیث حلّ و چهارم آیة التجارة بود که از آنها بحث کردیم و گفتیم که استصحاب در جای خودش دلیل برای مانحن فیه می شود اما حدیث سلطنت و حدیث حلّ و آیة التجارة برای بیع معاطاتی لزوم را ثابت نمی کنند .
  شیخ انصاری(ره) حدیث : « البیعان بالخیار ما لم یفترقا و إذا افترقا وجب البیع » را به عنوان دلیل پنجم برای اثبات أصالة اللزوم ذکر کرده و فرموده : « هذا کلُّه مضافاً إلی ما دلَّ علی لزوم خصوص البیع مثل قوله علیه السلام : البیّعان بالخیار ما لم یفترقا » بَیِّع صفت مشبّهه است مثل سَیِّد و هم به بایع گفته می شود و هم به مشتری .
 خوب و اما در جلد 12 وسائل 20 جلدی ص 345 ابوابی برای خیار ذکر شده که باب اول از ابواب الخیار : « بابُ ثبوت خیار المجلس للبایع و المشتری مالم یفترقا » می باشد ، خبر اول از این باب 1 این خبر است : « محمدبن یعقوب عن أبی علی الأشعری عن محمدبن عبدالجبار عن صفوان عن العلاء عن محمدبن مسلم عن أبی عبدالله(ع) قال : قال رسول الله(ص) البیّعان بالخیار حتی یفترقا ، و صاحب الحیوان بالخیار ثلاثة أیّام » . کلینی از طبقه 9 می باشد و محمدبن یحیی أبوجعفر عطار قمی از طبقه 8 و از أشعریین قم است که در قم جایگاه بلندی دارند و جزء محدثین بزرگ می باشند ، ثقةٌ عینٌ کثیر الحدیث و همه من جمله نجاشی و علامه در خلاصه او را توثیق کرده اند ، محمدبن عبدالجبار از ثقات طبقه 7 و صفوان بن یحیی از صحاح و ثقات طبقه 4 هستند و حدیث سنداً صحیح می باشد و همانطورکه می بینید در این حدیث هم برای بیِّعان خیار ذکر شده و هم برای صاحب حیوان یعنی کسی که حیوان را می خرد سه روز خیار ذکر شده .
  خبر بعدی خبر 2 از همین باب 1 از ابواب الخیار می باشد ، خبر این است : « و عن علی بن ابراهیم عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن جمیل وابن بکیر جمیعاً عن زرارة عن أبی عبدالله(ع) قال : سمعته یقول : قال رسول الله(ص) : البیّعان بالخیار حتی یفترقا » . جمیل ثقه است و ابن بکیر فطحی المذهب است ولی ثقه می باشد و هر دو از طبقه 5 هستند و زراره از طبقه 4 می باشد این خبر نیز صحیح می باشد .
  در این باب 7 خبر ذکر شده که ما دو تا از آنها را خواندیم و عنایتی شده که این اخبار را عن رسول الله(ص) نقل کنند که ظاهراً برای این است که أبوحنیفه منکر خیار مجلس است لذا روایات أهل بیت(ع) نظر دارند آنچه که در آن زمان بین عامه رایج بوده را ذکر کنند ، و قبلاً نیز عرض کردیم که آقای بروجردی(ره) می فرمودند که ما بدون نظر به فقه سنّی ها نمی توانیم درست معنی اخبار و ریزه کاریهای موجود در آنها را بفهمیم زیرا أهل بیت(ع) در کلماتشان نظر داشته اند به آراء أهل سنت که در آن زمان رایج بوده چرا که خلفای آن زمان همگی مروّج آراء أهل سنت و مذهب آنها بوده اند ، بنی امیه که علناً دشمن أهل بیت(ع) بودند و بنی عباس نیز با أهل بیت(ع) مخالف بودند و ترویج مذهب سنی ها را می کردند بلکه سعی می کردند مذهب أهل بیت(ع) را بکوبند .
  بنی عباس با فتنه گری حکومت می کردند لذا وقتی حکومت را در دست گرفتند أکثر کسانی که در مقابلشان قیام کرده بودند بنی الحسن یعنی فرزندان امام حسن مجتبی(ع) من جمله محمد و ابراهیم و... بودند که خلفای عباسی بالأخص منصور آنها را زندانی و بعد به شهادت می رساندند .
  یکی از فتنه هایی که بنی العباس برای سرکوب بنی الحسن بوجود آوردند این بود که احادیثی جعل کردند و شایعه کردند که امام حسن(ع) 200 و یا 300 زن داشته تا اینکه با این فتنه بقول خودشان بتوانند امام حسن(ع) را در بین مردم منفور کنند که البته بعدها محققین در تاریخ این شایعات را بررسی کرده اند و گفته اند که هیچکدام از این شایعات درست نیست ، اصلاً این زنها چه کسانی بوده اند ؟ اسم آنها چه بوده ؟ اولاد امام حسن(ع) از چه کسی بوده اند ؟ و امام حسن (ع) چند اولاد داشته؟ پس یکی از فتنه های آن زمان همین فتنه بر علیه بنی الحسن بوده ، خلاصه اینکه در این باب 1 از ابواب الخیار 7 خبر وجود دارد که 2 خبر از آنها را خواندیم و بقیه اش بماند برای جلسه بعد إن شاء الله... .
