موضوع: حکم تغییر نیت در مورد صوم

 صاحب عروة در مسئله ی 11 می فرماید: إذا اعتقد أن عليه قضاء فنواه‌ ثمَّ تبين بعد الفراغ فراغ ذمته لم يقع لغيره و أما لو ظهر له في الأثناء فإن كان بعد الزوال لا يجوز العدول إلى غيره و إن كان قبله فالأقوى جواز تجديد النية لغيره و إن كان الأحوط عدمه‌

 این مسئله در مورد کسی است که تصور می کرد مثلا چند روز روزه ی قضا به ذمه داشت و همان را نیت کرد و بعد متوجه شد که روزه ی ماه رمضان به ذمه ی او نبود بلکه می بایست روزه ی نذر را می گرفت. در این صورت آن روزها از نذر حساب نمی شود زیرا آنی که بدهکار بوده نیت نکرده و آنی که نیت که غیر از آنی بوده که بدهکار بوده است. باید توجه داشت که قصد در این موارد تعیین کننده است زیرا روزه اشکال مختلف و حقائق مختلفی دارد و آنچه آنها را از یکدگر متمایز می کند همان قصد است.

 بعد بحث عدول مطرح می شود. اولا باید بدانیم عدول بر خلاف اصل است زیرا این عمل با آن قصد و موضوع خاصی تعین پیدا کرده است و دیگر نمی توان آن را تغییر داد ولی شارع مقدس در شرایط خاصی عدول را جایز دانسته است مثلا در نماز ظهر و عصر عدول از لاحق به سابق را جایز می داند و عکس آن جایز نیست.

 در ما نحن فیه هم اگر روزه تمام شود دیگر چاره ای نمی شود برای آن کرد ولی اگر قبل از ظهر یادش بیاید می تواند نیت را تبدیل کند.

 در فصل اول از کتاب صوم (فصل نیت) مسئله ی 12 گفتیم که اگر کسی یادش بیاید که روزه ای که گرفته است با نیت غلط بوده (مثلا واجب را با ندب و یا معین را غیر معین خلط کرد) و یا چیزی از این قبیل اتفاق بیفتد تا قبل از ظهر قابل تدارک است (و در آنجا گفتیم که در صورت نسیان و جهل در مورد روزه ی معین و غیر معین می توان تدارک کرد ولی غیر معین مطلقا قبل از ظهر قابل تدارک و تغییر است) در روزه ی مستحبی هم تا قبل از غروب اگر چیزی نخورده باشد می شود مطلقا نیت روزه کند.

 از این عبارت سید که می فرماید: (و إن كان قبله فالأقوى جواز تجديد النية لغيره) هر چند مطلق است ولی در آن مسئله بین معین و غیر معین فرق گذاشته شده است. بعضی در حاشیه گفته اند که این مسئله احوط وجوبی است که ترک نشود.

تفسیر نهج البلاغه:

 امیر مؤمنان علی علیه السلام در خطبه ی 198 می فرماید: يَعْلَمُ عَجِيجَ الْوُحُوشِ فِي الْفَلَوَاتِ (فریاد حیوانات در بیابان ها را می داند) وَ مَعَاصِيَ الْعِبَادِ فِي الْخَلَوَاتِ (ما اصلا در دنیا خلوتی نداریم زیرا زمان و مکان روز قیامت بر انسان شهادت می دهند) وَ اخْتِلَافَ النِّينَانِ فِي الْبِحَارِ الْغَامِرَاتِ وَ تَلَاطُمَ الْمَاءِ بِالرِّيَاحِ الْعَاصِفَاتِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً نَجِيبُ اللَّهِ وَ سَفِيرُ وَحْيِهِ وَ رَسُولُ رَحْمَتِهِ

 امیر مؤمنان در این عبارت از علم پروردگار سخن می گوید. زمان و مکان بر اعمال انسان شهادت می دهند. در آیه ی قرآن می خوانیم: (یومئذ تحدث اخبارها) و زمان هم شاهد است و در روایات آمده است که هر روز که خورشید طلوع می کند روز جدید است و شاهد بر اعمال ماست. خداوند آنقدر شهود و گواهانی فراهم کرده است که اصلا خلوت معنا ندارد. آنچه امام علیه السلام در عبارت فوق می فرماید: نسبت به زعم فرد است.

 بعد امام علیه السلام می فرماید: أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّذِي ابْتَدَأَ خَلْقَكُمْ وَ إِلَيْهِ يَكُونُ مَعَادُكُمْ وَ بِهِ نَجَاحُ طَلِبَتِكُمْ وَ إِلَيْهِ مُنْتَهَى رَغْبَتِكُمْ وَ نَحْوَهُ قَصْدُ سَبِيلِكُمْ وَ إِلَيْهِ مَرَامِي مَفْزَعِكُمْ فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِكُمْ وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِكُمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِكُمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِكُمْ وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِكُمْ وَ جِلَاءُ عَشَا أَبْصَارِكُمْ‏

 تقوا سرمایه ای است که برای همه کس در همه حال لازم است و هیچ کس از آن مستغنی نیست. تقوا گاه نقش باز دارنده دارد و انسان را وادار به عقب نشینی و ترک می کند و گاه انسان را به انجام کاری وادار می کند و به هر حال عبارت است از اینکه انسان همیشه خداوند را در نظر داشته باشد.

آیة الله مطهری در یکی از بحث های خود عبارتی دارند و تقوا را بر دو قسم تقسیم می کند: تقوای مثبت و تقوای منفی.

 تقوای منفی این است که انسان هایی تصور می کنند که اگر فلان کار را بکنند نی توانند شرایط را رعایت کنند و در نتیجه عقب نشینی می کنند. اینها به تدریج گوشه نشین و منزوی می شوند و حال اگر وارد میدان می شدند می توانستند به خوبی از پس آن بر آیند.

 تقوای مثبت آن است که انسان در عین حالی که تقوا دارد و خداوند را در نظر دارد کوشش خود را به کار گیرد و وظائف خود را انجام دهد. بعد شعری از سعدی نقل می کند.

  بدیدم عابدی در کوهساری قناعت کرده از دنیا به غاری

  چرا گفتم به شهر اندر نیائی که باری ، بند از دل برگشائی

  گفت آنجا پری رویان نغزند چوگل بسیار شد پیلان بلغزند

 در عصر ما هم گاه خانم ها برای حفظ حجاب بیشتر در خانه می مانند. این ایده صحیح نیست. مرد و زن باید با هم همکاری داشته باشند. زن ها هم باید مانند مردان امر به معروف و نهی از منکر کنند و در کارها حضور داشته باشند و در عین حال حجاب خود را رعایت کنند. حجاب مصونیت است نه محرومیت.

 در قانون اساسی آمده است که حکومت اسلامی دو رکن دارد که عبارت است از قانون اساسی که از قرآن و اهل بیت گرفته شده است. رکن دیگر ولایت فقیه است که مجری این قوانین می باشد و در عصر معصومین خودشان مجری آن خواهند بود.

به هر حال تقوا بسیار مهم است و خداوند متعال در دویست و سی و هفت جا خداوند به تقوا امر فرموده است. تقوا آنقدر مهم است که در نماز جمعه، امام واجب است مردم را به تقوا امر کند.

 امام در تحریر در این مورد می فرماید: و الإيصاء بتقوى اللّٰه تعالى في الأولى على الأقوى و في الثانية على الأحوط.