 اخلاق :
 نهم دی روز تجلیگاه بصیرت است ، نهم دی چشمه جوشان و خروشان ملت است در برابر فتنه ای که بوجود آمده بود لذا نهم دی باید هر سال جزء أیام الله باشد و باید هر سال به آن توجه خاص شود زیرا تجدید حیات و تحکیم انقلاب اسلامی در نهم دی بوجود آمد . می دانید که در سال 88 روز عاشورا مصادف بود با سوم دی که فتنه گران به فرمان عده ای که متأسفانه در انقلاب سوابقی هم داشتند تحت تأثیر نقشه و برنامه ریزی دشمنان اسلام و نظام و انقلاب قرار گرفتند و با منافقان و بهائی ها و سلطنت طلبها هم صدا شدند و حتک احترام عاشورا ، را کردند ، عاشورائی که در طول قرنها دارای احترام بسیار زیادی بوده .
 به نظر بنده بعثت و غدیر و عاشورا از یوم الله هستند و بسیار اهمیت دارند و با هم در ارتباط هستند ، بعثت که معلوم است و غدیر هم که پایه گذاری ولایت است و اما عاشورا یک منبعی است که هر وقت خطری از طرف ظلم و ظالمین بوجود بیاید عاشورا و فرهنگ هیهات منا الذلَّة مسلمانان را به حرکت در می آورد و درسهای فراوانی من جمله شجاعت و شهامت و فداکاری در برابر ظالمین در عاشورا وجود دارد . سه چیز یعنی بعثت و غدیر و عاشورا ، را خدمتتان عرض کردم و اما چهارم ظهور حضرت مهدی(عج) می باشد که این چهار چیز با هم مرتبط هستند ، عاشورا نسبت به گذشته بعثت و غدیر را تجدید کرد و نسبت به آینده زمینه را برای قیام سرور و سالار ما حضرت مهدی(عج) فراهم می کند ، خلاصه اینکه روز 3 دی سال 88 که با عاشورا مصادف بود طبق نقشه و برنامه دشمنان اسلام حتک هرمت فراوانی نسبت به عاشورا صورت گرفت و بعد در ششم دی ماه برعیله حتک حرمت عاشورا اجتماع بزرگی صورت گرفت که بنده در میان صدها کفن پوش در برابر آنها درباره فتنه عاشورا صحبت کردم و بعد از صحبت های بنده از سرتاسر ایران نامه ها و طومار های فراوانی به دفتر ما ارسال شد که حتی یک اتاق پر شده بود از این نامه ها و طومارها که در آنها از بنده حقیر به خاطر پشتیبانی از ولایت فقیه و شخص آیت الله خامنه ای دامت برکاته تشکر شده بود ، همچنین ائمه جمعه و جماعات و از همه طبقات و اقشار از دانشگاهیان گرفته تا مردم عادی نامه ها و طومارها و تلفن های زیادی کردند و گفتند که ما تا آخرین قطره خون پشتیبان ولایت هستیم و خلاصه اینکه جوشش و جنبش در کل مملکت بوجود آمد و تا اینکه در روز نهم دی تجلی کرد ، روز نهم دی در تاریخ انقلاب اسلامی روز میثاق با ولایت و تجلی بصیرت مردم می باشد .
  خوب واما چند موضوع را ما باید مورد توجه قرار بدهیم ؛ اول موضوع فتنه است ، در قرآن کریم در 30 جا کلمه فتنه بکار رفته است که ما به نمونه هایی از این آیات اشاره می کنیم ؛ اول : « والفتنةُ أشدُّ من القتل (بقره 191) » ، دوم : « والفتنةُ أکبر من القتل (بقره 217) » ، سوم : « وقاتلوهم حتی لاتکون فتنة و یکون الدینلله (بقره 193) » در دو جای قرآن این آیه ذکر شده ، چهارم : « واتَّقوا فتنةً لاتصیبَنَّ الَّذین ظلموا منکم خاصّةً(انفال 25) » ، فتنه دودش فقط به چشم خود فتنه گران نمی رود بلکه همه ملت را ناراحت می کند و برای همه عوارض دارد ، پنجم : « وقاتلوهم حتی لاتکون فتنةٌ ویکون الدین کلُّه (انفال 39) » .
 خوب واما در جای جای نهج البلاغه فتنه کاملاً توضیح داده شده و تشریح شده مثلا در خطبه 50 گفته شده :« إنَّما بَدءُ وقوع الفتن أهواء تتّبع و أحکام تبدع ، یخالف فیها کتاب الله و یتولی علیها رجال رجالاً ، علی غیر دین الله . فلو أنّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم یخف علی المرتادین و لو أنّ الحقّ خلص من لبس الباطل انقطعت عنه ألسن المعاندین . ولکن یؤخذ من هذا ضغثٌ و من هذا ضغثٌ فیمزجان ! فهنالک یستولی الشیطان علی أولیائه و ینجو : الذین سبقت لهم من الله الحسنی » . در طول تاریخ نیز فتنه های مختلفی بوجود آمده که در آنها حق و باطل با هم مخلوط شده اند من جمله فتنه جمل که یک طرف همسر پیغمبر(ص) و طلحه و زبیر و در طرف دیگر امیرالمؤمنین(ع) قرار گرفته است و جنگ صفین و نهروان نیز همین طور بوده ، این خطبه 50 از نهج البلاغه در شرح خوئی جلد4 ص 292 و در شرح ابن أبی الحدید جلد 3 ص 240 و در شرح بحرانی جلد 2 ص 33 و در فی ضلال جلد 1 ص 281 ذکر شده ، خلاصه اینکه در جای جای نهج البلاغه نیز درباره فتنه سخن به میان آمده و حضرت فرمایشات فراوانی درباره فتنه کرده اند مثلاً فرموده اند : « أیها الناس شقُّوا أمواج الفتن بسفن النجاة» ، در فتنه ها آنچه که بسیار تأثیر گذار است امام و نائب امام می باشد که در فتنه سال 88 نیز آیت الله خامنه ای دامت برکاته واقعاً توانستند به عنوان سفینه نجات امواج فتنه را بشکنند و فتنه را حل
 کنند و جایگاه انقلاب را تثبیت کنند .
  انقلاب اسلامی ما علاوه بر اینکه آثار و برکات فراوانی در داخل کشورمان داشته در کل دنیا نیز آثار و برکات فراوانی داشته مثل همین جنبش ها و حرکتهای بیداری اسلامی و یا مثل جنبشهایی که در اروپا و امریکا به راه افتاده که اینها تماماً متأثر از انقلاب اسلامی ما می باشند .
 خوب و اما بنده چهار سؤال از فتنه گران در آن سال بعد از حتک حرمت عاشورا پرسیدم ؛ اول اینکه شما در شعارهایتان گفتید : نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران ، این شعار خط قرمز کشیدن بروی انقلاب و شهادت و فداکاریها و همه زحمات مردم ایران بود چون مردم به خاطر اسلام قیام کردند ، شما چه جوابی برای این شعار دارید؟! دوم اینکه شما در شعارهایتان گفتید جمهوری ایرانی نه جمهوری اسلامی ، سوم اینکه آمریکا و اسرائیل و انگلستان و همه مستکبران جهان از شما حمایت کردند خوب اگر شما با آنها ارتباط ندارید چرا از آنها ابراز برائت نکردید و سکوت کردید؟ چهارم اینکه در میان فتنه گران عاشورا هم بهائی ها و هم منافقین و هم سلطنت طلبها بودند ، خوب شما یک مجمعی به نام اسلام و مسلمانان بوجود آوردید در حالی که افراد مذکور در میان شما وجود دارند خوب شما چه جوابی دارید؟ فتنه گران در برابر این چهار موضوع که بنده سؤال کردم سکوت کردند و جوابی ندادند که خوب الحمدلله تعالی با رهبری آیت الله خامنه ای دامت برکاته و بصیرت مردم این فتنه کنترل شد و پایان پذیرفت .
 سید علی خان در اول ریاض السالکین که شرح صحیفه سجادیه و بسیار کتاب عالی و خوبی است 8 حدیث ذکر کرده که این احادیث به نام سلسلة الأبناء إلی الآباء می باشند یعنی سیدعلی خان این احادیث را خودش از پدرش و از اجدادش گرفته تا اینکه سند را می رساند به پیغمبر(ص) ، یکی از آن احادیث این است که : حدَّثنی والدی تا می رسد به زید شهید و زید شهید از امام باقر (ع) نقل می کند که ایشان می فرمایند : « سمعت أبی زین العابدین(ع) یقول سمعت أبی الحسین(ع) یقول سمعت أبی علی بن أبی طالب(ع) یقول سمعت رسول الله(ص) یقول : نحن بنی عبدالمطلب ماعادانا بیتٌ فقد خرب و ما آوانا کلبٌ إلّا و قد جرب ، من لم یُصدِّق فلیجرِّب » جرب مرضی است که در بدن انسان پیدا می شود و باعث خارش و بوجود آمدن جوشهایی در بدن انسان می شود و صورت و قیافه انسان را منفور و بدن انسان را مریض می کند ، فتنه گران با عاشورا درافتادند لذا همه آنها منفور شدند و مصداق این روایت شدند اما باز با این اوصاف هم در آن موقع و هم الأن بنده آنها را نصیحت می کنم و می گویم توبه کنید و به آغوش ملت برگردید که به نفع خودتان است ، خلاصه نهم دی همیشه باید گرامی داشته شود... .